Quang xúc tác phân ly nước: thành tựu và thách thức tương lai

Tất cả diện tích cần thiết là vào khoảng 250000 Km2, chiếm 1% diện tích hoang mạc của trái đất, 570 tấn khí H2 có thể được tạo ra trong một ngày. Khí H2 có thể được sử dụng cho Pin nhiên liệu, các nguyên liệu đầu cho quá trình tổng hợp các chất hóa học như CH3OH hay nhiều chất khác. Quang xúc tác phân ly nước tạo H2 và O2 thu hút được rất nhiều sự quan tâm của các nhà khoa học. Bởi vì đây là quá trình tái sinh năng lượng và hạn chế được việc...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quang xúc tác phân ly nước: thành tựu và thách thức tương lai Quang xúc tác phân ly nước: thành tựu và thách thức tương laiTất cả diện tích cần thiết là vào khoảng 250000 Km2, chiếm 1% diện tích hoangmạc của trái đất, 570 tấn khí H2 có thể được tạo ra trong một ngày. Khí H2 có thểđược sử dụng cho Pin nhiên liệu, các nguyên liệu đầu cho quá trình tổng hợp cácchất hóa học như CH3OH hay nhiều chất khác.Quang xúc tác phân ly nước tạo H2 và O2 thu hút được rất nhiều sự quan tâm củacác nhà khoa học. Bởi vì đây là quá trình tái sinh năng lượng và hạn chế được việcphải sử dụng nhiên liệu hóa thạch dẫn đến sự phát thải khí CO2.Như minh họa ở hình 1, quang xúc tác nói chung được chia thành 2 loại chính.Loại 1, sử dụng hệ xúc tác 1 giai đoạn với ánh sáng khả kiến để phân ly nước. Vớiloại xúc tác này, chỉ có 1 vùng cấm và năng lượng của vùng cấm (band-gap) nàyđủ hẹp để có thể hấp thu photon của ánh sáng khả kiến. Tuy vậy, do những đ òi hỏivề độ bền khi phơi trong thời gian dài dưới ánh nắng nên các hệ quang xúc tác 1giai đoạn phân ly nước vẫn còn chưa được dùng rộng rãi. Loại hai là ứng dụng cơchế kích thích 2 giai đoạn, bằng cách sử dụng hai loại xúc tác khác nhau. Quá tr ìnhtổng hợp tự nhiên trong cây xanh đã thực hiện quá trình này và gọi là giản đồ Z(Z-scheme). Phương pháp này mở rộng được hoạt tính xúc tác ở vùng ánh sángkhả kiến do năng lượng tự do Gibb trong trường hợp này nhỏ hơn so với hệ phânly nước 1 giai đoạn. Tuy nhiên, vẫn còn thách thức của việc đẩy mạnh sự chuyểnelectron giữa hai bán dẫn và phản ứng khử ngược lại trong hệ thống oxi hóa khửtrung gian.Xúc tác ở kích thước nano Những kim loại quý như Pt và Ru là những chất xúc tácrất tốt cho phản ứng tạo H2, nhưng nó cũng xúc tác cho phản ứng ngược tạo raH2O từ H2 và O2. Vì lí do đó, để tránh phản ứng ngược lại, người ta đã hướng đếnviệc sử dụng các oxit kim loại chuyển tiếp thay thế một phần hoặc ho àn toàn cáckim loại quý (do các oxit không có hoạt tính cho phản ứng tạo H 2O từ O2 và H2).Thời điểm này, chưa có hệ xúc tác hỗn hợp nào (cocatalysts) hiệu quả hơn hệNiOx và RuO2. Năm 2006, một nghiên cứu trên hệ xúc tác dạng hạt nano Rhodiumoxit và Crom phối trộn với dung dịch rắn GaN và ZnO (GaN:ZnO) đã cho nhữngkết quả hết sức hứa hẹn và đã làm nổi bật vai trò quan trọng của hệ cocatalyststrong quang xúc tác phân ly nước và tạo một trào lưu nghiên cứu về cocatalysts.Dựa trên các kết quả có được từ các hệ xúc tác nano, các nghiên cứu trên các hệcocatalysts mới sử dụng hiệu ứng bề mặt của các vật liệu nano tiếp tục được pháttriển. Hạt nano cấu trúc core-shell (với kim loại quý, oxide kim loại làm nhân vàvỏ ngoài là Cr2O3) trở thành một cocatalysts mới để phân ly nước. Vẫn luôn tồn tại quá trình tạo H2O từ H2 và O2 trên bề mặt các hạt nano Rh trongquá trình phân ly H2O, và việc loại bỏ phản ứng ngược trong hệ xúc tác này là mộtvấn đề chìa khóa của hệ xúc tác này. Sử dụng Cr2O3 như một lớp vỏ phủ trên bềmặt các kim loại quý như Pd, Pt và Rh cho kết quả rất tốt để giảm thiểu hướng đingược lại của phản ứng phân ly nước. Những kết quả trên cho thấy rằng vỏCr2O3 có thể triệt tiêu được phản ứng tạo H2O trên bề mặt xúc tác kim loại quý, dođó cho phép phản ứng xảy ra theo chiều hướng mong muốn (2H2O --> O2 + H2).Phản ứng phân ly nước chủ yếu được xúc tác bằng kim loại quý. Trong khi đó cácoxit kim loại thêm vào hệ cocatalysts thường cho thấy hoạt tính xúc tác phản ứngtạo thành nước không đáng kể. Vai trò chủ yếu của các oxit vẫn chỉ là ngăn cảnphản ứng kết hợp các sản phẩm H2 và O2 mà thôi.Trong quá trình điều chế, các hạt nano Rh có xu hướng kết tụ lại trên bề mặt xúctác làm giảm mạnh diện tích bề mặt riêng. Hoạt tính của hệ xúc tác phụ thuộc rấtnhiều vào diện tích bề mặt tiếp xúc giữa pha xúc tác và tác chất, nên hoạt tính củahệ cocatalysts sẽ được cải thiện nếu sự kết tụ các hạt nano được giảm đi. Vì vậy,việc tăng độ phân tán của các hạt nano trên bề mặt xúc tác là cách tốt nhất để tănghoạt tính của quang xúc tác. Trong cả hai tr ường hợp hạt nano xúc có phủ vàkhông phủ Cr2O3, H+ được hấp phụ/ giải hấp và quá trình sinh ra khí H2được kiểmtra bằng phổ hấp thu của liên kết Pt-H. Lớp Cr2O3 không gây ảnh hưởng đến quátrình khử H+ hay tạo H2, và sự khử H+ chỉ xảy ra ở bề mặt chuyển tiếp Cr2O3-Pt.Tuy nhiên, sự khử O2 thành H2O không xảy ra, do O2 bị chặn ở lớp vỏ Cr2O3. Vàđiều đó được kết luận rằng lớp Cr2O3 chỉ cho H+ thấm qua được để tạo thành khíhydro và không cho O2 thấm qua. Cơ chế phản ứng sự tạo thành khí H2 trên hạtnano cấu trúc core-shell (kim loại quý hoặc oxit kim loại là nhân và Cr2O3 là vỏ)đóng vai trò xúc tác trong phản ứng phân ly nước được trình bày ở hình sau. Các kết quả trên chứng minh rằng biến tính xúc tác bằng Cr2O3 là phương pháptốt để làm tăng hoạt tính phân ly nước. Một xúc tác core-shell khác cũng có tácdụng phân ly nước là hạt nano Ni(nhân)/NiO(vỏ) đã được ứng dụng trên nhiều hệquang xúc tác. Thứ nhất, so với h ...