Quy Luật thời khí và biện chứng luận trị về bệnh thời khí - Bài 1,2,3

Tập tài liệu này gồm hai phần "Quy luật thời khí chính là học thuyết Ngũ Vận - Lục Khí, và "Biện chứng luận trị về bệnh thời khí chính là bài giảng ôn nhiệt bệnh biện chứng luận trì (nay thường gọi là bệnh sốt thời khí). Hai nội dung trên là hai phần rất chính yếu trong hệ thống lý luận y học cổ truyền Phương Đông. Một là nói về nguyên nhân của những bệnh sốt dịch hàng năm do khí hậu mỗi năm khác nhau làm cho loại hình bệnh cũng eo khác nhau, nhưng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quy Luật thời khí và biện chứng luận trị về bệnh thời khí - Bài 1,2,3 Quy Luật thời khí và biện chứng luận trị về bệnh thời khíTập tài liệu này gồm hai phần Quy luật thời khí chính là học thuyếtNgũ Vận - Lục Khí, và Biện chứng luận trị về bệnh thời khí chính là bài giảng ônnhiệt bệnh biện chứng luận trì (nay thường gọi là bệnh sốt thời khí).Hai nội dung trên là hai phần rất chính yếu trong hệ thống lý luận y học cổ truyềnPhương Đông. Một là nói về nguyên nhân của những bệnh sốt dịch hàng năm dokhí hậu mỗi năm khác nhau làm cho loại hình bệnh cũng eo khác nhau, nhưng nóichung không ngoài quy luật nhất định. Một nữa nói về diễn biến bệnh của từngloại hình và phương pháp chẩn đoán, phương pháp điều trị cho từng loại hình.Các tài liệu này hiện có rải rác trong những bộ sách y học cổ.Trong mỗi sách, tuỳ tác giả mà có những cách trình bày khác nhau, nhưng nhìnchung, phần lớn là theo kiểu lời bàn.Để tiện cho việc học tập và tiến tới phổ cập hoá trong các đơn vị y tế cộng đồng,tôi soạn lại nội dung Học thuyết Ngũ Vận - Lục Khí theo thể thức một số bàigiảng và những bảng tia ứng dụng cho dễ học, dễ dùng. Riêng biện chứng luận trịvề bệnh thời khí, tôi chọn dịch bài ôn nhiệt bệnh biện chứng luận trị trong sáchTrung Y học khái yếu’, bởi vì các tác giả Trung Quốc đã soạn nội dung này rấtcông phu, dễ học, dễ dùng mà lại rất đầy đủ. Để chuyển tiếp giữa hai nội dung đó,tôi dịch bài Bát cương biện chứng cũng trong sách Trung Y học khái yếu trên.Phần I: Quy luật thời khí Bài 1: Mở Đầu Bài 2: Đại cương Học thuyết Ngũ Vận – Lục Khí là gì ? Thành phần của mỗi tên khí tư thiên và đại vận Sự khác nhau giữa Khí tư thiên và Đại vậnQuan hệ giữa khách khí (Tư thiên) và khách vận (Đại vận) Bài 3: Chủ khí Định nghĩa Cách tính chủ khí Chủ bệnh của chủ khíBài I: MỞ ĐẦUHọc thuyết Ngũ Vận - Lục Khí là một môn lý luận về quy luật biến đổi khí hậutheo năm, theo mùa tiết tương ứng với biến đổi ở vạn vật, là một môn học có phạmvi ứng dụng rất rộng, nhưng trước hết và nhiều nhất là trong Y học cổ PhươngĐông. Chúng ta thấy môn học này đều có trong các bộ sách Y học cổ Việt Nam vàTrung Quốc, như Hoàng đế Nội Kinh, Hồng Nghĩa Giác Tư Y Thư,Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh, Ngư Tiều Vấn đáp Y Thuật, Lang y khái luậnv.v...Đối với Y học, học thuyết Ngũ Vận - Lục Khí có giá trị như một quy luật dự báothời bệnh học, trên cơ sở tương ứng giữa tên của năm theo niên can, niên chi vớitên khí, tên vận, và tương ứng giữa tên khí, tên vận với diễn biến bệnh lý trong cáctạng phủ, kinh lạc trên cơ thể con người. Nó có một trình tự diễn biến rất nghiêmngặt, công thức tính toán rất phức tạp, do đó chỉ có khi nào được học chu đáo mớicó thể sử dụng được, vì thế việc ứng dụng của nó không rộng rãi trong đa số thầythuốc. Cho nên, như chúng ta đã thấy, ngày nay, công việc chữa bệnh cho nhândân mới nằm trong phạm vi điều trị triệu chứng là chủ yếu. Công việc dự báo, dựphòng và điều trị nguyên nhân chưa phải lúc nào và ở đâu cũng làm đượcTrong thời gian sưu tầm tài liệu để làm bài giảng về học thuyết này, tôi rút ranhững điều chính yếu, rồi xếp sắp theo một lối riêng, hy vọng sẽ giúp cho ngườihọc dễ nắm được, từ đó, tiến lên có thể được bổ sung để bài giảng sẽ trở thànhnhững bài phổ cập trong đời sống y học và y thuật, phục vụ sức khoẻ của nhân dântrong cả phòng bệnh và chữa bệnh.Bài 2: ĐẠI CƯƠNGI. HỌC THUYẾT NGŨ VẬN - LỤC KHÍ LÀ GÌ?Sách Trung y khái luận (tập 4, NXB Y học, Hà Nội 1961) viết: Ngũ Vận - Lục Khí nói tắt là Vận Khí. Học thuyết này trong Y học Trung Quốcgọi là học thuyết Vận Khí, đó là một phương pháp lý luận của đời xưa giải thíchsự biến hoá của khí hậu thời tiết trong tự nhiên giới và ảnh hưởng của khí hậu thờitiết biến hoá ấy đối với vạn vật trong vũ trụ, đặc biệt là đối với loài người. Họcthuyết này lấy âm dương ngũ hành làm hạt nhân, dựa trên cơ sở của quan niệmchỉnh thể về thiên nhân tương ứng mà xây dựng nên.II. THÀNH PHẦN CỦA MỖI TÊN KHÍ TƯ THIÊN VÀ ĐẠI VẬN:Tên của Khí tư thiên và đái vận bao giờ cũng gắn với một năm can hoặc. chi, gắnvới ngũ hành của tạng phủ hoặc gắn với ngũ hành của đường kính. Bảng 1, 2.Bảng 1: Niên can và đại vậnNăm Giáp và năm KỷNăm Ất và năm CanhNăm Bính và năm TânNăm Đinh và năm NhâmNăm Mậu và năm QuýBảng 2: Niên chi và Khí tưnhiênNăm Tý và năm Ngọ Khí tư thiên là Thiếu âm quân hoả (kinh = Thủ thiếu âm Tâm).Năm Sửu và năm Mùi Khí tư thiên là Thái âm thấp Thổ (kinh = Túc thái âm Tỳ).Năm Dần và năm Thân Khí tư thiên là Thiếu dương tướng hoả ...