Quyền được sai và hoài nghi...

Phỏng vấn dịch giả Nguyễn Đôn Phước Đó là ý kiến của dịch giả Nguyễn Đôn Phước khi bàn về việc làm thế nào để cải thiện phương pháp luận khoa học - một “gót chân Achilles” của đa số sinh viên Việt Nam. Vì người trẻ cần phương pháp luận Nếu ai đó tò mò rằng, cơn cớ nào mà ông Nguyễn Đôn Phước lại lao vào dịch sách hàn lâm. Ông sẽ giải thích thế nào? Tôi nghĩ mình chỉ là người dịch nghiệp dư vì tôi không được đào tạo về dịch thuật qua trường lớp bài bản....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quyền được sai và hoài nghi... Phỏng vấn dịch giả Nguyễn Đôn Phước Quyền được sai và hoài nghi... Lê Ngọc Sơn- Ngọc Dung (thực hiện) Sinh viên Việt Nam Đó là ý kiến của dịch giả Nguyễn Đôn Phước khi bàn về việc làm thế nào để cải thiện phương pháp luận khoa học - một “gót chân Achilles” của đa số sinh viên Việt Nam. Vì người trẻ cần phương pháp luận Nếu ai đó tò mò rằng, cơn cớ nào mà ông Nguyễn Đôn Phước lại lao vào dịch sách hàn lâm. Ông sẽ giải thích thế nào? Tôi nghĩ mình chỉ là người dịch nghiệp dư vì tôi không được đào tạo về dịch thuật qua trường lớp bài bản. Đó cũng là tình trạng chung của việc dịch sách học thuật, vì chỉ có những người trong ngành, nghiên cứu mới có điều kiện thuận lợi để hiểu sâu, rõ hầu dịch sao cho không quá sai. Thật ra, tôi không chọn việc này mà nó đã chọn tôi, một cách rất tình cờ. Khi tôi cần tìm hiểu một vấn đề nào đó, và thấy rằng sách báo Việt Nam chưa đề cập nhiều, thì tôi dịch. Dịch thuật với tôi là một cách tự học hiệu quả nhất. Những hiểu biết tiếp thu ở đại học chỉ là nền, còn lại phải tự mình cập nhật và nâng cấp qua việc dịch sách. Có những kiến thức tôi tưởng như đã hiểu hết nhưng khi bắt tay vào dịch mới “ngộ” thêm nhiều điều. Hơn nữa, xã hội luôn tồn tại nhu cầu về các sách phổ biến khoa học, sách dẫn nhập – những thứ rất thiếu ở nước ta. Khi tôi còn trẻ, Việt Nam đã từng có những bản dịch sách kinh điển rất hay như Toán xác suất của H. Cramer nhưng bây giờ không có những loại sách như thế nữa. Tôi thấy những gì mà ngày xưa tôi được hưởng mà bây giờ các bạn trẻ lại không có thì tôi làm, lý do rất đơn giản như vậy thôi. Điều mà ông chú trọng nhất khi tiến hành dịch những tác phẩm kinh điển sang tiếng Việt, là gì? Khi chọn sách để dịch tôi luôn chú ý đến hoàn cảnh bạn đọc Việt Nam. Được ưu tiên là những quyển sách trình bày rõ ràng những cơ sở, nền tảng kiến thức và có chú trọng về phương pháp luận. Dù có nhắc đến hay định nghĩa thế nào là phương pháp luận hay không, các sách này đều thể hiện một tính sư phạm cao, trình bày khá trung thành những cách tiếp cận khác nhau. Để phục vụ cho nhu cầu tham khảo, khi tác phẩm nào đã có bản dịch tôi đều ghi chú đầy đủ bản tiếng Việt và cũng giúp bạn đọc tận dụng công cụ Internet bằng cách, khi có thể, chú giải thêm trong các thư mục những địa chỉ vào thẳng những bài miễn phí bản nguyên gốc. Nhờ vậy, các bạn có thể tìm đọc trực tiếp văn bản gốc, điều rất quan trọng trong tiếp nhận tri thức. Tôi thích một châm ngôn của người Tây phương: “Thà đối thoại trực tiếp với Thượng đế còn hơn thông qua các vị thánh thần”… ... Để tư duy trừu tượng Nhưng với những bạn sinh viên chưa có nhiều kinh nghiệm, liệu có thể tiếp cận được với những kiến thức được coi là hàn lâm trong các sách của ông dịch không? Được chứ, vì chính khi còn trẻ là lúc có nhiều thời gian để tích lũy và tiếp thu kiến thức nhất. Tuy nhiên, nói thực là đôi lúc không dễ dàng. Nhưng “không có con đường cái quan nào trong khoa học cả” hay … “không có bữa trưa nào là miễn phí”, bạn tùy nghi lựa chọn (Cười). Chính vì ý thức được tầm quan trọng và khó khăn trong bước đầu tiếp cận các sách kinh điển thuộc loại tủ sách Tinh hoa, nên trên thế giới sách phổ biến khoa học có nhiều tầng nấc khác nhau. Tôi cũng học theo cách làm này của thế giới. Chẳng hạn để giới thiệu tư tưởng của Williamson, tôi dịch ba quyển là Kinh tế học doanh nghiệp, Kinh tế học tổ chức và Các lý thuyết mới về doanh nghiệp. Quyển thứ nhất thuộc tủ sách phổ thông, đề cập chuyên ngành này bằng nhiều minh họa sống động về chiến lược các công ty như Louis Vuitton, Bic, v.v. Nếu thích thú, bạn tiếp tục với quyển thứ nhì vừa mới xuất bản trong tủ sách Dẫn nhập (tôi khuyên các bạn đọc bài phỏng vấn đồng chủ nhân giải Nobel Kinh tế 2009 trong phụ lục trước) phân biệt tổ chức và thị trường. Và nếu muốn có một cái nhìn rộng hơn, bạn đón đọc quyển thứ ba, vốn là một giáo trình về chuyên ngành đang phát triển mạnh này. Để làm được những việc như ông vừa nói, chứng tỏ ông đã cảm nhận được một “cơn đói” vô hình của người trẻ về phương pháp tư duy. Vậy thì, khi nhìn về những người trẻ, ông đứng ở góc độ nào? Do thói quen xử lý thống kê kinh tế, nên với tôi những con số “nói” được nhiều nhất là trên 60% công dân Việt Nam dưới 30 tuổi, còn lứa tuổi 15-30 chiếm gần 30% dân số và có chưa đến 30% dân chúng sống ở đô thị. Điều đầu tiên đập vào mắt người Tây phương khi đến Việt Nam là cái TRẺ của dân số. Trong khi ấy, nếu một bạn trẻ của ta du lịch sang phương Tây chỉ nhìn thấy cái hào nhoáng bên ngoài mà không thấy rằng khi mình bước xuống tàu điện ngầm, nhìn xung quanh hóa ra thường mình lại là người trẻ nhất. Con số 60% ấy đặt ra biết bao nhiêu vấn đề về mặt kinh tế-xã hội: từ y tế, giáo dục, văn hóa, v.v. và đó là bấy nhiêu thách thức. Để góp phần giải quyết các thách thức ấy, các bạn cần nhận ra tiềm năng của mình và phát triển nó, chứ không phải dùng bất kỳ xã hội nào khác làm khuôn mẫu. Nhưng để “nhận ra tiềm năng của mình và phát triển nó” thì cũng cần có phươn ...