Quyền quyết định về các vấn đề liên quan đến con cái của vợ và chồng trong các gia đình miền núi biên giới phía Bắc Việt Nam

Bài viết nghiên cứu quyền quyết định của người vợ và người chồng trong các gia đình miền núi biên giới phía Bắc liên quan đến việc học hành và hôn nhân của các con.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quyền quyết định về các vấn đề liên quan đến con cái của vợ và chồng trong các gia đình miền núi biên giới phía Bắc Việt Nam Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi Sè 5 - 2015 QuyÒn quyÕt ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn con c¸i cña vî vµ chång trong c¸c gia ®×nh miÒn nói biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam TrÇn ThÞ V©n Nư¬ng ViÖn Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi Tãm t¾t: Dùa vµo kÕt qu¶ ®Ò tµi cÊp Nhµ nưíc “H«n nh©n xuyªn biªn giíi víi ph¸t triÓn x· héi ë c¸c tØnh miÒn nói biªn giíi nưíc ta” do ViÖn Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi thùc hiÖn trong hai n¨m 2014-2015, bµi viÕt ®Ò cËp tíi quyÒn quyÕt ®Þnh cña ngưêi vî vµ ngưêi chång trong c¸c gia ®×nh miÒn nói biªn giíi phÝa B¾c liªn quan ®Õn viÖc häc hµnh vµ h«n nh©n cña c¸c con. KÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy ngưêi cã quyÒn quyÕt ®Þnh chÝnh tíi vÊn ®Ò liªn quan ®Õn con c¸i còng như c¸c c«ng viÖc quan träng kh¸c trong gia ®×nh vÉn thuéc vÒ ngưêi chång, mÆc dï h×nh thøc hai vî chång cïng ®ưa ra quyÕt ®Þnh ë mét sè c«ng viÖc kh¸ phæ biÕn. Nghiªn cøu nµy còng cho thÊy, trong c¸c gia ®×nh d©n téc thiÓu sè, vai trß cña c¸c yÕu tè häc vÊn vµ c«ng viÖc cña ngưêi vî cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc lµm t¨ng quyÒn cho ngưêi phô n÷ ®èi víi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn con c¸i cña hä. Tõ khãa: H«n nh©n gia ®×nh; Quan hÖ vî chång; QuyÒn quyÕt ®Þnh; Quan hÖ cha mÑ - con c¸i; D©n téc thiÓu sè; MiÒn nói phÝa B¾c.§Æt vÊn ®Ò C¸c tØnh miÒn nói ë ViÖt Nam lµ n¬i cư tró cña nhiÒu téc ngưêi cã mèiquan hÖ lÞch sö l©u ®êi víi c¸c nưíc l¸ng giÒng cã chung ®ưêng biªn giíi.104 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 25, sè 5, tr. 103-115Trong bèi c¶nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp víi sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña toµncÇu hãa ®· lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò míi trong quan hÖ gia ®×nh vïngbiªn giíi. Kh«ng chØ c¸c yÕu tè kinh tÕ mµ nh÷ng chuÈn mùc, gi¸ trÞ v¨nhãa, c¸c quan niÖm vÒ vai trß x· héi cña nam vµ n÷, cña ngưêi chång vµngưêi vî, ®ang cã chiÒu hưíng biÕn ®æi phï hîp víi hoµn c¶nh hiÖn t¹i.QuyÒn lùc cña vî vµ chång trong gia ®×nh lµ mèi quan hÖ c¬ b¶n trongquan hÖ vî chång chøa ®ùng nhiÒu khu«n mÉu v¨n hãa ®ưîc h×nh thµnhtõ nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ kinh nghiÖm sèng cña c¸c céng ®ång kh¸c nhau.Trong gia ®×nh th× c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn con c¸i lu«n ®ưîc cha mÑquan t©m hµng ®Çu v× vËy trªn thùc tÕ, quan hÖ quyÒn lùc vî chång ë khÝac¹nh liªn quan ®Õn con c¸i cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt so víi c¸c khÝa c¹nhkh¸c cña ®êi sèng gia ®×nh như s¶n xuÊt kinh doanh, qu¶n lý chi tiªu gia®×nh, quan hÖ hä hµng... Bëi con c¸i lµ mét gi¸ trÞ ®Æc biÖt. Ngoµi gi¸ trÞtinh thÇn, con c¸i cßn ®ưîc kú väng lµ nguån hç trî vËt chÊt cho cha mÑlóc vÒ giµ, ®Æc biÖt víi con trai cßn lµ ngưêi tiÕp nèi nguån céi cña gia®×nh, hä téc (ViÖn Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi, 2012). Do vËy, nghiªncøu mèi quan hÖ quyÒn lùc gi÷a vî vµ chång liªn quan ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh®èi víi vÊn ®Ò con c¸i lµ mét ®iÒu cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã, khu vùc miÒnnói biªn giíi phÝa B¾c lµ ®Þa bµn cư tró chñ yÕu cña c¸c d©n téc Ýt ngưêi,quan hÖ quyÒn lùc vî chång cã nhiÒu ®Æc trưng riªng kh¸c víi quan hÖquyÒn lùc vî chång nãi chung hÇu như cßn chưa ®ưîc ph©n tÝch. QuyÒn lùc cña vî vµ chång trong gia ®×nh ®ưîc xem lµ kh¶ n¨ng ngưêivî hoÆc chång g©y ¶nh hưëng ®Õn hµnh vi/hµnh ®éng cña ngưêi kia vµthưêng ®ưîc thÓ hiÖn b»ng viÖc ®ưa ra c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn ®êisèng gia ®×nh. Trong bµi viÕt nµy, mèi quan hÖ quyÒn lùc vî chång tronggia ®×nh ®ưîc ph©n tÝch dùa vµo chØ b¸o vÒ quyÒn quyÕt ®Þnh cuèi cïngtíi mét trong sè c¸c c«ng viÖc quan träng cña gia ®×nh ®ã lµ viÖc häc hµnhvµ h«n nh©n cña c¸c con. Sè liÖu ®Þnh lưîng ®ưîc ph©n tÝch trong bµi viÕtsö dông tõ c¸c cuéc ®iÒu tra t¹i 13 x·(1) thuéc 3 tØnh miÒn nói phÝa B¾c lµQu¶ng Ninh, Cao B»ng vµ L¹ng S¬n trong sè 6 tØnh lµ ®Þa bµn kh¶o s¸t cña®Ò tµi cÊp nhµ nưíc “H«n nh©n xuyªn biªn giíi víi ph¸t triÓn x· héi ë c¸ctØnh miÒn nói biªn giíi nưíc ta”. MÉu ph©n tÝch ®ưîc lùa chän cã ®Çy ®ñhai vî chång hiÖn ®ang sinh sèng t¹i ®Þa phư¬ng, lo¹i bá c¸c trưêng hîpchưa cã vî/chång hoÆc gãa, ly th©n, ly h«n. Tæng sè mÉu phï hîp cã ®ưîclµ 698 trong tæng sè 814 trưêng hîp tham gia nghiªn cøu t¹i 3 tØnh ®· ®iÒutra. PhiÕu ®iÒu tra chØ dµnh cho mét ®¹i diÖn hé gia ®×nh tuy nhiªn th«ngtin vÒ ®Æc ®iÓm cña ngưêi vî/chång cña hä ®ưîc thu thËp qua tr¶ lêi cñangưêi ®¹i diÖn hé. TrÇn ThÞ V©n Nư¬ng 1051. Quan hÖ quyÒn lùc vµ quyÒn quyÕt ®Þnh cña vî vµ chång quac¸c nghiªn cøu quèc tÕ vµ ViÖt Nam Quan hÖ quyÒn lùc vî chång lµ mèi quan hÖ c¬ b¶n trong quan hÖ vîchång, do ®ã lÜnh vùc nµy thu hót sù quan t©m ë hÇu hÕt c¸c c«ng tr×nhnghiªn cøu x· héi häc vÒ mèi quan hÖ vî chång vµ b×nh ®¼ng giíi. Mét sèc«ng tr×nh tiªu biÓu ë nưíc ngoµi như Blood, R., & Wolf, D., (1960);Scanzoni (1979), Blumberg, R.L., & Coleman, M.T. (1989), Xiaohe Xuand Shu-Chuan Lai (2002),v.v.; Mét sè nghiªn cøu ë ViÖt Nam cña c¸c t¸cgi¶ như Lª Ngäc V¨n vµ céng sù (2000), Bé V¨n hãa, ThÓ thao & Du lÞchvµ c¸c c¬ quan kh¸c (2008), TrÇn ThÞ V©n Anh vµ NguyÔn H÷u Minh(2008),v.v. C¸c nghiªn cøu nµy ®· ph©n tÝch quan hÖ quyÒn lùc gi÷a ngưêivî vµ ngưêi chång trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, ®ång thêi chothÊy sù kh¸c biÖt cña mèi quan hÖ nµy ë c¸c thêi ®iÓm vµ bèi c¶nh v¨n hãakh¸c nhau. Trong sè c¸c nghiªn cøu quèc tÕ vÒ c¸n c©n quyÒn lùc gi÷a vî vµ chångph¶i kÓ ®Õn cuéc tranh luËn ®Ó t×m ra c¸c yÕu tè chi phèi nhiÒu nhÊt vÒnguån lùc cÊu tróc như thu nhËp, ®Þa vÞ nghÒ nghiÖp, häc vÊn hay c¸c yÕutè vÒ v¨n hãa, tư tưëng giíi (Orpesa, 1997; Rodman, 1972; Scanzoni,1979; Xiaohe Xu and Shu-Chuan Lai, 2002...). VÝ dô như Orpesa (1997)cho r»ng c¸c nguån lùc vÒ kinh tÕ x· h ...