Rèn luyện học sinh các hình thức diễn đạt hệ thống hóa nội dung trong dạy học sinh học 9

Bài viết đề cập đến cách hình thành kỹ năng tổng hợp cho học sinh thông qua dạy học Sinh học 9. Một số cách tổng hợp kiến thức được trình bày như: sơ đồ tư duy; xây dựng bảng (bảng so sánh, bảng quan hệ); đồ thị hình ảnh; sơ đồ; và tóm tắt. Các bước để xây dựng các loại sythesis cũng được nghiên cứu với các ví dụ rõ ràng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rèn luyện học sinh các hình thức diễn đạt hệ thống hóa nội dung trong dạy học sinh học 9 JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE ◦ 2009, Vol. 54, N . 5, pp. 139-145 R‘N LUY›N HÅC SINH CC HœNH THÙC DI™N „T H› THÈNG HÂA NËI DUNG TRONG D„Y HÅC SINH HÅC 9 Ngæ V«n H÷ng Bë Gi¡o döc v o t¤o1. Mð ¦u Vi»c r±n luy»n k¾ n«ng h» thèng hâa câ và tr½ quan trång trong ph¡t triºn n«nglüc t÷ duy håc sinh. H» thèng hâa câ t¡c döng lm phong phó th¶m ki¸n thùc ¢håc b¬ng mët t÷ t÷ðng mîi, xem x²t, gi£i quy¸t c¡c v§n · ¢ ÷ñc håc d÷îi mëtgâc ë mîi. H» thèng hâa nëi dung khæng nhúng h¼nh thnh ÷ñc ki¸n thùc mîi,cõng cè nhúng i·u ¢ ÷ñc håc m cán sp x¸p chóng thnh h» thèng ch°t ch³ thºhi»n ÷ñc qu¡ tr¼nh ph¡t triºn ki¸n thùc. V¼ vªy, n«ng lüc h» thèng hâa ki¸n thùcl mët n«ng lüc c¦n ÷ñc h¼nh thnh cho håc sinh ð nh tr÷íng phê thæng trongd¤y håc tøng mæn håc. Di¹n ¤t nëi dung ki¸n thùc l dòng mët h¼nh thùc ngæn ngú º biºu ¤t mëtt÷ t÷ðng, mët sü hiºu bi¸t v· mët sü vªt, hi»n t÷ñng no â. D¤y håc thüc ch§t ltê chùc håc sinh ho°c trüc ti¸p t¡c ëng vo èi t÷ñng, ho°c nghi¶n cùu nëi dungti li»u khoa håc º câ ki¸n thùc v· èi t÷ñng â. Trong qu¡ tr¼nh â t§t y¸u håcsinh ph£i ghi nhªn, biºu ¤t sü hiºu bi¸t cõa m¼nh b¬ng nhúng d¤ng ngæn ngú kh¡cnhau. V¼ ngæn ngú l c¡i vä cõa t÷ duy, l h¼nh thùc cõa t÷ duy.2. Nëi dung nghi¶n cùu2.1. Vai trá cõa k¾ n«ng di¹n ¤t nëi dung h» thèng hâa - R±n luy»n k¾ n«ng di¹n ¤t nëi dung ki¸n thùc l mët bi»n ph¡p º t½ch cüchâa ho¤t ëng nhªn thùc, v¼ qu¡ tr¼nh â y¶u c¦u håc sinh tü t¼m, lüa chån, giacæng tr½ tu» thæng tin theo mët þ t÷ðng khoa håc nh§t ành. - K¾ n«ng di¹n ¤t nëi dung khoa håc vøa l tri thùc, vøa l ph©m ch§t n«nglüc tü håc cõa håc sinh. Di¹n ¤t nëi dung khoa håc b¬ng ngæn ngú hñp lþ l mùcë cao cõa tri thùc. - Tê chùc håc sinh di¹n ¤t nëi dung thæng tin tø c¡c k¶nh kh¡c nhau b¬ngc¡c h¼nh thùc ngæn ngú kh¡c nhau ch½nh l bi»n ph¡p, nëi dung d¤y c¡ch håc. - Câ thº dòng c¡c bi»n ph¡p ny º kiºm tra ch§t l÷ñng thæng hiºu ti li»ugi¡o khoa. ¤t ÷ñc k¾ n«ng ny th¼ li»u gi¡o khoa mîi trð thnh tri thùc sð húucõa håc sinh. 139 Ngæ V«n H÷ng2.2. Mët sè h¼nh thùc di¹n ¤t nëi dung h» thèng hâa c¦n r±n luy»n cho håc sinh trong d¤y håc Sinh håc 92.2.1. Lªp sì ç kh¡i ni»m Sì ç kh¡i ni»m l h¼nh thùc di¹n ¤t sü ph¥n chia kh¡i ni»m. Sì ç kh¡ini»m th÷íng câ d¤ng graph l sì ç bao gçm c¡c ¿nh v cung. C¡c ¿nh l c¡c nëidung chèt ki¸n thùc v ÷ñc li¶n k¸t vîi c¡c ki¸n thùc kh¡c b¬ng c¡c cung. T½nhs÷ ph¤m cõa graph l h¼nh thnh cho håc sinh t÷ duy bi»n chùng, t÷ duy lægic.Khi thi¸t lªp ÷ñc mët sì ç cho ph²p gi¡o vi¶n v håc sinh t¼m ra ÷ñc mèi li¶nh» b£n ch§t giúa c¡c ki¸n thùc. Graph tr¡nh ghi ch²p m¡y mâc nëi dung s¡ch gi¡okhoa, ph¡t huy t½nh s¡ng t¤o. Graph cho ph²p · xu§t nhi·u ph÷ìng ¡n kh¡c nhaucõa mët ho¤t ëng lm cho graph trð thnh mët cæng cö thuªn ti»n º biºu ¤tnëi dung. Düa tr¶n graph, håc sinh câ ÷ñc nhúng k¾ n«ng sau: t¡i hi»n, suy luªnlægic, ph¥n t½ch, têng hñp,... Ngoi ra khi thi¸t lªp ÷ñc mët graph, håc sinh s³ ¤ttîi tr¼nh ë t÷ duy kh¡i qu¡t cao. Graph kh¡i ni»m gióp håc sinh ph¥n bi»t rã c¡ckh¡i ni»m gièng - loi; c¡i chung - c¡i ri¶ng; c¡i ton thº - c¡i bë phªn,... Ngæn ngúgraph l mët d¤ng ngæn ngú °c bi»t câ t½nh kh¡i qu¡t, trøu t÷ñng cao v¼ ð â méik½ hi»u l ngæn ngú biºu ¤t sóc t½ch d§u hi»u b£n ch§t nh§t, nâi c¡ch kh¡c méi k½tü trong graph n²n ÷ñc nhi·u nëi dung ki¸n thùc. M°t kh¡c do t½nh ch§t sì ç mnâ l¤i câ lñi º trüc quan hâa c¡c mèi quan h» trøu t÷ñng m c¡c h¼nh thùc di¹n¤t kh¡c khâ câ i·u ki»n thº hi»n. C¡c b÷îc x¥y düng sì ç lægic ph¥n chia h» thèng hâa kh¡i ni»md¤ng graph nh÷ sau: - Ph¥n t½ch º t¼m ¿nh: + Chån nhúng ki¸n thùc cì b£n v trång t¥m nh§t, thüc ch§t â l nhúngd§u hi»u b£n ch§t cõa c¡c kh¡i ni»m gièng, loi ho°c nhúng thnh ph¦n, y¸u tè c§utróc cõa mët tê chùc sèng, mët cì ch¸, qu¡ tr¼nh hay qui luªt sinh håc. Nhúng ki¸nthùc ny cán c¦n ph£i ti¸p töc ph¥n t½ch, ho°c ành h÷îng cho vi»c x¡c lªp c¡c mèiquan h» vîi nhúng nëi dung kh¡c n¶n th÷íng ÷ñc gåi l ki¸n thùc câ t½nh ch§t t¤otåa ë. + Lüa chån ngæn ngú k½ hi»u º biºu thà c¡c ki¸n thùc ¢ ÷ñc ph¥n t½ch â,v lüa chån và tr½ lægic º biºu thà c¡c ngæn ngú k½ hi»u â trong khæng gian sì ç,m thüc ch§t l t¤o ra gi¡ trà quan h» cõa c¡c ki¸n thùc vîi nhau. - Lªp sì ç: Thüc ch§t l trüc quan cõa c¡c mèi li¶n h» b£n ch§t giúa c¡c y¸u tè, c¡c bëphªn b¬ng méi sì ç. K¾ n«ng di¹n ¤t vi»c ph¥n chia - h» thèng hâa, kh¡i ni»m b¬ng ngæn ngúGraph ÷ñc r±n luy»n cho håc sinh theo c¡c b÷îc â. V½ dö sau khi håc ch÷ìngBi¸n dà y¶u c¦u håc sinh dòng Graph di¹n ¤t s ...