Rèn luyện kỹ năng hướng dẫn học sinh phân tích nội dung tác phẩm văn học cho sinh viên khoa ngữ văn trường ĐHSP

Bằng việc đưa ra một hệ thống các cách thức hướng dẫn học sinh phân tích nội dung TPVH, bài báo đã thực hiện một mục tiêu kép: vừa trang bị cho SV sư phạm, Khoa Ngữ văn các cách thức cần thiết trong tiếp nhận TPVH vừa góp phần rèn luyện kỹ năng hướng dẫn học sinh tiếp nhận TPVH một cách chủ động, tích cực.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rèn luyện kỹ năng hướng dẫn học sinh phân tích nội dung tác phẩm văn học cho sinh viên khoa ngữ văn trường ĐHSP JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE IER., 2011, Vol. 56, pp. 24-30 RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HƯỚNG DẪN HỌC SINH PHÂN TÍCH NỘI DUNG TÁC PHẨM VĂN HỌC CHO SINH VIÊN KHOA NGỮ VĂN TRƯỜNG ĐHSP Trương Thị Bích Viện Nghiên cứu Sư phạm - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội E-mail: bichnxbgd@gmail.com Tóm tắt. Bằng việc đưa ra một hệ thống các cách thức hướng dẫn học sinh phân tích nội dung TPVH, bài báo đã thực hiện một mục tiêu kép: vừa trang bị cho SV sư phạm, Khoa Ngữ văn các cách thức cần thiết trong tiếp nhận TPVH vừa góp phần rèn luyện kỹ năng hướng dẫn học sinh tiếp nhận TPVH một cách chủ động, tích cực. Đây là một kỹ năng đặc biệt quan trọng. Nó vừa đòi hỏi một khả năng chuyên môn sắc sảo kết hợp với năng lực sư phạm thuần thục, khả năng thấu hiểu tâm lý HS phổ thông, biết đánh giá tương đối chính xác năng lực tiếp nhận văn học của các em.1. Đặt vấn đề Để trở thành một giáo viên (GV) dạy Văn trưởng thành, một sinh viên (SV) /giáo sinh (GS) cần phải được trang bị nhiều kiến thức, kỹ năng sư phạm cần thiết.Đó là hệ thống kiến thức về lịch sử văn học (văn học Việt Nam, văn học thế giới;văn học hiện đại, văn học trung đại; văn học dân gian, văn học viết); là vốn hiểubiết về tâm lý học sinh (HS) phổ thông; là sự am tường về công tác giáo dục. Đặcbiệt, điều làm nên sự khác biệt giữa GV Văn với GV các bộ môn khác là các phươngpháp giảng dạy bộ môn, trong đó, việc rèn luyện kỹ năng phân tích nội dung TPVHvà triển khai vận dụng hướng dẫn HS là việc làm cần thiết trong Khoa, nhất là đốivới tổ bộ môn Phương pháp dạy học.2. Nội dung nghiên cứu Trong giờ đọc - hiểu, việc hướng dẫn học sinh phân tích nội dung TPVH làcông việc khó khăn và cũng là quan trọng nhất để rèn luyện cho HS năng lực chủđộng tiếp nhận TPVH. Công việc phân tích này sẽ quyết định điểm khác cơ bảngiữa một bên GV là người cảm thụ và bình giảng TPVH, rồi truyền đạt lại cho HS,còn một bên là sự dẫn dắt, tổ chức, điều khiển để HS tự khám phá, tự cảm nhận,cùng cảm nhận tác phẩm. Chính vì vậy mà đây là lúc cần huy động cao nhất tínhtích cực trong nhận thức của HS. Với sự quán xuyến, chi phối của chủ đề, của bố24 Rèn luyện kỹ năng hướng dẫn học sinh phân tích nội dung tác phẩm văn học...cục, GV phải xây dựng được một quy trình giải mã, tiếp nhận TPVH, phải cho HSbiết cần bắt đầu công việc ấy từ đâu ? Triển khai như thế nào ? Để làm gì ? Dạyvăn nhất thiết không phải chỉ nói cho thật hay, thật cảm động, HS không chỉ chămchú ghi nhiều, nhớ nhiều. Nhấn mạnh điều này, cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đãcăn dặn: Dạy làm văn chủ yếu là dạy cho HS diễn tả cái gì mình suy nghĩ, mìnhcần bày tỏ một cách trung thành, sáng tỏ, chính xác, làm nổi bật điều mình muốnnói. Và cố Thủ tướng kết luận: Ngày nay, sự hiểu biết của con người luôn luônđổi mới. Cho nên dù học được trong nhà trường bao nhiêu chăng nữa cũng chỉ làrất hạn chế. Thế thì cái gì là quan trọng ? Cái quan trọng là rèn luyện bộ óc, rènluyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp học tập, phải tìm tòi phương pháp vậndụng kiến thức, phải vận dụng tốt nhất bộ óc của mình... [2]. Trước một áng văn chương, GV phải biết bắt đầu từ đâu, khai thác như thếnào để HS không những hiểu vấn đề mà còn tích luỹ một cách thức nhất định vềtiếp nhận và khám phá TPVH. GV vừa truyền đạt kiến thức, lại vừa phải giới thiệucho HS cách thức để hiểu, để lĩnh hội kiến thức đó. Từ kinh nghiệm bản thân, tácgiả Trương Chính đã có những gợi ý: lúc lập luận, tôi chỉ cho các em rõ tôi đangdùng thao tác gì của tư duy lô gích, xác định các luận điểm tăng tiến hay giảmlùi, muốn nối ý trên và ý dưới như thế nào cho liền mạch, rồi câu phức tạp này tôidùng như thế nào, từ kia tôi dùng với dụng ý gì ?... Nghĩa là tôi huy động tất cảnhững thủ thuật tạo văn. Tôi có cảm giác tôi đang dạy võ, vừa múa chậm lại, vừagiải thích từng động tác. Mỗi động tác phải tập đi tập lại nhiều lần đến mức thànhkỹ năng, kỹ xảo [1]. Để làm được điều này, trong giờ đọc - hiểu TPVH, GV phải hướng dẫn HSthực hiện theo trình tự các thao tác sau:2.1. Cách thức xác định các tín hiệu thẩm mỹ2.1.1. Thế nào là tín hiệu thẩm mỹ ? Tín hiệu thẩm mỹ là những nút động mà nếu nhấn vào thì cả bài văn sángbừng lên. Những nút động đó là những từ, ngữ, cách dùng từ, cách đặt câu... [3]. Tín hiệu thẩm mỹ là những từ, những câu, những hình ảnh, những chi tiết,...có khả năng bộc lộ một cách tập trung những khía cạnh cơ bản thuộc chủ đề vàtư tưởng tác phẩm. Đó là nơi quy tụ nội dung tư tưởng và giá trị nghệ thuật củatác phẩm. Có thể so sánh các tín hiệu thẩm mỹ như là những chỗ xoáy của mộtdòng sông; những đỉnh cao từ đó có thể phóng tầm mắt nhìn chung quanh một cáchbao quát; những cái nút bấm vào đấy cả một bộ máy phức tạp li ...