Rượu làng Vân – Bắc Giang

Làng Vân (hay gọi đủ là Vạn Vân) có tên chữ là Yên Viên, nằm ở phía Bắc xã Vân Hà, làng trải dài hơn 1km dọc tả ngạn sông Cầu, đối diện với làng Đại Lâm ở bên kia sông. Vì 3 mặt giáp sông nên vào làng phải qua 3 bến đò ngang.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rượu làng Vân – Bắc Giang Nấu rượn làng Vân – Bắc GiangLàng Vân (hay gọi đủ là Vạn Vân) có tên ch ữ là Yên Viên, nằm ở phía Bắc xãVân Hà, làng trải d ài hơn 1km dọc tả ngạn sông Cầu, đối diện với làng ĐạiLâm ở b ên kia sông. Vì 3 mặt giáp sông nên vào làng phải qua 3 bến đò ngang.Ở phía Đông sang Quả Cảm, phía Tây sang Đại Lâm và phía Nam qua Thổ Hàsang Vạn An, còn một con đường bộ ở phía Bắc làng chạy ven theo dãy TiênLát đi Việt Yên, thường chỉ đi được vào mùa khô, mùa nước năm n ào xã vàlàng này cũng ngập mấy tháng, khi đó người ta phải dùng thuyền nhỏ đi vàocác ngõ xóm. Đó là đ ặc điểm của một “Vạn” ngoại đ ê.Từ cuối thời Lê, Yên Viên đã được chọn làm lỵ sở của huyện Việt Yên, sau đólà của phủ Thiên Phúc - một thương cảng cổ sầm uất thông thương suốt núirừng, đồng bằng châu thổ và biển cả, hiện đ ã được nhiều tài liệu, thư tịch cổ -kim ghi nhận như một vùng đất đô hội với những đặc sản quý, như: vóc nhiễu,nước mắm, đồ gốm và rượu trắng ngon nổi tiếng khắp kinh kỳ.Thực ra thì xứ Bắc có nhiều làng nấu rượu: ở Bắc Giang có làn g Bún tức PhấnTrì (Yên Dũng), làng Hoàng Vân (Hiệp Hòa); Ở Bắc Ninh có làng Quan Đình(Yên Phong), làng Lã Rư ợu (Đông Ngàn), làng Cẩm tức Cẩm Giang, làngRượu Ngang tức Hiên Ngang (Tiên Du)…nhưng ngon nổi tiếng nhất vẫn làrư ợu làng Vân tức rượu Vân huyện Yên Việt, phủ Bắc Hà, trấn Kinh Bắc (naythuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang).Theo tư liệu điều tra hồi cố thì năm Chính Hòa thức 24 (1703) đời vua Lê HyTông sắc phong cho Th ành hoàng làng Vân là Thượng Đẳng Thần, các nguyênlão của làng thượng kinh rước sắc đã đem theo ba vò rượu tiến vua, vua bancho bá quan văn võ trong triều, ai cũng khen thơm ngon, vua Lê h ạ bút châuphê: Vân Hương Mỹ Tửu, đó là thương hiệu chính thức của rượu làng Vân kểtừ thời đó.Nhưng không rõ từ đời nào, thời n ào người làng Vân xưa đ ã có tục thờ Thánhsư ngh ề nấu rượu. Tổ nghề được thờ là bà Nghi Điệt - tương truyền bà là chínhthất của Vũ Vương, vì Vũ Vương thích rượu ngon, nên bà đ ã tìm đ ược cáchpha chế ra một loại men quý để cất rượu rất thơm ngon. Sau đó bà tru yền nghềcho dân và dân làng Vân thờ Thánh sư vào ngày mồng 7 tháng Giêng (âm lịch)hàng năm. Vì ph ải giữ bí truyền nghề nghiệp nên cũng từ xa xưa người làngVân chỉ thuận cho trai gái trong làng lấy nhau, m à ít khi lấy người thiên h ạ vàngh ề chỉ được truyền cho con trai và con dâu trong nhà là chính. Đặc biệt, làngVân còn có tục Miêng thệ tức Ăn thề giữ bí truyền nghề nấu rượu.Ban đ ầu chỉ là những xóm nhỏ mọc ven bên bãi sông, sau thành làng, thànhtổng. Nấu rượu đã trở thành một nghệ thuật cùng với những bí quyết mà ông tổlàng nghề đã từng căn dặn con cháu phải luôn dìn giữ chỉ riêng cho làng Vân.Khi thực dân Pháp đến làng, họ tập trung tất cả dân làng về một nh à máy ởngay đ ầu làng bắt mọi người phải nấu rư ợu.Khi rượu thành ph ẩm, những con tàu theo dòng sông Cầu cập bến và chở sangnước Pháp. Rượu nếp cái hoa vàng làng Vân theo đó mà đi muôn phương...”.Rượu làng Vân từ xưa đã nổi tiếng là thơm ngon nhờ hương liệu của nếp cáihoa vàng - thứ nếp đặc biệt th ơm ngon hòa cùng men rượu b í truyền của làngVân sau 72 giờ ngâm ủ mới cho ra rượu nếp như một thứ tinh túy nhất của trờiđất ban tặng cho con người. Nh ưng đó là chuyện của ngày xưa. Nay làng Vânvẫn còn nấu rượu, nhưng đã chuyển sang dùng một loại nguyên liệu khác đó làsắn.Sắn khô được nhập về từ Hòa Bình, Yên Bái, Thái Nguyên, Cao Bằng, TuyênQuang, Lạng Sơn... thái thành khúc bổ dọc, dài khoảng 5 - 7 cm. Sắn khô saukhi được tuyển chọn cho vào thùng, chậu ngâm vài ba giờ để lơi vỏ. Sau đó rửasạch cho vào hấp chín và trộn men đem ủ. Đủ một ngày đêm đem ngâm lênmen trong chum b ằng sành. Khi đã dậy mùi đem vào lò ra rượu. Công đoạnlàm rượu sắn không khác nhiều so với rượu gạo, duy chỉ có loại men. AnhNguyễn Đức Minh, một trong những chủ lò rượu sắn lớn của làng Vân chobiết: “Trư ớc đây chúng tôi đều nấu rượu gạo, có công có việc lớn cần rượungon thì nấu nếp cái hoa vàng, nhưng hơn chục năm trở lại đây nhà đã chuyểnhoàn toàn sang n ấu rượu sắn. Rượu sắn vừa rẻ, ngon lại tiêu thụ mạnh. Mỗi lítrư ợu sắn chỉ 3.000 đồng, trong khi đó nấu rượu gạo, rượu nếp cái hoa vàng bántrên 10.000 đồng, ít người mua.Chủ h àng đ ến thường không chú ý đến loại rượu nào, mà chỉ thấy loại nào rẻnhất là mua. Mặt khác rượu sắn cũng thơm, ngon không khác rượu gạo là m ấy.Nếu không tinh, không phải “con nhà rượu” thì khi cho uống khó có thể phânbiệt được đâu là rượu sắn, đâu là rượu gạo. Giới thương lái đang làm m ất đi uytín của rượu làng Vân, họ chỉ dùng 1/3 rượu sắn của làng Vân sau đó cho cồnmía vào và trộn th êm nước lã cho đủ độ cồn. Nghĩa là rượu sắn ở làng Vân khiđến với người tiêu dùng cũng chỉ còn 1/3 chất lượng. Đây là m ột vấn đề đángbáo động mà với người tiêu dùng - những người không bao giờ biết được m ìnhđang được dùng loại rượu nào. ...