SẮC THUỐC THANG ĐÚNG CÁCH

Thuốc thang là một dạng thuốc được dùng nhiều nhất trong Đông y vì có hiệu quả hơn hẳnnhững dạng thuốc khác như cao, đơn, hoàn, tán… Dạng thuốc này đòi hỏi người sửdụng phải “nấu” các vị thuốc bằng nước trong một khoảng thời gian nhất định mới dùngđược (mà ta quen gọi là “sắc”). Trong lịch sử Đông y, thuốc thang được dùng từ rất sớm.Tuy nhiên, việc sắc thuốc đòi hỏi khá nhiều thời gian, sự chú ý và cả những “bí quyết” đểđạt được hiệu quả điều trị như mong muốn....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SẮC THUỐC THANG ĐÚNG CÁCHSẮCTHUỐCTHANGĐÚNGCÁCHTác giả : BS. PHAN MINH TRÍThuốcthanglàmộtdạngthuốcđượcdùngnhiềunhấttrongĐôngyvìcóhiệuquảhơnhẳn nhữngdạngthuốckhácnhưcao,đơn,hoàn,tán…Dạngthuốcnàyđòihỏingườisử dụngphải“nấu”cácvịthuốcbằngnướctrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnhmớidùng được(màtaquengọilà“sắc”).TronglịchsửĐôngy,thuốcthangđượcdùngtừrấtsớm. Tuynhiên,việcsắcthuốcđòihỏikhánhiềuthờigian,sựchúývàcảnhững“bíquyết”để đạtđượchiệuquảđiềutrịnhưmongmuốn.Dược lý học cổ truyền đã đề ra những qui định khắt khe trong việc sắc thuốc thang. Trên thực tế, ngàynay các qui định này xem ra không còn được tuân thủ chặt chẽ lắm. Tuy nhiên, các nguyên tắc cơ bảnvẫn không thay đổi.1.Siêusắcthuốc:Tốt nhất vẫn là dùng siêu bằng đất. Siêu đất hiện nay được làm từ hỗn hợp đất sét, cao-lanh..., nung ởnhiệt độ khoảng 1.0000C. Thành phần chính là các muối silicat có độ bền hóa học cao nên gần như làmột chất trơ, không ảnh hưởng đến tính vị của các vị thuốc trong quá trình sắc. Không nên dùng các loạisiêu, nồi làm từ kim loại như sắt, đồng..., vì chất Tanin có trong hầu hết các dược liệu sẽ kết tủa khi gặpkim loại (tạo thành chất không tan).2.Sắcthuốcbằngnướcgì?Nước gì cũng được, miễn là phải sạch. Thường người ta dùng nước máy, nước giếng, nước mưa đã đểlắng. Đối với các loại nước ngầm (nước giếng đóng hoặc giếng khoan), nhất thiết phải đạt các tiêuchuẩn vệ sinh tối thiểu. Không cần thiết phải dùng đến nước cất hoặc nước tinh khiết vì vừa lãng phí màhiệu quả vẫn không thay đổi.3.Sắcnhưthếnào?Tùy từng loại dược liệu mà có những cách sắc riêng biệt. Thông thường, nên ngâm dược liệu với nướcsạch khoảng 30 phút trước khi sắc để làm mềm dược liệu, giúp hoạt chất trong dược liệu dễ hòa tanhơn. Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc về lượng nước để sắc, không nhất thiết lúc nào cũng “3 chén còn1 phân”, cũng không tùy tiện cho nước quá nhiều hoặc quá ít. Thường mặt nước nên ngập mặt dượcliệu. Gặp những dược liệu có nhiều cành, nhánh nhỏ nên cố gắng xếp cho chúng nằm xuống dưới mặtnước.4.Nêndùnglửalớnhaylửanhỏ?Sắcbaolâuthìđược?Khi bắt đầu sắc thường để lửa lớn (vũ hỏa), tuy nhiên cũng không nên lớn quá vì vừa tốn kém vừa làmnước sôi quá mau, mà một số hoạt chất trong dược liệu có bản chất là protein hoặc tinh bột khi gặp nhiệtđộ cao đột ngột sẽ dễ bị đông cứng hoặc biến chất. Khi nước đã sôi thì vặn nhỏ lửa (văn hỏa), để nướcsôi khoảng 10-15 phút rồi tắt lửa, để khoảng 10 phút nữa rồi chiết thuốc ra chén. Thời gian sắc cũng tùythuộc vào công dụng của từng bài thuốc, vấn đề này nên tham khảo ý kiến thầy thuốc. Thường các loạithuốc bổ nên sắc lâu hơn các loại thuốc công. Một số loại dược liệu cần sắc lâu mới chiết được hết hoạtchất như các loại chất khoáng, vỏ trai, ốc, mai mực, xương động vật...5.Sắctheotínhchấtdượcliệu:Thường khi kê toa, người thầy thuốc giỏi sẽ chú ý ghi rõ cách sắc đối với những vị thuốc đặc biệt cótrong thang thuốc để sắc cho đúng cách, bảo đảm đạt tác dụng của bài thuốc như ý muốn. Người bệnhnên hỏi kỹ thầy thuốc cách sắc những vị thuốc như vậy. Ví dụ một số vị thuốc có ghi rõ “sắc trước” (sắctrước khoảng 15 phút rồi mới cho các vị khác vào), hoặc “sắc sau” (cho vào siêu khi thang thuốc đã sắcgần xong), hoặc “gói riêng” (đối với những vị thuốc có nhiều chất bột dễ làm đục dịch thuốc hoặc cácloại dược liệu có nhiều lông dễ gây ho...). Các loại thuốc có chứa tinh dầu thường sắc sau, chỉ bỏ vàosiêu khi thang thuốc sắc gần xong để tránh bay hơi.6.Sắcmấylầnthìvừa?Thường sắc từ 2-3 lần để chiết được hết hoạt chất. Các nước sắc được nên gộp chung lại rồi chia đềucho 2-3 lần uống trong ngày. Không nên sắc nước nào uống nước ấy vì nước sắc trước thườngđậm đặc hơn nước sắc sau.