SÁCH LINH KHU - THIÊN 18: DOANH VỆ SINH HỘI

Hoàng Đế hỏi Kỳ Bá: “Con người thọ khí từ đâu ? Âm Dương hội nhau ở đâu ? Khí gì gọi là Doanh ? Khí gì gọi là Vệ ? Doanh khí sinh ra từ đâu ? Vệ khí hội nhau ở đâu ? Khí của người già và người trai tráng không đồng nhau, Âm Dương ở những chỗ khác nhau, Ta mong được nghe về chỗ hội của chúng”[1]. Kỳ Bá đáp : “Con người thọ khí ở cốc khí, cốc khí nhập vào Vị để rồi truyền lên đến Phế, ngũ tạng lục phủ đều...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SÁCH LINH KHU - THIÊN 18: DOANH VỆ SINH HỘI SÁCH LINH KHU THIÊN 18: DOANH VỆ SINH HỘI Hoàng Đế hỏi Kỳ Bá: “Con người thọ khí từ đâu ? Âm Dương hộinhau ở đâu ? Khí gì gọi là Doanh ? Khí gì gọi là Vệ ? Doanh khí sinh ra từđâu ? Vệ khí hội nhau ở đâu ? Khí của người già và người trai tráng khôngđồng nhau, Âm Dương ở những chỗ khác nhau, Ta mong được nghe về chỗhội của chúng”[1]. Kỳ Bá đáp : “Con người thọ khí ở cốc khí, cốc khí nhập vào Vị để rồitruyền lên đến Phế, ngũ tạng lục phủ đều nhờ vậy mà thọ được khí ấy[2].Phần thanh của khí ấy thành doanh, phần trọc của nó thành vệ[2]. Doanh ởtrong mạch, vệ ở ngoài mạch, doanh hành thành những vòng không ngừngnghỉ, vận hành đủ 50 chu rồi trở lại họp đại hội với nhau[3]. Âm dương cùngquán thông nhau như chiếc vòng ngọc không đầu mối[4]. Vệ khí vận hành ởÂm 25 độ, vận hành ở Dương 25 độ, phân làm ngày và đêm, cho nên khi khívận hành đến Dương phận thì thức, vận hành đến Âm thì ngủ[5]. Cho nên mới nói: lúc mặt trời giữa trưa là lúc Dương nở rộng ra gọi làtrùng Dương, lúc nửa đêm là lúc Âm nở rộng ra, gọi là trùng âm[6]. Cho nênThái âm chủ bên trong, Thái dương chủ bên ngoài, mỗi bên vận hành 25 độ,phân làm ngày và đêm[7]. Giữa đêm là lúc âm nở rộng rất, sau giữa đêm là lúc Âm bị suy, sángsớm (bình đán) là lúc Âm tận và cũng là lúc Dương thọ (nhận lấy) khí[8]. Giữa trưa là lúc Dương nở rộng ra, lúc mặt trời về hướng tây là lúcDương bị suy, mặt trời lặn là lúc Dương tận và cũng là lúc mà Âm nhận lấykhí[9]. Lúc giữa đêm (khí) họp đại hội, lúc đó vạn dân đều nằm (ngủ) gọi làlúc hợp âm[10]. Lúc sáng mai Âm tận và Dương nhận lấy khí[11]. Cứ nhưthế không bao giờ ngừng, cùng đồng với (cương) kỷ của Thiên Địa vậy[12]. Hoàng Đế hỏi: “Người già thì ban đêm không nhắm mắt (để ngủ), khígì đã khiến nên như thế ? Những người thiếu niên, tráng niên thì ban ngàykhông nhắm mắt (để ngủ), khí gì đã khiến nên như thế ?”[13]. Kỳ Bá đáp : “Khí huyết của người tráng thịnh, cơ nhục của họ hoạt,đường khí đạo thông, sự vận hành của khí doanh vệ chưa mất đi lẽ thườngcủa nó, cho nên ban ngày khí được sảng khoái và ban đêm thì mắt nhắm lạiđược[14]. Người lão thì khí huyết suy, cơ nhục của họ bị khô, đường khí đạokhông còn trơn tru, khí của ngũ tạng đánh nhau, doanh khí của họ bị suythiếu còn vệ khí thì cũng đánh nhau bên trong, cho nên khí của họ ban ngàykhông sảng khoái còn ban đêm thì mắt không nhắm lại (để ngủ) được”[15]. Hoàng Đế hỏi: “Ta mong được nghe con đường vận hành của khídoanh vệ, nó từ con đường nào đến ?”[16]. Kỳ Bá đáp : “Doanh khí xuất ra từ trung tiêu, vệ khí xuất ra từ hạtiêu”[17]. Hoàng Đế nói: “Ta mong được nghe chỗ xuất ra của Tam tiêu”[18]. Kỳ Bá đáp : “Thượng tiêu xuất ra ở Thượng khẩu của Vị, cùng đi dọctheo yết để đi lên, xuyên qua hoành cách để bố tán ở giữa ngực, đi qua nách,tuần hành theo vùng của kinh để đi, quay trở lại đến kinh Dương minh, lêntrên đến lưỡi, xuống đến kinh túc Dương minh, thường cùng doanh khí đồnghành ở 25 độ dương, ở 25 độ âm, gọi là 1 chu, cho nên, sau 50 độ, chúng trởlại họp đại hội ở kinh thủ thái âm”[19]. Hoàng Đế hỏi: “Có người ăn hoặc uống những thức nóng, vừa xuốngđến Vị, khí hãy còn chưa định thì mồ hôi đã ra, hoặc ra ở mặt , hoặc ra ởlưng, hoặc ra ở phân nửa thân người, nó không đi theo con đường của vệ khíđể đi ra, tại sao thế ?”[20]. Kỳ Bá đáp : “Đó là vì (người này) bên ngoài bị thương bởi phong, bêntrong làm cho tấu lý khai, lông bị chưng, tấu lý bị tiết (mồ hôi), vệ khí theođó mà chạy ra, cho nên nó không đi theo con đường của mình[21]. Khí nàyrất hung hãn, nhanh nhẹn, khi thấy có chỗ khai thì chạy theo ra, do đó mà nókhông còn đi đúng theo con đường của mình nữa, vì thế nên mới gọi đây làlậu tiết”[22]. Hoàng Đế nói: “Ta mong được nghe chỗ xuất ra của Trung tiêu”[23]. Kỳ Bá đáp : “Trung tiêu cũng cùng đi từ vùng Trung hoãn c ủa Vị,xuất ra ở dưới Thượng tiêu[24]. Đây là nơi thọ nhận cốc khí, nó thải ra chấtcặn bã, chưng cất tân dịch, hóa cái tinh vi, lên trên rót vào Phế mạch để rồihóa thành huyết nhằm phục vụ cho sự sống thân thể, thật không có gì qúyhơn nơi đây[25]. Cho nên chỉ có nó là có thể vận hành trong kinh toại, mệnhdanh là doanh khí”[26]. Hoàng Đế hỏi: “Ôi ! Huyết và khí , tuy tên khác nhau, nhưng cùngloại với nhau, nói thế có nghĩa là gì ?”[26]. Kỳ Bá đáp : “Doanh vệ là tinh khí, Huyết là thần khí, cho nên huyếtvà khí tuy tên gọi khác nhau, nhưng cùng loại nhau[27]. Cho nên, nếu đoạthuyết thì không nên đoạt hoạt, nếu đoạt hoạt thì không nên đoạt huyết[28].Cho nên khi con người bị (đoạt) cả hai thì chết, nếu không bị đoạt cả hai(còn có hy vọng) sống”[29]. Hoàng Đế nói: “Ta mong được nghe về nơi xuất ra của hạ tiêu” [30]. Kỳ Bá đáp : “Hạ tiêu, sau khi biệt hồi trường, rót vào bàng quang ...