SÁCH TỐ VẤN - Thiên mười ba: DI TINH BIẾN KHÍ LUẬN

Hoàng Đế hỏi rằng: Tôi nghe đời xưa trị bệnh, làm cho di ích tinh, biến hóa khí... chỉ cần dùng phép Chúc do mà thôi. Đến đời nay trị bệnh, dùng độc dược để trị bên trong, dùng châm thạch để trị bên ngoài... Thế mà có người khỏi, có người không khỏi, là vì sao? [1] Kỳ Bá thưa rằng: Về đời vãng cổ, người ở lẫn vào khoảng cầm thú, động tác (làm mạnh) để cho khỏi hàn, Aâm cư (núp dưới bóng râm) để cho khỏi nắng. Bên trong không có gì hệ lụy, bên ngoài...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SÁCH TỐ VẤN - Thiên mười ba: DI TINH BIẾN KHÍ LUẬN SÁCH TỐ VẤN Thiên mười ba: DI TINH BIẾN KHÍ LUẬN Hoàng Đế hỏi rằng: Tôi nghe đời xưa trị bệnh, làm cho di ích tinh, biến hóa khí... chỉ cầndùng phép Chúc do mà thôi. Đến đời nay trị bệnh, dùng độc dược để trị bêntrong, dùng châm thạch để trị bên ngoài... Thế mà có người khỏi, có ngườikhông khỏi, là vì sao? [1] Kỳ Bá thưa rằng: Về đời vãng cổ, người ở lẫn vào khoảng cầm thú, động tác (làmmạnh) để cho khỏi hàn, Aâm cư (núp dưới bóng râm) để cho khỏi nắng. Bêntrong không có gì hệ lụy, bên ngoài không có sự gì bó buộc. Đó là một thờiđại điềm đạm, ý chí hoàn toàn thỏa thích, tà không thể lọt vào sâu. Vì thếnên không cần dùng độc dược để trị bên trong, dùng châm thạch để trị bênngoài... Mà chỉ dùng Chúc do cũng có thể khỏi [2]. Đến đời nay thời khác hẳn. Sự ưu hoạn làm rầy bên trong, việc nhọcnhằn làm lụy bên ngoài, đã trái với khí của bốn mùa, lại ngược cả sự “thíchnghi” của hàn thử (rét nóng). Gió độc thổi tới luôn, hư tà quanh sớmtối...Bên trong vào sâu tới Phủ, Tàng, cốt, tủy, bên ngoài làm thương đếnkhông khiếu, bì phu. Vì thế nên bệnh nhẹ hóa nặng, bệnh nặng thời chết, dùcho Chúc do cũng không công hiệu [3]. Hoàng Đế khen phải, rồi lại hỏi rằng: Tôi muốn khi trị bệnh, biết rõ được sống chết, phân biệt được hiềmnghi, tìm tới điều cốt yếu, không hề thiếu sót... Làm thế nào được như vậy?[4] Kỳ Bá thưa rằng: Xem sắc, chẩn mạch, là một điều kiện rất cần thiết. Phải hợp với nămhành là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ, và thời tiết của bốn mùa, gió của 8phương...Đều có thể do sắc và mạch để xét đoán [5]. Về đời Trung cổ, đối với việc trị bệnh, đợi bệnh đến rồi mới trị. D ùngthang dịch (thuốc nước) điều trị trong 10 ngày, để trừ khử các chứng bệnhthuộc về “tám gió, năm tý” (1) [6]. Nếu qua mười ngày mà vẫn không khỏi sẽ phải dùng các cành của loàithảo tô, thảo cai (cành và rễ), cả gốc lẫn ngọn để điều trị. Tiêu, bản đã được,ta sẽ tiêu tán [7]. Đến đời gần đây thời không được thế nữa. Không biết nhận khí hậucủa bốn mùa, không hiểu lẽ âm dương, không biết đường thuận nghịch. Khibệnh đã thành rồi, mới dùng “vi châm” để trị bên ngoài, dùng thang dịch đểtrị bên trong, bọn thô công lại càng liều lĩnh, cho là bệnh có thể dùng phép“công” khiến cho bệnh cũ chưa khỏi, bệnh mới lại sinh ra...đó thật là cái lỗikhông chịu xét rõ sắc và mạch, không nhận đích được tinh khi thịnh hay hư,và cái lẽ “tiêu bản”, nên mới đến như vậy [8]. Hoàng Đế hỏi rằng: Xin cho biết lẽ cốt yếu thế nào? [9] Kỳ Bá thưa rằng: Cái cốt yếu của sự trị bệnh là xét ở sắc và mạnh. Sau khi đã nhận rõthế nào là thuận, thế nào là nghịch, thế nào là tiêu, thế nào là bản, rồi lại phảixét xem có “thần” hay không. Nếu không có thần thời sẽ chết. Đó là cái cốtyếu của sự trị bệnh [10]. Thiên mười bốn: THANG DỊCH GIAO LỄ LUẬN Hoàng Đế hỏi rằng: Dùng ngũ cốc để làm thang dịch với giáp lễ (rượu ngọt), như thế nào?[1] Kỳ Bá thưa rằng: Phải dùng gạo lúa đạo (tức gạo nếp) đun bằng rơm lúa đạo Gạo lúađạo có cái tính chất hoàn toàn để nuôi được năm tàng, rơm lúa đạo có cái khíhợp với “bính tân” để hóa thủy và nuôi được ngũ tàng. Sở dĩ dùng như vậylà cốt để cho giúp ích cái sự chuyển vận của trung ương, để thấp nhuần rabốn tàng bên ngoài [2]. Hoàng Đế hỏi rằng: Đời thượng cổ tuy có làm ra thang dịch, giao lễ, nhưng chỉ làm màkhông dùng, là vì cớ sao ? [3] Kỳ Bá thưa rằng: Các bực thánh nhân đời xưa làm ra thang dịch giao lễ, là chỉ làm đểphòng bị khi nào tà khi nó phạm đến đấy thôi. Nhưng các người về thời kỳđó, phần nhiều giữ được hoàn toàn thiện chân, nên tặc phong không mấy khiphạm vào được. Vì thế, dù có làm ra thang dịch giao lễ, mà cũng không mấykhi phải dùng tới [4]. Đến đời trung cổ về sau, về sự giữ gìn thiện chân cũng đã có phầnkhông được hoàn toàn chu đáo, mà tặc phong cũng có đôi khi phạm tới; khiđó dùng tới thang dịch giao lễ thời rất là công hiệu. [5] Hoàng Đế hỏi rằng: Đến đời nay thường dùng mà bệnh cũng không thấy khỏi hẳn là vìsao? [6] Kỳ Bá thưa rằng: Ở đời này, tất phải thu góp các thứ độc dược để trị bên trong, và cácthứ “xàm, thạch, châm, ngải” để điều trị bên ngoài, thời bệnh mới mongkhỏi được [7]. Hoàng Đế hỏi rằng: Đôi khi thấy người ta trị bệnh, đã châm thích khắp các nơi bì nhục gâncốt, và các huyết mạch cũng đều đã sơ thông, mà công hiệu vẫn không thấy,là vì sao?[8] Kỳ Bá thưa rằng: Đó là vì người dùng châm không sử dụng được tinh thần, nên dù có trịcũng là vô ích [9]. Hoàng Đế hỏi rằng: Thế nào là không sử dụng được tinh thần? [10] Kỳ Bá thưa rằng: Người dùng châm, nếu tinh thần của mình không chuyên nhất, thì ýcủa m ...