Sân Khấu Tuồng

Tuồng là một trong những loại hình sân khấu đặc sắc, là nghệ thuật kịch hát truyền thống của dân tộc Việt Nam. Tuồng đã phát triển một cách hoàn chỉnh vào thế kỷ XVIII. Tuy nhiên phải đến thế kỷ XIX (dưới triều đại nhà Nguyễn) tuồng mới bước vào giai đoạn cực thịnh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sân Khấu Tuồng Sân Kh u Tu ng Tu ng là m t trong nh ng lo i hình sân kh u c s c, là ngh thu t k ch hát truy n th ng c a dân t c Vi t Nam. Tu ng ã phát tri n m t cách hoàn ch nh vào th k XVIII. Tuy nhiên ph i n th k XIX (dư i tri u i nhà Nguy n) tu ng m i bư c vào giai o n c c th nh. Dư i tri u i các vua nhà Nguy n Tu ng ư c c bi t coi tr ng. Nhà hát Tu ng u tiên ư c xây d ng trong cung dành cho vua, hoàng h u và các quan l i xem, ó là Duy t Th ư ng (th i Gia Long), Thanh Bình Th ư ng (th i Minh M ng), Minh Khiêm ư ng (th i T c) và r t nhi u nhà hát Tu ng ư c xây d ng ngoài dân gian. V n i dung, các v Tu ng c u có m t n i dung như: Vua già y u băng hà khi t lâu trong tri u ã có thái sư mu n làm ph n. Thái sư lên n m ngôi sau khi vua ch t, quy t gi t th phi và hoàng t cũng như mu n chia r phe trung th n. Tuy nhiên các trung th n không qu n hi sinh gian kh b o v th phi và hoàng t b ng m i giá. Dư i danh nghĩa c a hoàng t h chiêu l p binh mã, giành l i ngôi cho hoàng t , tri u ình tr l i c nh yên bình. Cũng n i dung trên ư c lưu truy n dư i d ng ng n hơn “Vua băng, n nh ti m, hoàng t m c n n, tư ng xua quân lùng, kép r ng c u vi n, di t n nh, nh ô”. Sơn H u V i sư n truy n như trên tác gi Tu ng c sáng tác ư c r t nhi u v , m i v th hi n m t s c thái khác nhau. Tu ng c có n i dung như trên nên k t chuy n thư ng có h u. Cũng như c t truy n “Vua băng … nh ô” xuyên su t trong các v Tu ng c , xưng danh là m t trong nh ng c trưng c a ngh thu t Tu ng c . Khi di n viên ra sân kh u h t xưng danh mình là ai, xu t thân th nào, suy nghĩ ra sao … (xưng danh thư ng giành cho các nhân v t chính). Qua ph n xưng danh c a mình nhân v t ã gi i thi u v i ngư i xem tên mình, ch c danh, suy nghĩ trong ó bao hàm c ý ca ng i ( i v i nhân v t chính di n) hay phê phán ( i v i nhân v t ph n di n). Theo nhà nghiên c u M ch Quang nói trong cu n sách “Tìm hi u ngh thu t Tu ng” thì ào kép không ch òi h i có thanh và s c mà ph i luy n ư c b n c tính : Th c, Tinh, Khí, Th n Th c : nghĩa là “chín”, ngư i di n viên không ch hát úng hơi úng nh p, múa úng b mà ph i bi t áp d ng các k thu t ó m t cách sáng t o và linh ho t vì n u bi t k thu t mà chưa “chín” s b chê “ ngh thì khá mà di n thì d “. Tinh : nghĩa là tinh tuý, di n viên ph i n m rõ b n ch t c a các vai (trung, n nh, văn võ) khi di n vai nào ra vai ó. Khí : nghĩa là cá tính trong tính cách i n hình. Ví d cùng là vai vua nhưng Lưu B nhà Hán không gi ng Tri u Khuông D n nhà T ng. Th n : là tâm h n hay s c s ng bên trong. Có th nói óng tu ng có th n khó hơn so v i óng “ úng i u”. B tk m t a con tinh th n nào (tác ph m) ư c ra i u ch a ng m t hình tư ng mà tác gi g i g m. Trong Tu ng c , hình tư ng ư c xây d ng là nh ng ngư i trung thành n cùng (phò vua m i lên ngôi) ngay c khi tình thân c a h b chia c t. Tam n vương Hình tư ng này chúng ta d dàng g p trong v Tu ng c “Tam n vương” khi lão T gi t ch t Kim Hùng (con trai ông) vì Kim Hùng ã theo quân ph n lo n. Cùng v i vi c xây d ng hình tư ng m t trung th n , vi c xây d ng hình tư ng không có th t cũng ư c ưa vào truy n. Hình tư ng ó xu t hi n như m t v th n khi phe chính nghĩa g p khó khăn. Trong v “Sơn H u”, ng Kim Lân ra ánh l c hư ng b n T Thiên Lăng, T Ôn ình cho Phàn nh Công ưa hoàng t i ch n. Chi ti t mang tính ch t như m t v th n là sau khi b chém u, ông ã sách u mình, toàn thân sáng r c như ng n u c soi ư ng cho phe chính di n n nơi an toàn. Sân kh u Tu ng thư ng ư c bài trí ơn gi n vì ngh thu t Tu ng dùng th pháp khoa trương cách i u và bi u trưng ư c l . Ví d như : hoá trang m t n , n p nhăn trên m t ngư i, chi c roi ng a có th thay cho m t con ng a, mái chèo thay cho con thuy n, m t vài ngư i lính thay cho hàng v n ngư i, m t vài bư c chân k t h p v i hát và c ch hành ng thay cho v n v n d m trư ng. Nói n s phát tri n c a ngh thu t Tu ng không th không nh c n công óng góp to l n c a nh ng ông vua tri u Nguy n. Sau Gia Long, Minh M ng là ông vua hi u Tu ng, thư ng óng vai ngư i b o tr cho ngh thu t Tu ng. Ông t riêng m t th g i là “Hoà Thanh th ” chuyên lo vi c qu n lý và sáng tác âm nh c, ca hát xư ng. Vua T c (cây i th trong r ng văn hoá i ngàn x Hu ), ông là ngư i t ch c quá trình sáng tác và “nhu n s c” tác ph m c a nhi u danh nho có nhi u pho Tu ng c n i ti ng như : “Qu n phương hi n thu ”, “ ng Kh u Trí”, “Di n Võ ình”, “Tr n Hương các”, “H sanh àn”, “Sơn H u” … Dàn nh c Tu ng g m - B gõ : Tr ng cái, tr ng chi n, thanh la, não b t, chuông, mõ - B hơi : kèn ...