Sáng kiến kinh nghiệm đề tài: Phương pháp khai thác và sử dụng kênh hình trong dạy học sinh học và một số hình ảnh, sơ đồ trong chương di truyền - biến dị

Sáng kiến kinh nghiệm đề tài "Phương pháp khai thác và sử dụng kênh hình trong dạy học sinh học và một số hình ảnh, sơ đồ trong chương di truyền - biến dị" nhằm giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng và khai thác kỹ thuật hình ảnh
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm đề tài: Phương pháp khai thác và sử dụng kênh hình trong dạy học sinh học và một số hình ảnh, sơ đồ trong chương di truyền - biến dị Sở Giáo dục và Đào tạo Trường THPT số 3 Bảo Thắng SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: Phương pháp khai thác và sử dụng kênh hìnhtrong dạy học sinh học và một số hình ảnh, sơ đồ trong chươngdi truyền - biến dị Tên tác giả: Trần Thế Sơn Năm học 2011 - 2012 1 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Để nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học, người giáo viên phải luôntìm tòi, nghiên cứu và sưu tầm tài liệu tham khảo, các phương tiện dạy họcnhằm minh họa cho các khai niệm, các mạnh đề…, giúp học sinh có hứng thúhọc hơn, tiết dạy không bị nhàm chán. Sinh học là một môn học thực nghiệmvì vậy việc sử dụng các phương tiện dạy học như các mô hình, tranh ảnh, cácthí nghiệm chứng minh là hết sức cần thiết và được sử dụng phổ biến. Trong những năm vừa qua các cơ quan chỉ đạo giáo dục đã triển khaichỉ đạo tích cực việc sử dụng thiết bị dạy học trong các giờ lên lớp và đã đầutư lớn về cơ sở vật chất thiết bị cho các trường học nhằm nâng cao hiệu quả sửdụng thiết bị dạy học trong các giờ lên lớp. Tuy nhiên việc khai thác và sử dụng đúng, hợp lý các giáo cụ này thìchưa hẳn các giáo viên đã có thời gian để đầu tư nghiên cứu kỹ và sử dụnghiệu quả vào bài dạy . Trong rất nhiều các giáo cụ, hình ảnh được xem làtương đối cổ điển nhưng lại là phương tiện phổ biến và tất yếu, đặc biệt là cáchình ảnh, sơ đồ mô tả trong sách giáo khoa. Hiện nay việc sử dụng mạng internet đã giúp còn người làm được rấtnhiều việc trong đó mỗi giáo viên khi soạn giáo án có thể dễ ràng dowloadđược những hình ảnh trực quan để minh họa cho bài giảng của mình. Nhưngviệc lựa chọn hình ảnh nào và sử dụng nó như thế nào cho phù hợp với đốitượng học sinh thì lại rất khó đòi hỏi người giáo viên phải suy nghĩ, lựa chọnmột cách hợp lý. Trong chương trình sinh học được cấu trúc theo hình xoắn trôn ốc, kiếnthức lớp 12 là tổng hợp của kiến thức từ lớp 6 đến lớp 11 đông thời đây làkiến thức trọng tâm trong các đề thi tốt nghiệp và thi Đại học, cao đẳng. Nộiduing kiến thức của một bài trong chương trình sinh học lớp 12 rất dài, nhiềunội dung phải vận dụng kiến thức cũ đã học vì vậy đồi hỏi người giáo viên 2phải làm thế nào trong thời gian quy định giúp học sinh lĩnh hội được đầy đủkiến thức theo yêu cầu đề ra. Suy nghĩ từ những lý do trên, tôi đã cố gắng tìm hiểu để sử dụng và khaithác hợp lý kênh hình sách giáo khoa môn sinh học nói chung và đặc biệt làphần di truyền học lớp 12 nói riêng. Do phạm vi đề tài nên tôi chỉ trình bàyminh họa một bài và cung cấp một số hình ảnh trực quan trong chương I ditruyền học – biến dị lớp 12 để các đồng nghiệp có thể tham khảo cụ thể nhưsau: 3 II. NỘI DUNGI. Khai thác và sử dụng hình ảnh trong bài Phiên mã – Dịch mã (bài 2-lớp 12)A. Hình 2.1: Sơ đồ quá trình phiên mã (2 ảnh): Chiều di chuyển của enzim tổng hợp kéo dài ARN Điểm khởi đầu Điểm kết thúc 4 Mạch bổ sung Các nu tự do ARN polimeraza Hướng phiên mã Mạch khuôn Nu cấu tạo nên ARN* Khai thác:- Diễn biến phiên mã có mấy giai đoạn?- Enzim nào tham gia vào phiên mã?- Phiên mã bắt đầu ở vị trí nào trên đoạn ADN hay gen?- Chiều của mạch khuôn tổng hợp mARN ? Có gì khác với nhân đôi ADN?- Chiều tổng hợp và nguyên tắc nào được thực hiện trong phiên mã?- Kết quả của phiên mã?(* Phần trả lời:- Có 3 giai đoạn: khởi đầu, kéo dài, kết thúc- Enzim ARN polimeraza tham gia vào quá trình phiên mã.- Phiên mã bắt đầu từ điểm khởi đầu đứng trước gen phía đầu 3’ của mạch mãgốc) 5 - Chiều của mạch khuôn tổng hợp là 3’ 5’, Trong nhân đôi ADN thì cả 2 mạch đơn đều dùng làm mạch khuôn tổng hợp. - Phân tử ARN được tổng hợp theo chiều 5’ 3’, nguyên tắc bổ sung được thực hiện: A-U, G-X. - Kết quả: sau 1 lần phiên mã tạo ra 1 phân tử ARN .) B. Hình 2.2: Qúa trình dịch mã ở sinh vật nhân sơ: Chuỗi polipeptit đang t ARN tổng hợpF.Met Mã mở đầu (AUG) Mã kết thúc * Khai thác: - Codon mở đầu trên mARN là gì? Tương ứng với aa nào ở sv nhân sơ? - Anticodon có ở phân tử nào? - Mối liên quan giữa cođon và anticodon? - Tiểu phần nào tiếp xúc trước với mARN? - Liên kết peptit đầu tiên xảy ra giữa 2 aa nào? -Riboxom dịch chuyển theo chiều nào trên mARN?, một lần dịch chuyển tương ứng bao nhiêu codon? - Các codon kết thúc? 6 - Khi nào thì 2 tiểu phần của riboxom tách nhau trong quá trình sinh tổng hợp protein? (* Phần trả lời: - Codon mở đầu là AUG, tương ứng với aa foocmin metionin. - Anticodon có ở tARN. - Anticodon tương ứng sẽ bổ sung với codon trong quá trình dịch mã. - Tiểu phần bé của Riboxom tiếp xúc trước với mARN. - Liên kết peptit đầu tiên xảy ra giữa aa mở đầu foocmin metionin và aa thứ nhất - Riboxom dịch chuyển theo chiều 5’ 3’ trên m ARN. 1 lần dịch chuyển tương ứng với 1 codon. - UGA, UAG,UAA. - Khi riboxom tiếp xúc với 1 trong 3 mã kết thúc thì 2 tiểu phần của chúng ...