Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy học mô vật lý

Trong những năm gần đây, việc đổi mới công tác giáo dục diễn ra rất sôi động trên thế giới và ở nước ta. Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước ta đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới đồng bộ cả mục đích, nội dung, phương pháp và phương tiện dạy học. Trên cơ sở tiếp thu những thành tựu mới của khoa học giáo dục trên thế giới và phát huy những thành tựu đã đạt được của nền giáo dục nước nhà, các giải pháp đề ra phải vừa theo kịp sự...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm " Phương pháp dạy học mô vật lý " LỜI NÓI ĐẦU Trong những năm gần đây, việc đổi mới công tác giáo dục diễn ra rất sôiđộng trên thế giới và ở nước ta. Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đấtnước ta đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới đồng bộ cả mục đích, nội dung,phương pháp và phương tiện dạy học. Trên cơ sở tiếp thu những thành tựu mớicủa khoa học giáo dục trên thế giới và phát huy những thành tựu đã đạt được củanền giáo dục nước nhà, các giải pháp đề ra phải vừa theo kịp sự phát triển chungcủa khoa học giáo dục trên thế giới và vừa phù hợp với điều kiện cụ thể của nướcta sao cho khả thi và hiệu quả. Cuốn sách này được viết dựa trên những công trình nghiên cứu và nhữngbài giảng của các tác giả trong những năm gần đây ở Khoa Vật lí- Trường Đạihọc Sư phạm Hà nội. Các tác giả đã cố gắng quán triệt mục tiêu của giáo dụctrong giai đoạn mới như đã được chỉ rõ trong Nghị quyết Trung ương lần 2 khoáVIII: một mặt phải đảm bảo cho thế hệ trẻ tiếp thu được những tinh hoa của nềnvăn hoá nhân loại; mặt khác phải phát huy tính năng động cá nhân, bồi dưỡngnăng lực sáng tạo. Quan điểm xuyên suốt các phương pháp dạy học là dạy họcbằng hoạt động, thông qua hoạt động. Học sinh bằng hoạt động tích cực, tự lựccủa mình mà chiếm lĩnh kiến thức, hình thành kĩ năng, phát triển năng lực sángtạo, bồi dưỡng tình cảm, thái độ. Vai trò của giáo viên trong dạy học là tổ chức,hướng dẫn giúp đỡ học sinh thực hiện tốt các hoạt động học tập. Với cách dạyhọc mới này, việc dạy học không còn là truyền thụ kiến thức một chiều như trướcđây, mà đòi hỏi người giáo viên phải học tập và rèn luyện công phu để có đượcmột kĩ thuật dạy học mới. Các tác giả đã cố gắng đưa ra những qui trình làm việccơ bản của người giáo viên vật lí đảm bảo cho công tác dạy học đạt được mụctiêu do chương trình giáo dục đề ra và cũng gợi mở những hướng sáng tạo đểnâng cao chất lượng dạy học trong điều kiện cụ thể. Giáo trình này được dùng chủ yếu cho việc đào tạo các cử nhân sư phạmngành vật lí. Một số chương được trình bày sâu, mang tính chất chuyên khảo, cóthể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ. Vì cuốn sách đề cập đến nhiều vấn đề mới mẻ, mới bước đầu được áp dụngtrong dạy học vật lí ở nước ta nên khó tránh khỏi những chỗ thiếu sót. Các tác giảmong nhận được sự đóng góp ý kiến của các bạn đọc đồng nghiệp để lần xuấtbản sau cuốn sách được hoàn thiện hơn, phục vụ kịp thời sự nghiệp đổi mới giáodục. Hà nội, mùa xuân 2002 Các tác giả MỞ ĐẦU 1. ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ CỦA MÔN PHƯƠNG PHÁP DẠYHỌC VẬT LÍ Phương pháp dạy học vật lí là một ngành của khoa học giáo dục, nghiêncứu quá trình dạy học môn vật lí. Việc xác định những đặc điểm, bản chất, quiluật vận động của quá trình đó sẽ giúp người giáo viên vật lí có thể điều khiểnđược diễn biến của nó nhằm đạt được mục đích của việc dạy học môn vật lí. Trong quá trình dạy học, có hai loại nhân vật hoạt động đồng thời: giáoviên dạy, học sinh học. Giữa hai loại nhân vật này có nhiều mối quan hệ nhưquan hệ giữa giáo viên và cá nhân mỗi học sinh, quan hệ giữa giáo viên với tậpthể học sinh trong lớp, giữa học sinh với nhau. Hoạt động của hai loại nhân vậtnày đều nhằm chung một mục đích cuối cùng là làm cho mỗi cá nhân lĩnh hộiđược nội dung môn học bao gồm cả kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, những năng lực vàphẩm chất đạo đức có liên quan đến môn học. Trong quá trình dạy học, muốn biến nội dung môn học thành vốn liếng củacá nhân học sinh thì phải xét sự vận động của nội dung dạy học trong mối liên hệvới mục đích dạy học và phương pháp dạy học: Mục đích → Nội dung → Phương pháp Mục đích dạy học là phẩm chất nhân cách mà xã hội đòi hỏi. Nội dung dạyhọc ở đây là môn vật lí học. Phương pháp dạy học ở đây là cách thức hoạt độngvà phối hợp hành động của giáo viên và học sinh để đạt được mục đích đề ra. Bathành phần này tác động lẫn nhau, qui định lẫn nhau, trong đó mục đích dạy họcgiữ vai trò chủ đạo. Sự phân tích đặc điểm của quá trình dạy học như trên dẫn đến việc xácđịnh nhiệm vụ của môn phương pháp dạy học vật lí ở trường phổ thông như sau: a) Căn cứ vào nhiệm vụ chung của trường phổ thông và đặc điểm của mônvật lí, xác định những nhiệm vụ của việc dạy học vật lí và đề ra đường lối thựchiện những nhiệm vụ ấy. b) Xác định nội dung và trình tự sắp xếp các vấn đề rút ra từ khoa học vậtlí đưa vào môn vật lí ở trường phổ thông sao cho đáp ứng được yêu cầu đào tạocon người mới và phù hợp với lứa tuổi, với trình độ học sinh ở từng cấp học. c) Nghiên cứu những phương pháp dạy học vật lí (cách thức hoạt động vàứng xử của giáo viên, cách thức hoạt động của học sinh và mối quan hệ giữa cáchoạt động đó) nhằm đạt được mục đích dạy học vật lí. d) Vận dụng lí luận chung ở trên để xác định tiến trình dạy học các đề tàicụ thể của giáo trình vật lí ở trường phổ thông. Nói tóm lại, môn phương pháp dạy học vật lí nghiên cứu giải quyết ba vấnđề cơ bản: • Dạy học vật lí để làm gì? • Dạy học những gì trong môn vật lí? • Dạy học vật lí như thế nào ở trường phổ thông? 2. MỐI QUAN HỆ GIỮA MÔN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VẬT LÍVÀ CÁC MÔN KHOA HỌC KHÁC Trong dạy học vật lí, ta phải xử lí nhiều mối quan hệ thuộc nhiều lĩnh vựcnên môn phương pháp dạy học vật lí phải sử dụng những thành tựu của các mônkhoa học khác để giải quyết những vấn đề có liên quan của bản thân nó. 2.1. TRIẾT HỌC DUY VẬT BIỆN CHỨNG Triết học duy vật biện chứng nghiên cứu những qui luật chung nhất của sựphát triển tự nhiên, xã hội và tư duy con người. Nó là cơ sở phương pháp luậncho mọi khoa học, trong đó có phương pháp dạy học vật lí. Nó chỉ cho ta conđường đúng đắn để nhận thức chân lí khách quan (nhận thức luận), ...