Sĩ phu yêu nước Lê Văn Huân

Lê Văn Huân (1876-1929), hiệu Lâm Ngu, là một sĩ phu yêu nước trong phong trào kháng thực dân Pháp đầu thế kỷ 20 trong lịch sửViệt Nam. Ông sinh tại làng Trung Lễ, huyện La Sơn (nay là xã Trung Lễ huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh). Ông mồ côi cha từ lúc hai tuổi, được mẹ đem về nuôi ở quê ngoại làng Đông Thái, xã Việt Yên (nay là xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sĩ phu yêu nước Lê Văn HuânSĩ phu yêu nước Lê Văn Huân (1876-1929)Lê Văn Huân (1876-1929), hiệu Lâm Ngu, là một sĩ phu yêu nướctrong phong trào kháng thực dân Pháp đầu thế kỷ 20 trong lịch sửViệt Nam.Ông sinh tại làng Trung Lễ, huyện La Sơn (nay là xã Trung Lễ huyện ĐứcThọ, tỉnh Hà Tĩnh). Ông mồ côi cha từ lúc hai tuổi, được mẹ đem về nuôiở quê ngoại làng Đông Thái, xã Việt Yên (nay là xã Tùng Ảnh, huyện ĐứcThọ, tỉnh Hà Tĩnh).Lánh nạn, thi đỗNăm 1885, hưởng ứng dụ Cần Vương, người trong làng Đông Thái làĐình nguyên Tiến sĩ Phan Đình Phùng dựng cờ khởi nghĩa, nên làng bịquân Pháp và quân triều thân Pháp kéo đến triệt phá. Để lánh cơn binh lửa,mẹ con ông Huân phải chạy lên Hương Sơn (Hà Tĩnh), rồi sang tận ThanhChương, Nam Đàn (cả hai đều thuộc tỉnh Nghệ An).Năm 18 tuổi, ông bắt đầu làm quen các bậc đàn anh như Phan Bội Châu,Đặng Thái Thân.Năm 1906, Lê Văn Huân dự kỳ thi Hương ở trường Nghệ An và đỗ Giảinguyên, nên còn được gọi là Giải Huân.Năm 1907, ông vào Huế thi Hội không đỗ, nhưng vẫn ở lại nơi đây mộtthời gian để làm quen với một số nhân vật yêu nước có tiếng ở miềnTrung như Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng...Tham gia cách mạng & bị tù đàyVề lại Nghệ An, Lê Văn Huân tích cực hoạt động trong Hội Duy Tân. Sauđó, ông cùng Đặng Nguyên Cẩn, Ngô Đức Kế mở Triều Dương thươngđiếm ở Vinh (Nghệ An), để gây quỹ cho Phong trào Đông Du. Ở đây, ôngthuộc nhóm Minh xã (theo chủ trương của Ngô Đức Kế) là cải cách vănhóa, công thương nghiệp...khác với nhóm Ám xã, chủ trương bạo động võlực...Năm 1908, phong trào chống thuế nổ ra ở Quảng Nam-Quảng Ngãi vànhanh chóng lan ra nhiều nơi. Ở Hà Tĩnh phong trào này diễn ra rất mạnhmẽ, nên càng bị đàn áp dữ dội. Hàng loạt các nhà yêu nước như Ngô ĐứcKế, Đặng Nguyên Cẩn, Lê Văn Huân đều bị bắt và bị đày ra tận đảo CônLôn.Qua 9 năm bị đày ải, tháng 8 năm 1917, Lê Văn Huân được tha về nhưngvẫn bị quản thúc tại quê nhà.Ở quê, ông làm nghề bốc thuốc, dạy học và bí mật liên hệ với một sốngười cùng chí hướng. Khoảng năm 1924-1925, ông ra Vinh bắt liên lạcvới một số thanh niên trí thức yêu nước, rồi sau đó ra Hà Nội bắt liên lạcvới Tôn Quang Phiệt bàn việc lập tổ chức cách mạng mới.Tiếp tục hoạt động cách mạngNăm 1925, nhân ngày Quốc khánh Pháp (14 tháng 7) Lê Văn Huân, TônQuang Phiệt, Trần Đình Thanh, Ngô Đức Diễn cùng một số người khácđã họp ở núi Quyết (Nghệ An) quyết định thành lập Hội Phục Việt, nhằmtruyền bá tư tưởng hợp quần, ái quốc trong nhân dân.Ngày 30 tháng 6 năm 1925, Phan Bội Châu lại bị thực dân Pháp bắt tạiHàng Châu (Trung Quốc), bị dẫn giải về Hà Nội. Nhà cầm quền Phápđịnh thủ tiêu kín nhưng việc bại lộ phải đưa ông ra xét xử rồi kết ánchung thân khổ sai. Hội Phục Việt liền cho rải truyền đơn phản đối việckết án và được nhiều nơi hưởng ứng, buộc Toàn quyền Đông DươngAlexandre Varenne phải ra lệnh ân xá Phan Bội Châu nhưng phải an tríông ở Huế.Căm tức, nhà cầm quền Pháp cho truy lùng ráo riết các nhà lãnh đạo Hội,theo gợi ý của Lê Văn Huân, Hội Phục Việt đổi tên thành Hội Hưng Nam.Đắc cử vào Viện Dân biểu Trung KỳNăm 1926, Viện Dân biểu Trung Kỳ (Chambre des Représentants duPeuple de lAnnam) được thành lập theo nghị định ngày 24 tháng 2 năm1926 của Toàn quyền Alexandre Varenne.Để có thể đấu tranh công khai hợp pháp, Huỳnh Thúc Kháng và Lê VănHuân (đơn vị Hà Tĩnh) đều ra ứng cử và đều trúng cử đại biểu.Nhưng khi thấy Viện Dân biểu Trung Kỳ chỉ là tổ chức bù nhìn của thựcdân, Huỳnh Thúc Kháng từ chức Viện trưởng, Lê Văn Huân cùng nhiềungười khác cũng rút khỏi Viện vào năm 1928.Lại bị bắt và tuẫn tiếtĐể tạo điều kiện cho việc thống nhất các lực lượng yêu nước, Hội HưngNam đổi tên thành Việt Nam cách mạng đảng, rồi Việt Nam cách mạngđồng chí hội và bàn bạc hợp nhất với Hội Việt Nam cách mạng thanhniên do Nguyễn Ái Quốc tổ chức nhưng không thành công.Ngày 14 tháng 7 năm 1928, Việt Nam cách mạng đồng chí hội họp ở Huếquyết định cải tổ thành Tân Việt cách mạng Đảng, và Lê văn Huân đượccử ra phụ trách Liên tỉnh bộ Nghệ-Tĩnh.Tháng 9 năm 1929, nhân vụ ám sát viên mộ phu đồn điền Bazin, thực dânPháp thẳng tay đàn áp các cơ sở cách mạng và cơ sở của đảng Tân Việtcũng bị vỡ gần hết.Ngày 13 tháng 9 năm 1929, Lê Văn Huân bị bắt và bị đưa ra Vinh, trongnhà lao ông đã tuyệt thực rồi tự mổ bụng hy sinh vào ngày 20 tháng 9 năm1929 khi mới 53 tuổi.Lê văn Huân mất, Huỳnh Thúc Kháng có làm câu đối điếu ông:Chữ danh đeo đuổi, đầu bạc vẫn chưa thôi, công chả thành mà tội có aitha, tòa án đất kêu, đậy nắp quan tài là rảnh chuyện.Hồn nước bơ vơ, tuổi xanh thương những kẻ, chết đã thiệt mà sống làmsao đặng, học trường trời dạy, treo gương nhân cách để cùng soi.Thơ Lê Văn HuânThơ ông hiện chỉ còn một ít bài được in trong Thi tù tùng thoại của HuỳnhThúc Kháng do nhà xuất bản Nam Cường ấn hành tại Sài Gòn năm 1951.Giới thiệu một bài thơ ông làm gửi về cho mẹ khi còn bị giam ở Côn Lôn:Phiên âm Hán-Việt:Ký mẫu thânNhân tử hiếu phụ mẫu,Đương tri phụ mẫu tâm ...