Stress – Bệnh đặc thù của thế kỷ 21

Những nghiên cứu mới nhất suy ra, gần như đa số bệnh tật có gốc rễ ở stress. Danh mục các bệnh do stress gây ra khá dài. Tạo thành nhóm lớn nhất là các bệnh về tim và hệ tuần hoàn máu. Ngày càng nhiều nghiên cứu cũng khẳng định, những người thường xuyên bị stress là đối tượng bị nguy cơ mắc bệnh ung thư cao nhất.Nhiều chứng cứ cho thấy, stress có thể đóng vai trò nhất định trong xuất hiện các rối loạn tâm lý. Ngoài số lượng lớn các bệnh thần kinh, giới chuyên môn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Stress – Bệnh đặc thù của thế kỷ 21 Stress – Bệnh đặc thù của thế kỷ 21Những nghiên cứu mới nhất suy ra, gần như đa số bệnh tật có gốc rễ ởstress. Danh mục các bệnh do stress gây ra khá dài. Tạo thành nhómlớn nhất là các bệnh về tim và hệ tuần hoàn máu.Ngày càng nhiều nghiên cứu cũng khẳng định, những người thường xuyênbị stress là đối tượng bị nguy cơ mắc bệnh ung thư cao nhất. Stress cũngthường tạo ra hoặc làm nghiêm trọng hơn triệu chứng các bệnh tự miễn dịchthí dụ các bệnh tuyến giáp như Hashimoto, Graves-Besedow, bệnh viêmkhớp, tiểu đường dạng 1, hội chứng khô mắt và bệnh viêm niêm mạc ruộtgià.Nhiều chứng cứ cho thấy, stress có thể đóng vai trò nhất định trong xuất hiệncác rối loạn tâm lý. Ngoài số lượng lớn các bệnh thần kinh, giới chuyên môncho rằng, stress cũng là thủ phạm phát sinh các bệnh tâm lý như trầm cảm vàtâm thần phân liệt.Stress là hiện tượng rất phức tạp và rất khó định nghĩa chính xác. Trongcuộc sống thường nhật khái niệm này thường được dùng để mô tả trạng tháibực bội hoặc tâm lý bất an. Phạm trù “stress” có nguồn gốc từ vật lý ám chỉđủ loại căng thẳng, sức ép hoặc áp lực tác động đến trạng thái tâm lý. Kháiniệm stress được BS Hans Hugon Selye, chuyên gia nội tiết Canada gốc Áođưa vào lĩnh vực sinh học. Theo BS Sellye, stress là phản ứng chức năngchấp nhận của cơ thể xuất phát từ sự khác biệt giữa năng lực và đòi hỏi củatình huống, xui khiến đối tượng quyết định hành vi ứng xử nhằm lấy lạitrang thái cân bằng, tức homeostasis. Homeostasis là trạng thái bình thườngcủa tất cả các cơ thể sống. Homois – sự cân bằng; stasis – sự tồn tại (theotiếng Hy Lạp), tức homeostasis có nghĩa sự ổn định, trạng thái cân bằng môitrường bên trong cơ thể. Cơ thể khỏe mạnh và đề kháng tốt với mọi bệnh tật- nếu trạng thái cân bằng này được duy trì.Trong thuật ngữ y học stress là tình trạng rối lọan homeostasis do nhân tốthể chất hoặc tâm lý gây ra. Stress trong cắt nghĩa phản ứng của cơ thể vớinhững nhân tố bên ngoài là di sản tiến hóa của loài người. Trong quá khứ xaxưa, ở con người, phản ứng với stress thường đòi hỏi chiến đấu hoặc chạytrốn, tức hành động dứt khoát và chớp nhoáng. Bất chấp nhiều ngàn nămtiến hóa đã trôi qua, cho đến nay phản ứng đầu tiên với nhân tố stress vẫn làsự kích hoạt một phần hệ thần kinh có tên hệ đồng mẫn cảm.Hệ quả trong vòng vài giây tuyến thượng thận tiết ra với cường độ cực mạnhhai hormone: adrenalin và noradrenalin. Hiện tượng dẫn đến sự tăng tốc nhịptim, hô hấp, giãn nở đồng tử - tức cơ thể chuẩn bị chiến đấu hoặc chạy trốnthông qua tăng cường trao đổi chất và năng lực tri giác.Nếu tình trạng stress kéo dài hơn bình thường hoặc yếu tố stress quá mạnhcơ thể sẽ huy động thêm hệ sinh học tiếp theo, tức trục dưới đồi-chân đồinão bộ-tuyến thượng thận. Vùng vỏ não dưới đồi tiết ra hormonecortycoliberyne (CRH), hợp chất kích thích vùng chân đồi tiết ra hormonecortycotropin (ACTH). Tiếp theo ACTH kích thích tuyến thượng thận tiết ramineralocortycoid và glucocortycoid ( trong đó cortyzol chiếm tỷ lệ caonhất). Cortyzol là thành phần hoạt chất mạnh nhất trong tất cả cácglucocortycoid và đóng vai trò quyết định trong điều chỉnh các quá trình traođổi chất của cơ thể - khi bị stress. Thông qua việc kìm hãm tiêu thụ các hợpchất trao đổi chất và cùng lúc khơi gợi tuyến nội tiết sản xuất hormone,cortyzol cung cấp glucoza, axit amin và các axit béo cho máu. Nó cũng dậptắt các mầm mống phản ứng tự miễn dịch và viêm nhiễm. Việc giải phóngcortyzol vào tuần hoàn máu đảm bảo việc duy trì nồng độadenozynotrifosforan (ATP –“nhiên liệu năng lượng” của tế bào) trong cơthể. Tóm lại, các hormone do tuyến thượng thận tiết ra chuẩn bị cho cơ thểhoạt động tức thì, trái lại cortyzol đảm trách nhiệm vụ huy động năng lượng(glucoza) và những hợp chất cần thiết khác, để duy trì hoạt động này.Định nghĩa stress và những quá trình diễn ra trong cơ thể trong tình huốngstress được giới thiệu ở trên cho thấy những mặt tích cực của nó như nỗ lựcgiúp con người tồn tại. Có thực tế phi lý: một mặt, với tư cách phản ứng củacơ thể với mối đe dọa, không nghi ngờ stress là lợi nhuận mang tính tiếnhóa; mặt khác stress gắn liền với số lượng khổng lồ bệnh tật. Từ đâu xuấthiện nghich lý này?Như đã nhắc ở phần trên, ở con người nguyên thủy, phản ứng với stress làquyết định “chiến” hoặc trốn chạy, hành động chớp nhoáng, mạnh mẽ để rồisau đó xuất hiện thời gian thư giãn cho đến mối đe dọa tiếp theo. Chúng tacó thể quan sát những tình huống tương tự ở động vật sống hoang dã. Trênkhông gian nhiều ngàn năm con người đã tạo nên trong sự tiến bộ của nềnvăn minh những xã hội sống trong điều kiện ngày càng khác xa lối sốngnguyên thủy. Đặc biệt vài chục năm qua đã mang lại sự thay đổi hàng loạtlối sống và gần như hoàn toàn cách ly con người khỏi tự nhiên. Cuộc sốnghiện đại đòi hỏi sự thích nghi hoàn toàn khác, trong khi việc cải biến môitrường sống và lối sống diễn ra quá nhanh đối vớ ...