Sử dụng bài tập định hướng phát triển năng lực trong dạy học phần dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

Bài viết đề cập tới việc xây dựng và sử dụng bài tập hóa học định hướng năng lực trong dạy học phần dẫn xuất hiđrocacbon để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng bài tập định hướng phát triển năng lực trong dạy học phần dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 6A, pp. 105-115 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0075 SỬ DỤNG BÀI TẬP ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TRONG DẠY HỌC PHẦN DẪN XUẤT HIĐROCACBON LỚP 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH Lưu Thị Lương Yến Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Năng lực giải quyết vấn đề (GQVĐ) là một trong những năng lực chung, quan trọng đối với người học. Năng lực này cần được phát triển trong tất cả các môn học và ở mọi cấp học . Có nhiều biện pháp khác nhau sử dụng trong dạy học để góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Trong bài viết này, chúng tôi đề cập tới việc xây dựng và sử dụng bài tập hóa học định hướng năng lực trong dạy học phần dẫn xuất hiđrocacbon để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Từ khóa: Năng lực, năng lực giải quyết vấn đề, bài tập hóa học định hướng năng lực. 1. Mở đầu Theo định hướng đổi mới giáo dục hiện nay, thông qua dạy học giáo viên (GV) cần hình thành và phát triển cho học sinh (HS) các năng lực chung như năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề (GQVĐ) và sáng tạo, năng lực hợp tác, thẩm mĩ, thể chất, giao tiếp, tính toán, công nghệ thông tin và truyền thông và các năng lực đặc thù cho từng môn học. Như vậy, năng lực GQVĐ là một trong những năng lực cốt lõi, quan trọng để giúp HS có khả năng giải quyết các vấn đề học tập và các vấn đề phức hợp của thực tiễn cuộc sống. Một số nghiên cứu về phát triển năng lực GQVĐ thông qua dạy học ở trường phổ thông như: Năng lực và cấu trúc của năng lực [1]; đề xuất cấu trúc và chuẩn đánh giá năng lực GQVĐ trong chương trình giáo dục phổ thông mới [2]; xây dựng công cụ đánh giá năng lực GQVĐ của HS phổ thông [3]... Thông qua dạy học nói chung và dạy học hóa học nói riêng, có thể áp dụng nhiều biện pháp khác nhau nhằm phát triển năng lực giải GQVĐ cho HS, chẳng hạn như: Phát triển năng lực giải quyết vấn đề qua nghiên cứu khoa học [4], sử dụng dạy học dự án hay sử dụng bài tập định hướng phát triển năng lực trong dạy học hóa học để phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh [5], [6]. . . Theo [6], tác giả đã nghiên cứu về việc sử dụng bài tập hóa học (BTHH) nhằm phát triển năng lực GQVĐ cho HS Trung học phổ thông (THPT) chương Cacbon - Silic Hóa học 11. Tác giả đã đưa ra quy trình xây dựng và sử dụng bài tập hóa học trong dạy học nhằm phát triển năng lực GQVĐ cho HS. Tuy nhiên nghiên cứu này chưa đề cập cụ thể đến việc thiết kế bộ công Ngày nhận bài: 20/3/2016. Ngày nhận đăng: 15/7/2016. Liên hệ: Lưu Thị Lương Yến, e-mail: yensp1@gmail.com. 105 Lưu Thị Lương Yến cụ đánh giá năng lực GQVĐ thông qua việc sử dụng BTHH định hướng phát triển năng lực trong các dạng bài học khác nhau. Trong khuôn khổ bài báo này, chúng tôi sẽ trình bày về việc xây dựng và sử dụng BTHH phần dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 nhằm phát triển năng lực GQVĐ cho HS và thiết kế bộ công cụ đánh giá sự phát triển năng lực này của HS. 2. 2.1. Nội dung nghiên cứu Khái niệm và biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề Theo [1], [7] năng lực là khả năng thực hiện có trách nhiệm và hiệu quả các hành động, giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề trong những tình huống khác nhau thuộc các lĩnh vực nghề nghiệp, xã hội hay cá nhân trên cơ sở hiểu biết, kĩ năng, kĩ xảo và kinh nghiệm cũng như sự sẵn sàng hành động. Đối với HS phổ thông thì năng lực được xác định là khả năng thực hiện thành công hoạt động trong một bối cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,. . . Năng lực của cá nhân được đánh giá qua phương thúc và kết quả hoạt động của cá nhân đó khi giải quyết các vấn đề của cuộc sống [8]. Năng lực GQVĐ là khả năng của HS nhận ra các mâu thuẫn nhận thức trong các vấn đề học tập hoặc các vấn đề trong cuộc sống, và tìm ra được phương pháp để giải quyết mâu thuẫn, vượt qua các khó khăn và trở ngại, từ đó HS tiếp thu được kiến thức, kĩ năng mới hoặc giải quyết được các vấn đề trong thực tiễn. Theo [8,9], năng lực GQVĐ của HS THPT được xác định thông qua các biểu hiện sau: a) Phân tích được tình huống trong học tập, trong cuộc sống; phát hiện và nêu được các tình huống có vấn đề trong học tập, trong cuộc sống. b) Thu thập và làm rõ các thông tin có liên quan đến vấn đề; đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề; lựa chọn được giải pháp phù hợp nhất. c) Thực hiện và đánh giá giải pháp GQVĐ; suy ngẫm về cách thức và tiến trình GQVĐ để điều chỉnh và vận dụng trong bối cảnh mới. Đây là các cơ sở để ta xây dựng các tiêu chí và bộ công cụ đánh giá năng lực GQVĐ của HS. 2.2. Bài tập định hướng phát triển năng lực 2.2.1. Khái niệm bài tập hóa học, bài tập định hướng phát triển năng lực [7,9] - BTHH là một nhiệm vụ (gồm câu hỏi và bài toán) li ...