Sử dụng phương tiện và kỹ thuật dạy học theo hướng tương tác trong dạy học kỹ thuật

Bài viết "Sử dụng phương tiện và kỹ thuật dạy học theo hướng tương tác trong dạy học kỹ thuật" bàn về sự tương tác chủ yếu giữa các yếu tố của hệ thống dạy học, sự tương tác đa chiều này tạo nên hiệu quả, chất lượng của quá trình dạy học. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng phương tiện và kỹ thuật dạy học theo hướng tương tác trong dạy học kỹ thuật SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN VÀ KỸ THUẬT DẠY HỌC THEO HƯỚNG TƯƠNG TÁC TRONG DẠY HỌC KỸ THUẬT PGS.TS. Nguyễn Văn Khôi, Khoa Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Sư phạm Hà Nội.1. KHÁI NIỆM 1.1. Thuật ngữ phương tiện dạy học (PTDH) ở đây trước hết là nói đến những đối tượng vật chất được giáo viên (GV) sử dụng với tư cách là những phương tiện điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh (HS); nó còn là nguồn tri thức phong phú để học sinh lĩnh hội kiến thức và rèn luyện kỹ năng. Chẳng hạn, các vật thật, mô hình, hình vẽ mô phỏng đối tượng nhận thức. 1.2. Nói đến kỹ thuật dạy học (KTDH) là nói đến những phương tiện, kinh nghiệm, thủ thuật, hệ thống và trình tự các thao tác của GV được sử dụng trong quá trình tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của HS. KTDH phụ thuộc vào phương tiện, điều kiện dạy học cụ thể và nó thể hiện trình độ tay nghề của GV. 1.3. Nói đến tương tác là nói đến sự hợp tác, cộng tác, tác động qua lại giữa các thành tố của hệ thống dạy – học; bao gồm: GV, HS, mục tiêu, chương trình - nội dung, phương pháp dạy học (PPDH), PTDH và kiểm tra - đánh giá (ĐG). Từ luận điểm của C. Mác khi phân tích lịch sử phát triển của các hình thái kinh tế xã hội. Những thời đại kinh tế khác nhau không phải ở chỗ chúng sản xuất ra cái gì, mà là ở chỗ chúng sản xuất bằng cách nào, với những tư liệu lao động nào gợi cho ta thấy vai trò của PTDH và KTDH đối với nghề nghiệp của GV. Đó chính là các yếu tố kết nối giữa những thành tố nói trên của hệ thống dạy học; đặc biệt là các thành tố GV - HS – nội dung và PPDH. Song PTDH dù có hiện đại đến đâu thì bản thân nó cũng không thể thay thế được vai trò của GV mà trước hết là PPDH, KTDH của họ. Ngược lại, PPDH, KTDH của GV cũng lại chịu sự quy định của điều kiện, PTDH cụ thể. Thành thử, giữa các yếu tố nội dung, phương tiện, kỹ thuật dạy học có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau và với chủ thể học tập (HS). Mối quan hệ đó chính là sự tương tác chủ yếu giữa các yếu tố của hệ thống dạy học. Sự tương tác đa chiều này tạo nên hiệu quả, chất lượng của quá trình dạy học.2. VÌ SAO TRONG DẠY HỌC KỸ THUẬT CẦN SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN VÀ KỸ THUẬT DẠY HỌC Từ mục tiêu, chương trình dạy học kỹ thuật (và các môn học khác nói chung) cho thấy đối tượng nghiên cứu của môn học là rất rộng, đa dạng, thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau: cơ khí, động lực, kỹ thuật điện, điện tử, thông tin, ... Do hạn chế của điều kiện dạy học (thời gian, không gian, cơ sở vật chất của nhà trường, ...) nên HS không có điều kiện được quan sát, nghiên cứu trực tiếp trên các đối tượng thực của môn học mà chủ yếu chỉ được nghiên cứu trên những mô hình của chúng (chẳng hạn, các mô hình, sơ đồ, hình vẽ mô phỏng đối tượng trong giáo trình, ...). Khi xây dựng những mô hình thay thế này, người ta đã đơn giản hoá, lược bỏ đi nhiều dấu hiệu và khái quát hoá những dấu hiệu bản chất còn lại của đối tượng (đặc điểm chung của mô hình). Vì thế, khi sử dụng chúng cần có bước hợp thức hoá những kết luận rút ra từ việc nghiên cứu mô hình (tức gán những kết quả thu được đó cho đối tượng thật) để kiến thức không mang tính phiến diện, sách vở. Mặc dù có nhược điểm như trên nhưng PTDH lại có tác dụng tốt với việc phát huy tính tích cực và tương tác của HS; bởi vì khác với lời nói (thông tin đến với học sinh chậm, chủ yếu theo con đường thính giác một cách từ từ theo trình tự và ý nghĩa của từng từ, câu nói), mỗi PTDH thường huy động đồng thời nhiều giác quan của HS, tạo nên một hình ảnh tương đối trọn vẹn về một đối tượng nhận thức. Nhất là với sự trợ giúp của máy tính và các phương tiện nghe nhìn khác, cho phép HS có thể quan sát được, tương tác được với nhiều đối tượng mà trong thực tế không thể quan sát hay tương tác trực tiếp được (với những đối tượng quá to, quá bé, quá xa, điều kiện nguy hiểm, những quá trình diễn ra quá nhanh, quá chậm, không thể quan sát được trong điều kiện thực của nó, ...). Các phương tiện nghe nhìn đa phương tiện, máy tính điện tử, ... được sử dụng kết hợp sẽ cho phép rút ngắn thời gian trình bày mà vẫn làm cho bài giảng sinh động, trực quan, hấp dẫn đối với HS. Một số phần mềm chuyên dụng dùng trong dạy học kỹ thuật (được chuyển giao từ nước ngoài hoặc tự xây dựng, cải tiến ở Việt Nam) đang được sử dụng có hiệu quả. Mặt khác, cũng cần kết hợp sử dụng các phương tiện dạy học truyền thống như Placat, tranh vẽ, mô hình vật chất, các thiết bị thí nghiệm kỹ thuật, máy chiếu bản trong ...