Sự hình thành của Đất đồi núi Việt Nam: Phần 2

Tiếp nội dung phần 1, cuốn sách "Đất đồi núi Việt Nam" Phần 2 được biên soạn gồm các nội dung chính sau: thoái hoá đất dốc vùng đồi núi; sử dụng đất vùng đồi núi cho sản xuất nông lâm nghiệp; phương pháp nghiên cứu trong sử dụng đất bền vững ở vùng đồi núi Việt Nam;...Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự hình thành của Đất đồi núi Việt Nam: Phần 2 Chuông IVTHOÁI HOA ĐẤT Dốc VÙNG Đồi NÚI4.1. KHÁI QUÁT CHUNG T h o á i hoa là k h á i n i ệ m đ ể chỉ sự suy g i ả m theo c h i ề u hướng x ấ u đi so v ớ i ban đ ẩ u .Thoái hoa đất được h i ể u là q u á trình suy g i ả m đ ộ p h ì n h i ê u của đất từ đ ó l à m cho sức sảnxuất của đất bị suy g i ả m theo. Theo m ộ t định nghĩa k h á c thì thoái hoa đất là c á c q u á trìnhthay đ ổ i c á c tính chất hoa lý v à sinh học của đất dần đ ế n g i ả m k h ả n ă n g của đất trong việcthực h i ệ n c á c chức n ă n g của m ì n h . Đ ó là c á c chức n ă n g : - Cung cấp chất dinh dưỡng v à tạo ra k h ô n g gian sống cho c â y trồng, vật n u ô i v à h ệsinh thái - Sản x u ấ t ra l ư ơ n g thực an toàn và giàu dinh dưỡng v ớ i h i ệ u q u ả k i n h t ế cao, đ ồ n gthời đ ả m bảo sức khoe v à an toàn cho d â n cư. ì - Đ i ề u hoa v à bảo v ệ lưu vực t h ô n g qua sự t h ấ m h ú t và p h â n b ố l ạ i nước, m ư a , d ự trữđộ ẩm, h ạ n c h ế sự b i ế n đ ộ n g của n h i ệ t đ ộ , hạn c h ế ô n h i ễ m nước n g ầ m và nước mặt b ở icác sản phẩm rửa trôi. Do đặc đ i ể m của đất đai v ù n g đ ồ i n ú i nước ta đ a phần là cao và dốc, trong đ i ề u k i ệ nkhí hậu nhiệt đ ớ i gió m ù a , n ó n g ẩ m và m ư a n h i ề u , đ ã dần đ ế n q u á trình tích l ũ y Fe, A I rấtđiển hình v à cao (tương đ ố i v à trong m ộ t đ i ề u k i ệ n nhất định q u á trình n à y là tuyệt đ ố i , h ì n hthành n é n kết von, đ á ong). K h o á n g hoa nhanh dẫn t ớ i h ạ thấp lượng hữu cơ, q u á trình rửatrôi bề mặt và theo c h i ề u sâu l à m cho đất chua, n g h è o dần chất dinh dưỡng, c á c cation k i ề mvà k i ề m thổ d ễ hoa tan, d i chuyển đ ế n mức k h ô n g c ò n đ ủ đ ể duy trì m ộ t số đặc tính hoa lýcủa một l o ạ i đất có đ ộ p h ì n h i ê u cao và cung cấp cho c â y trồng c ó b ộ rễ ăn n ô n g sinh trưởngvà phát triển b ì n h thường ( n h ư tính đ ệ m , k h ả n ă n g hấp thụ của đ ấ t ) . N g o à i ra, c á c q u á trìnhbốc hơi nước d i ễ n ra m ạ n h trong m ù a k h ô g â y hạn n g h i ê m trọng ở c á c v ù n g m à đất đã chaicứng, thoái hoa, l à m cho cây trồng c ó t h ể chết khát trước k h i chết đ ó i . T h o á i hoa đất vàthảm thực vật c ò n g â y h à n g loạt c á c h ậ u q u ả m ô i trường n h ư suy t h o á i lượng d ò n g chảy c á clưu vực l à m mực nước n g ầ m h ạ thấp: lượng d ò n g chảy m ù a k i ệ t g i ả m xuống, d ò n g chảym ù a l ũ tăng lên, g â y ra t h ả m hoa l ũ quét và lụt l ộ i . C á c c ô n g trình k ỹ thuật n h ư k ê n h m ư ơ n g ,đường xá, h ồ đ ậ p bị huy h o ạ i n g h i ê m trọng. C á c đợt rét m ạ n h , s ư ơ n g m u ố i p h á h o ạ i nặngở các v ù n g cao, k h ô n g k h í k h ô n ó n g ở c á c v ù n g đ ồ i n ú i trọc cũng m ộ t phần do đất k h ô n gcó m ộ t lượng trữ ẩ m thích hợp đ ể đ i ề u hoa c á c b i ế n đ ổ i của m ô i trường. 73 Theo đặc đ i ể m b i ế n đ ổ i c á c t í n h chất đất m à thoái hoa đ ấ t được p h â n ra t h à n h n h i ề uq u á trình k h á c nhau, trong đ ó đ ố i v ớ i đ ấ t đ ồ i n ú i nước ta c á c q u á t r ì n h sau đ â y là c h ủ đ ạ o : - X ó i m ò n v à rửa trôi - Suy t h o á i hoa học: + M ấ t chất d i n h d ư ỡ n g k h o á n g v à chất h ữ u c ơ + G i ả m k h ả n ă n g hấp t h u + Đ ấ t chua + T ă n g c ư ờ n g h à m lượng sắt n h ô m d i đ ộ n g v à k h ả n ă n g c ố đ ị n h l â n + Ô nhiễm - Suy t h o á i v ậ t lý: + M ấ t cấu t r ú c + Chặt n é n , đ ó n g v á n + G i ả m tốc đ ộ t h â m nước v à sức chứa ẩ m C á c n g u y ê n n h â n l à m suy t h o á i c ó r ấ t n h i ề u , trong đ ó p h ả i k ể đ ế n t ì n h t r ạ n g m ấ t rừngdo chiến tranh và p h á rừng l ấ y đất canh t á c n ô n g nghiệp, v i ệ c sử d ụ n g c á c h ệ thống canht á c k h ô n g p h ù hợp t r ê n đất dốc v à t h i ế u m ộ t c h i ế n lược bảo v ệ k h a i t h á c đ ấ t m ộ t c á c h toànd i ệ n . N g u y ê n n h â n c h ủ y ế u l à m suy t h o á i là do hoạt đ ộ n g của con n g ư ờ i . 4.2. C Á C Q U Á TRÌNH THOÁI H O A Đ Ấ T D ố c 4.2.1. Xói m ò n đ ấ t X ó i m ò n đ ấ t ở m i ề n n ú i p h í a Bắc nước ta c h ủ y ế u x ả y ra trong m ù a m ư a . V ớ i lượngm ư a l ớ n v à tập trung đ ã l à m cho những v ù n g đ ấ t t h i ế u che p h ủ bị x ó i m ò n n g h i ê m trọng.Theo tính t o á n cho thấy 7 v ù n g sinh t h á i của V i ệ t N a m (có đ ấ t đ ổ i n ú i ) t h ì c ó t ớ i 4 v ù n gc ó đất cao dốc, v à h i ệ n trạng x ó i m ò n n h ư sau (bảng 5.1) Bảng 4.1. Thoái hoa đất do xói mồn ở các vùng ...