Sự hình thành tín ngưỡng thờ mẫu tam/tứ phủ và nghi lễ hầu đồng

Bài viết tìm hiểu sự hình thành của tín ngưỡng này thông qua nghiên cứu truyền thuyết và tư liệu thành văn cùng lịch sử giao lưu, tiếp biến văn hóa, như một đóng góp vào công việc có tính chất học thuật và thực tiễn này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự hình thành tín ngưỡng thờ mẫu tam/tứ phủ và nghi lễ hầu đồng TÍN NGƯỠNG DÂN GIAN SỰ HÌNH THÀNH TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU TAM/TỨ PHỦ VÀ NGHI LỄ HẦU ĐỒNG BÙI QUANG THANHTóm tắt Tín ngưỡng Tam/ Tứ phủ và nghi lễ hầu đồng đóng vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh củamột bộ phận người dân Việt Nam hiện nay. Ngày 1/12/2016, “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tamphủ của người Việt” đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thểđại diện của nhân loại. Điều đó cho thấy tín ngưỡng này có một giá trị vô cùng quan trọng. Bởi vậy,nghiên cứu về tín ngưỡng thờ Mẫu Tam/ Tứ phủ nhằm phản ánh quá trình hình thành, phát triểncủa tín ngưỡng; phản ánh đời sống xã hội, nhu cầu tâm linh của con người là việc làm cần thiết. Bàiviết tìm hiểu sự hình thành của tín ngưỡng này thông qua nghiên cứu truyền thuyết và tư liệu thànhvăn cùng lịch sử giao lưu, tiếp biến văn hóa, như một đóng góp vào công việc có tính chất học thuậtvà thực tiễn này.Từ khóa: Tín ngưỡng thờ Mẫu, nghi lễ Hầu đồng, Tam/Tứ phủAbstract The belief of worship of Three Realms/Four Realms plays an important role in the spiritual lifeof a part of the Vietnamese people today. On December 01, 2016, the “Practices related to the Vietbeliefs in the Mother Goddesses of Three Realms” was officially registered by UNESCO on the List ofIntangible Cultural Heritage of Humanity. This shows that this belief has a very important value.Therefore, researches on the worship of Three Realms/Four Realms to reflect the formation anddevelopment of beliefs, the social life, the spiritual needs of the people are necessary. The articleexplores the origins of this belief through the study of legends and written materials and the historyof cultural exchanges and accculturation as a contribution to this scholarly and practical work.Keywords: Beliefs in Mother Goddesses, Hau dong practices, Three Realms/Four Realms1. Đặt vấn đề mó, quan sát được” (10, tr.16). Nhìn trên bình T ín ngưỡng “được hiểu là niềm tin của diện văn hóa dân gian nhân loại, các dân tộc con người vào cái gì đó thiêng liêng, đều gặp nhau ở quá trình nhận diện vũ trụ và cao cả, siêu nhiên, hay nói gọn lại là thế giới khách quan, đi đến khái quát về mẫuniềm tin, ngưỡng vọng vào “cái thiêng”, đối số chung cho một vũ trụ hiện tồn bao gồm 3lập với cái “trần tục”, hiện hữu mà ta có thể sờ tầng. Đối với người Việt là 3 tầng (Thiên phủSố 22 - Tháng 12 - 2017 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 5 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU - Địa phủ - Thoải phủ) và 4 thế giới (miền trời, 2. Sự xuất hiện của tín ngưỡng thờ Mẫu miền đất - nơi con người sinh sống, miền nước Tam/Tứ phủ qua truyền thuyết và tư liệu và miền rừng núi). Mỗi tầng có một bà mẹ cai thành văn quản, từ đó sinh ra Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Cho đến nay, trong khá nhiều công trình, Địa, Mẫu Thoải/nước và Mẫu Thượng Ngàn/ bài báo đã công bố, các nhà nghiên cứu cho rừng núi. Quan niệm mang tính vũ trụ luận rằng loại hình sinh hoạt tín ngưỡng thờ Mẫu này trở thành cội nguồn cho sự sinh ra các hình thành ở Việt Nam từ giữa thế kỷ XVI. Trong hình thức tín ngưỡng khác như tín ngưỡng khi đó, những phát hiện về tư liệu văn hóa dân hướng cội, tín ngưỡng thờ lúa, tín ngưỡng thờ gian liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu Tam nước, tín ngưỡng thờ đá, tín ngưỡng thờ cây, phủ, Tứ phủ của người Việt (công bố từ năm tín ngưỡng thờ các nhân thần… Tín ngưỡng 2009) vẫn chưa được quan tâm một cách thích của người Việt mang bản sắc riêng, thể hiện đáng (6, tr.195 - 208). ở cung cách thực hành, ở các biểu tượng đại Trong những tư liệu ghi chép về tín diện hiện tồn trong không gian và thời gian ngưỡng gắn với việc hầu đồng và múa hát thực hiện nghi lễ. Điều này phụ thuộc vào hệ nghi lễ, có lẽ sách Thiền Uyển tập anh được coi tâm lý cộng đồng vốn được tích tụ, tôn tạo qua là xưa nhất, ghi về chuyện “đồng bóng” thời nhiều thế hệ, gắn với một vận mệnh chung, Lý Thần Tông. Chuyện chép đại ý như sau: một xã hội với những điều kiện tự nhiên và lịch Tăng thống Khánh Hỷ (1067 - 1142), người sử nhất định để sinh tồn và phát triển. huyện Hoài Đức, trụ trì chùa Chúc Thánh, khi Tuy nhiên, giữa n ...