Sự mẫn cảm của cây lúa sau khi xử lí lặp lại liên tiếp qua ba thế hệ bằng tác nhân gây đột biến - tia y (nguồn Co60)

Bức xạ gamma đã phá vỡ cấu trúc nhiễm sắc thể ở ngay giai đoạn phân bào đầu tiên trong tế bào hạt lúa sau khi xử lý, tạo lên các sai hình nhiễm sắc thể (NST), dẫn đến cây lúa chết dần trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự mẫn cảm của cây lúa sau khi xử lí lặp lại liên tiếp qua ba thế hệ bằng tác nhân gây đột biến - tia y (nguồn Co60)120 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI SỰ MẪN CẢM CỦA CÂY LÚA SAU KHI XỬ LÍ LẶP LẠI LIÊN TIẾP QUA BA THẾ HỆ BẰNG TÁC NHÂN GÂY ĐỘT BIẾN - TIA  (nguồn Co60) Nguyễn Như Toản1(1), Hoàng Quang Minh2 1 Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, 2 Viện Di truyền Nông nghiệp Việt Nam Tóm tắt: Bức xạ gamma đã phá vỡ cấu trúc nhiễm sắc thể ở ngay giai đoạn phân bào đầu tiên trong tế bào hạt lúa sau khi xử lý, tạo lên các sai hình nhiễm sắc thể (NST), dẫn đến cây lúa chết dần trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển. Khả năng sống sót của cây lúa giảm mạnh sau mỗi lần xử lý và đạt giá trị thấp nhất là 51,58 2,07 % (bằng 56,57 % so với đối chứng) ở thế hệ thứ nhất sau lần xử lý thứ 3 {M 1[M2(M3)]}. Tỷ lệ hạt lép/bông của cây lúa sau khi xử lý, ở tất cả các công thức thí nghiệm cứu đều tăng cao hơn so với đối chứng. Trong cùng một thế hệ (thế hệ đầu) sau mỗi lần xử lý: chỉ số tỷ lệ hạt lép/bông cao nhất thu được là 40,2 % (so với đối chứng – 281,1%) và thấp nhất là 21,9 % (so với đối chứng – 158,7%). Tác nhân gây đột biến, tia  (nguồn Co60), đã làm giảm khả năng sống sót và tăng tỷ lệ hạt lép/bông của cây lúa không chỉ ở ngay thế hệ đầu tiên sau khi xử lý, mà còn gây hiệu ứng mạnh ở thế hệ thứ hai, thậm chí đến thế hệ thứ ba sau mỗi lần xử lý. Các chỉ số này (khả năng sống sót và tỷ lệ hạt lép/bông) ở các công thức thí nghiệm tăng theo chiều tăng của liều lượng và số lần xử lý. Từ khóa: Lúa gạo, đột biến; biến dị hình thái; lặp lại liên tiếp qua ba thế hệ1. ĐẶT VẤN ĐỀ Đột biến thực nghiệm có vai trò quan trọng trong di truyền chọn giống sinh vật. Vớiviệc sử dụng các tác nhân gây đột biến đó làm gia tăng sự sai khác di truyền trong quầnthể. Hàng loạt các đột biến thu được, có nhiều đột biến ưu t (hội tụ các tính trạng có giátrị chọn giống cao), ch ng được nhân trực tiếp thành giống mới hoặc được sử dụng làm vậtliệu trong lai tạo.1 Nhận bài ngày 22.04.2016; gửi phản biện và duyệt đăng ngày 10.05.2016 Liên hệ tác giả: Nguyễn Như Toản; Email: hatoan nguyen@yahoo.comTẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 4/2016 121 Trong thực tế, mức độ gia tăng đa hình di truyền quần thể, khả năng phát sinh nhữngđột biến có lợi do sử dụng từng loại tác nhân gây đột biến lên những loài cây trồng khácnhau là không giống nhau. Kết quả nghiên cứu trên nhiều dòng/giống l a thuần cho thấy,những vật liệu sử dụng có kiểu gen ổn định (càng đồng nhất về mặt di truyền), thì tần suấtvà phổ đột biến xuất hiện thấp hơn so với những dòng đột biến hay con lai. Tính đồng nhất về mặt di truyền của từng giống l a đó tạo ra sự ổn định và khả năngbền vững trước tác động của tác nhân gây đột biến. Do đó để nâng cao hiệu ứng của tácnhân đột biến lên giống l a ch ng tôi tiến hành nghiên cứu: “Sự mẫn cảm của cây l a saukhi xử lý lặp lại liên tiếp qua ba thế hệ bằng tác nhân gây đột biến - tia  (nguồn Co60)”.2. VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU2.1. Vật liệu + Vật liệu khởi đầu đưa vào xử lý đột biển để chọn tạo là giống l a Bắc Thơm số 7. Tuy là một giống l a có chất lượng gạo thương phẩm cao (gạo thơm, trong, cơm mềmvà ngon), song Bắc Thơm số 7 cho năng suất chưa cao, chống chịu với sâu bệnh và điềukiện bất thuận của thời tiết kém và cũng bộc lộ một số nhược điểm khác trong sản xuất. + Tác nhân gây đột biến: Lý học - tia  (nguồn Co60).2.2. Phương pháp nghi n cứu + Xử lý chiếu xạ (xử lý hạt khô) bằng tia gamma (nguồn Co60) vào hạt l a giống BắcThơm số 7 được tiến hành với 3 liều lượng (10 krad; 15 krad; 20 krad) và được lặp lại 3lần trong 3 vụ liên tiếp theo đ ng liều lượng đó được sử dụng lần trước cho các công thứcnghiên cứu.2.3. Nội dung nghi n cứu - Trong phòng thí nghiệm: Xác định tỷ lệ nảy mầm, khả năng sống sót và mức độ bấtthụ (tỷ lệ hạt lép) của các mẫu. Nghiên cứu những biến đổi sinh lý, hình thái các biến dịthu được. - Ngoài đồng ruộng: Theo dõi quá trình sinh trưởng và phát triển của cây l a sau xửlý. nghiên cứu các chỉ tiêu nông-sinh học (thời gian sinh trưởng, chiều cao cây, khả năngđẻ nhánh...).2.4. Áp dụng toán thống k để xử lý các số liệu thu được3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN Mức độ gây hại của các tác nhân gây đột biến tác động đến cây trồng là một trongnhững biểu hiện đặc trưng đánh giá hiệu quả của đột biến cảm ứng. Vì thế, việc nghiêncứu các quá trình sinh trưởng, phát triển của cây l a sau khi xử lý các t ...