Ngay những năm đầu Công nguyên, đất nước Chùa Tháp đã chịu ảnh hưởng khá sâu sắc bởi văn hóa Ấn Độ. Phật giáo Đại thừa và Bà La Môn giáo là hai tôn giáo thống lĩnh đời sống chính trị - văn hóa của người Khmer. Tuy nhiên, từ thế kỷ XIII, tình hình đã khác. Phật giáo Nguyên thủy bằng cách riêng của mình, đã thay thế hai tôn giáo này và đóng vai trò quốc giáo ở Campuchia từ đó cho đến nay.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự thay đổi trong đời sống tôn giáo ở Campuchia trước và sau thế kỷ XIII1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ BÙI THӎ ÁNH VÂN(*)SӴ THAY ĈӘI TRONG ĈӠI SӔNG TÔN GIÁO Ӣ CAMPUCHIATRѬӞC VÀ SAU THӂ KӸ XIIITóm tҳt: Ngay nhͷng năm ÿ̯u Công nguyên, ÿ̭t n˱ͣc Chùa Thápÿã ch͓u ̫nh h˱ͧng khá sâu s̷c bͧi văn hóa ̬n Ĉ͡. Ph̵t giáo Ĉ̩ithͳa và Bà La Môn giáo là hai tôn giáo th͙ng lƭnh ÿͥi s͙ng chínhtr͓ - văn hóa cͯa ng˱ͥi Khmer. Tuy nhiên, tͳ th͇ kͽ XIII, tình hìnhÿã khác. Ph̵t giáo Nguyên thͯy b̹ng cách riêng cͯa mình, ÿã thayth͇ hai tôn giáo này và ÿóng vai trò qu͙c giáo ͧ Campuchia tͳ ÿócho ÿ͇n nay.Tӯ khóa: ÿͥi s͙ng tôn giáo Campuchia, Ph̵t giáo Ĉ̩i thͳa, Ph̵tgiáo Nguyên thͯy, Bà La Môn giáo, ̬n Ĉ͡ giáo.1. Ĉӡi sӕng tôn giáo ӣ Campuchia trѭӟc thӃ kӹ XIIIPhұt giáo Ĉҥi thӯa và Bà La Môn giáo cùng ÿѭӧc truyӅn bá vàoCampuchia vào khoҧng ÿҫu Công nguyên. G. Coedès cho rҵng, Phұt giáoÿã xuҩt hiӋn tҥi Ĉông Nam Á và Campuchia trѭӟc khi Bà La Môn giáoxác lұp ÿѭӧc chӛ ÿӭng(1). Nhѭ vұy, thӡi gian xuҩt hiӋn Phұt giáo Ĉҥi thӯaӣ Campuchia và Ĉông Nam Á vүn còn có nhӳng ý kiӃn trái chiӅu. Dùvұy, ÿã có mӝt sӕ lѭӧng lӟn tѭӧng Phұt thuӝc phong cách Amaravati gҳnliӅn vӟi các di chӍ khҧo cә sӟm thӇ hiӋn ҧnh hѭӣng cӫa Ҩn Ĉӝ. Trong tácphҭm Thu͡c ÿ͓a Xiêm cͯa ̬n Ĉ͡, Nath Bose ÿã phҧn ánh vai trò cӫanhiӅu tín ÿӗ Phұt giáo hoҵng pháp sang phía Ĉông. Cùng vӟi tín ÿӗ Bà LaMôn giáo, nhӳng Phұt tӱ này là các nhà truyӅn giáo. Dòng ngѭӡi sùngmӝ này ÿӃn tӯ Ҩn Ĉӝ ÿã khuyӃn khích mӝt sӵ ÿӕi lѭu mҥnh hѫn nhiӅu tӯphía nhà sѭ bҧn xӭ ÿi sang viӃng thăm thánh ÿӏa cӫa Phұt giáo và các tӵviӋn Ҩn Ĉӝ nәi tiӃng. Hӑ thѭӡng lѭu lҥi ÿó rҩt lâu. Nath Bose cho rҵng,Phұt giáo có sӭc hҩp dүn dân chúng mҥnh mӁ hѫn nhiӅu so vӟi Ҩn Ĉӝgiáo (vӕn ÿѭӧc coi là mӝt hӑc thuyӃt bí truyӅn cӫa các bұc thҫy truyӅn lҥicho hӑc trò) và ÿѭӧc giӟi hҥn trong ÿҷng cҩp Bà La Môn(2).*. Trѭӡng Ĉҥi hӑc Nӝi vө Hà Nӝi.%L 7Kʈ ÈQK 9kQ 6ͱ WKD ÿ͕L WURQJ ÿ͝L V͑QJ W{Q JLiR«Cùng vӟi Ҩn Ĉӝ giáo, Phұt giáo có vai trò quan trӑng trong ÿӡi sӕng ӣvѭѫng quӕc Chùa Tháp. Nhӳng ngѭӡi theo Phұt giáo Ĉҥi thӯa tôn sùngnhiӅu Ĉӭc Phұt giӕng nhѭ thҫn thánh và còn thêm vào ÿó mӝt loҥi “thҫn”khác là Bӗ tát (Bodhisattva), ngѭӡi ÿã ÿҥt ÿѭӧc giҧi thoát nhѭng vүn ӣ lҥitrҫn gian nhҵm giúp chúng sinh giác ngӝ. Bӗ tát thұm chí có thӇ ÿáp lҥinhӳng lӡi cҫu nguyӋn cӫa Phұt tӱ. ĈӇ hӛ trӧ cho thuyӃt này, ngѭӡi ta nóirҵng, Ĉӭc Phұt cNJng ÿã trҧi qua mӝt chuӛi kiӃp sӕng trѭӟc nhѭ Bӗ tát.Trong suӕt các kiӃp ÿó, Ĉӭc Phұt ÿã thӵc hiӋn nhiӅu hành vi thӇ hiӋnlòng tӯ bi.Theo D.G.E. Hall, Bӗ tát ÿѭӧc tôn sùng nhҩt ӣ Ĉông Nam Á là QuánThӃ Âm (Avalokitesvara), vӏ “thҫn” tӯ trên cao nhìn xuӕng ÿã lҩy tên ÿӇtô ÿiӇm cho nhiӅu ngӑn tháp cӫa ÿӅn thӡ Bayon tҥi Angkor Thom. Vӏthҫn này luôn tӓ lòng thѭѫng xót ÿӕi vӟi nhân loҥi ÿau khә. Trong nghӋthuұt, ngѭӡi ta thӇ hiӋn nhân vұt Phұt giáo này bҵng cách mang trên búitóc cӫa mình hình ҧnh cӫa Ĉӭc Phұt A Di Ĉà (Amithaba). Phұt giáo Ĉҥithӯa ÿã ăn sâu vào ma thuұt và văn chѭѫng bình dân cѭ dân Ĉông Nam Ánói chung, cѭ dân Campuchia nói riêng(3).Trong thӡi kǤ Angkor, Phұt giáo ÿã phát triӇn hӃt sӭc rӝng rãi vàchiӃm ѭu thӃ tuyӋt ÿӕi. Do quӕc vѭѫng tin theo Phұt giáo, nên Angkorthӡi bҩy giӡ có thӇ coi là trung tâm cӫa Phұt giáo Ĉҥi thӯa. Trong các thӃkӹ IX - X, Bà La Môn giáo chiӃm ѭu thӃ. Vua Jayavarman V (968 1001) cӫa ĈӃ chӃ Khmer là ngѭӡi có hӑc thӭc rӝng và chӏu nhiӅu ҧnhhѭӣng cӫa thҫy dҥy hӑc ngѭӡi Bà La Môn là Yajnâvarâha. Bà La Môngiáo là tôn giáo cӫa triӅu ÿình và các quan ÿҥi thҫn. Nhà vua cho phépxây cҩt nhiӅu ÿӅn thӡ thҫn Siva. Nhѭng Phұt giáo ÿѭӧc chính nhà vuaJayavarman V bҧo trӧ và chӍ ÿӏnh Bӝ trѭӣng Kirti, là mӝt Phұt tӱ, dӵnglҥi nhӳng pho tѭӧng Phұt bӏ ÿә vӥ. Nhà vua cNJng cho mua các kinh sáchPhұt giáo Ĉҥi thӯa tӯ ngoҥi quӕc. NguyӉn ThӃ Anh cho rҵng, hình nhѭnhà vua ÿã ÿһt Ĉӭc Phұt vào hàng các vӏ thҫn cӫa Bà La Môn giáo và ÿãcӕ gҳng hòa giҧi nghi thӭc cӫa hai tôn giáo này(4).Vӏ vua tiӃp theo là Suryavarman (1010 - 1050), ÿѭӧc khҷng ÿӏnh chҳcchҳn là vua Khmer thӭ nhҩt theo Phұt giáo Ĉҥi thӯa. Ông ÿã cho sӱachӳa, tu bә nhiӅu ngôi ÿӅn bӏ ÿӕt hoһc bӏ ÿә nát ӣ thӡi kǤ ÿҫu Angkor làkinh ÿô Yasodharapura. Thӡi vua Udayadityavarman II (1050 - 1066), sӵxây cҩt ÿӅn Baphnom ÿѭӧc hoàn thành, trên ÿӍnh ÿһt mӝt linga ÿӃ vѭѫngbҵng vàng. Ngoài ra, phía Tây trung tâm Angkor, Udayadityavarman II731JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ cho ÿào mӝt hӗ nѭӟc dài 8km, rӝng 2,2km. Ӣ giӳa hӗ nѭӟc này, trên mӝthòn ÿҧo, ngѭӡi ta dӵng mӝt ngôi ÿӅn vӟi mӝt pho tѭӧng khәng lӗ bҵngÿӗng tѭӧng trѭng thҫn Visnu nҵm ngӫ trên mһt nѭӟc. Mөc ÿích tҥo ra hӗnѭӟc này không chӍ vì lý do tôn giáo, mà còn ÿӇ ÿiӅu hòa hӋ thӕng dүnthӫy nhұp ÿiӅn vào mùa khô hҥn.Dѭӟi thӡi vua Jayavarman VII (1181 - 1218), Phұt giáo Ĉҥi thӯa ÿѭӧcxem là quӕc giáo. Phҫn lӟn ngѭӡi Khmer ÿӅu theo Phұt giáo Ĉҥi thӯa,nhà sѭ ÿѭӧc nhân dân rҩt kính trӑng và ÿѭӧc miӉn các nghƭa vө ÿӕi vӟiNhà nѭӟc. Con trai tuәi thiӃu niên thѭӡng ÿi tu ӣ c ...