Sự thay đổi về hệ hình văn học: Trường hợp phú Nôm Phật giáo dòng Trúc Lâm Yên Tử

Bài viết nghiên cứu sự thay đổi hệ hình văn học trung đại Việt Nam qua những kiểu bứng trồng về ngôn ngữ nghệ thuật, thể loại văn học, và chức năng của thể loại qua trường hợp phú Nôm Phật giáo. Tư liệu khảo sát bao gồm bốn bài phú Nôm của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử từ thời Trần đến thời Lê. Kết quả nghiên cứu cho thấy tư tưởng nhất quán của ý niệm nghệ thuật thiền là nền tảng thống nhất cho mọi sự thay đổi hệ hình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự thay đổi về hệ hình văn học: Trường hợp phú Nôm Phật giáo dòng Trúc Lâm Yên TửTaïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 9 (126) . 2015 3 VAÊN HOÙA - LÒCH SÖÛ SÖÏ THAY ÑOÅI HEÄ HÌNH VAÊN HOÏC: TRÖÔØNG HÔÏP PHUÙ NOÂM PHAÄT GIAÙO DOØNG TRUÙC LAÂM YEÂN TÖÛ Traàn Troïng Döông* Heä hình vaên hoïc Phaät giaùo laø moät doøng chaûy vaên hoïc chieám vò trí khaùquan troïng trong lòch söû vaên hoïc Vieät Nam. Trong ñoù, phuù Noâm Phaät giaùo laømoät khoaûng goùc ít nhieàu cuõng ñöôïc quan taâm do giôùi nghieân cöùu vaên hoïc söûtrong theá kyû vöøa qua thöôøng ñöôïc ñònh höôùng bôûi nhöõng quan nieäm veà caên cöôùcdaân toäc (Vietnamese identity) hay nhöõng vaán ñeà chính trò-xaõ hoäi höõu quan. Vôùimoät soá taùc phaåm ñôøi Traàn hieän coøn, phuù Noâm Phaät giaùo ñöôïc coi nhö nhöõngdaáu moác môû ñaàu, khoâng chæ rieâng cho phuù Noâm Vieät Nam, maø coøn laø söï khaimôû cho lòch söû ngoân ngöõ vaø vaên hoùa baûn ñòa. Baøi vieát naøy seõ tieán haønh nghieân cöùu moät soá baøi phuù Noâm thuoäc doøng TruùcLaâm Yeân Töû goàm Cö traàn laïc ñaïo phuù cuûa Ñeä nhaát toå Truùc Laâm Ñieàu Ngöï ChuûPhaät Traàn Nhaân Toâng (1258-1308), Vònh Hoa Yeân töï phuù cuûa Ñeä tam toå HuyeànQuang Toân Giaû Lyù Ñaïo Taùi (1284- 1334), Thieàn tòch phuù cuûa thieàn sö ChaânNguyeân Tueä Ñaêng (1647-1726), Thieáu Thaát phuù cuûa Baïch Lieân Tieåu Só (?-?) ñeåthaáy roõ söï thay ñoåi veà heä hình vaên hoïc (paradigm)(1) vaø nhöõng ñoùng goùp cuûa theåloaïi taùc phaåm naøy ñoái vôùi lòch söû vaên hoïc vaø ngheä thuaät Phaät giaùo. 1. Quaù trình “nhaäp heä” cuûa ngoân ngöõ vaø chöùc naêng theå loaïi Phuù 賦 laø moät theå loaïi vaên hoïc baùc hoïc mang tính töø chöông cao ñoä, laømoät saûn phaåm thuoäc vaønh ñai vaên hoùa tieáng Haùn. Veà maët töø nguyeân, “phuù” laømoät khaùi nieäm ña nghóa vöøa troû loaïi hình taùc phaåm ñeå “tuïng ñoïc”(2) vöøa troû moätkieåu daïng ngheä thuaät phu dieãn coâng phu ñaïo ñöùc vaø kyõ xaûo ngoân töø, vöøa laø moätvaên theå ñaëc duïng cuûa khoa cöû. Veà chöùc naêng theå loaïi, Trònh Huyeàn (127-200)cho raèng, phuù laø “phoâ baøy tröïc dieän nhöõng ñieàu thieän aùc trong neàn chính giaùongaøy nay” (賦之言鋪，直鋪