sự trở lại của kinh tế học suy thoái và cuộc khủng hoảng 2008 phần 2

Tham khảo tài liệu sự trở lại của kinh tế học suy thoái và cuộc khủng hoảng 2008 phần 2, kinh doanh - tiếp thị, quản trị kinh doanh phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
sự trở lại của kinh tế học suy thoái và cuộc khủng hoảng 2008 phần 2 11 PAUL KRUGMAN - NOBEL KINH TEÁ NAÊM 2008luoân luoân xuaát khaåu thöù naøy, nhaäp khaåu thöù khaùc. (Neân ñeå yùraèng söï kieän naøy ñaõ ñöôïc phaùt giaùc töø thaäp kyû 1950, Krugmankhoâng phaûi laø ngöôøi ñaàu tieân nhaän thaáy.) Tuy ñaõ coù moät soá lyù thuyeát giaûi thích hieän töôïng naøy(thöôøng ñöôïc goïi laø “thöông maïi noäi ngaønh” – intra-industytrade) nhöng haàu heát ñeàu vaù víu, tuøy tieän, chæ aùp duïng chovaøi tröôøng hôïp thaät caù bieät. Ñoùng goùp to lôùn cuûa Krugmanlaø chöùng minh raèng “thöông maïi noäi ngaønh” hoaøn toaøn coùtheå laø haäu quaû cuûa (söï ña daïng) chuûng loaïi saûn phaåm vaø ñaëctính saûn xuaát. Cuï theå, coù khaù nhieàu saûn phaåm khoâng gioángluùa mì, hoaëc chuoái (maø raát nhieàu nôi treân theá giôùi saûn xuaátñöôïc), nhöng laïi gioáng loaïi maùy bay khoång loà (jumbo jet), maøchæ vaøi nôi treân theá giôùi saûn xuaát. Taïi sao? Lyù do chính laømoät soá coâng nghieäp coù ñaëc tính maø kinh teá hoïc goïi laø “tínhtieát kieäm do quy moâ” (economies of scale): soá löôïng saûn xuaátcaøng cao thì giaù phí bình quaân caøng thaáp. Ñoái vôùi loaïi haønghoùa coù tính naøy thì theá giôùi chæ caàn vaøi cô xöôûng saûn xuaátlaø ñuû. Nhöõng cô xöôûng naøy taát nhieân phaûi toïa laïc ôû nôi naøoñoù, vaø quoác gia naøo “may maén” coù chuùng thì seõ xuaát khaåunhöõng loaïi haøng aáy, coøn caùc quoác gia khaùc thì phaûi nhaäpkhaåu töø hoï. Caùch giaûi thích cuûa Krugman taát nhieân daãn ñeán caâu hoûi:Quoác gia naøo seõ laø nôi coù cô xöôûng saûn xuaát maùy bay, hoaëcmoät loaïi maùy chuyeân duïng, hoaëc moät kieåu oâtoâ ñaëc bieät maømoät soá ngöôøi tieâu duøng khaép theá giôùi ñeàu muoán? “Thuyeátthöông maïi môùi” cuûa Krugman ñöa caâu traû lôøi, khaù baát ngôøvaø thuù vò: Ñieàu ñoù khoâng quan heä! Raát nhieàu loaïi haøng coùtính “tieát kieäm do quy moâ”; quoác gia naøo cuõng coù moät soáhaøng nhö vaäy; moïi chi tieát khaùc (coù theå laø do tình côø cuûa lòchsöû) ñeàu khoâng laø quan troïng! Quan troïng laø caùi böùc tranh Söï trôû laïi cuûa Kinh teá hoïc Suy thoaùi12toaøn caûnh cuûa thöông maïi theá giôùi: Böùc tranh aáy ñöôïc ñònhñoaït bôûi nhöõng yeáu toá nhö taøi nguyeân vaø khí haäu (nhö trongthuyeát thöông maïi “cuõ”), nhöng theâm vaøo ñoù laø raát nhieàunhöõng chuyeân bieät hoùa caên cöù treân tính tieát kieäm do quymoâ, nhö thuyeát thöông maïi “môùi” vöøa cho thaáy. Ñoù laø lyù dotaïi sao khoái löôïng thöông maïi toaøn caàu treân thöïc teá raát lôùn,nhaát laø giöõa nhöõng nöôùc khaù gioáng nhau, hôn laø khoái löôïngmaø thuyeát thöông maïi “cuõ” (chæ caên cöù treân söï khaùc bieät taøinguyeân vaø khí haäu) tieân ñoaùn. 2Khoaûng möôi naêm sau khi trình laøng “thuyeát thöông maïimôùi”, Krugman ñaët caâu hoûi: Ñieàu gì seõ xaûy ra neáu nhö vaøi(nhöng khoâng taát caû) nguoàn löïc kinh teá (cuï theå laø lao ñoängvaø voán) coù theå di chuyeån töø nôi naøy ñeán nôi khaùc? Trong theágiôùi cuûa “thuyeát thöông maïi cuõ”, thöông maïi (hoaëc, noùi caùchcaàu kyø, “söï löu ñoäng cuûa haøng hoùa”) coù theå ñöôïc thay theábaèng “söï löu ñoäng cuûa yeáu toá saûn xuaát”: neáu nhaø maùy vaø coângnhaân coù theå töï do di chuyeån töø vuøng naøy sang vuøng khaùc,thì nhöõng nhaø maùy vaø coâng nhaân naøy seõ phaân taùn ñeán “gaàn”noâng daân, ñeå “toái thieåu hoùa” phí vaän chuyeån noâng phaåm laãnhaøng coâng nghieäp. Song, trong theá giôùi “tieát kieäm do quymoâ” maø Krugman hình dung thì “hieäu öùng ly taâm” naøy (ñaåycaùc hoaït ñoäng kinh teá ra xa nhau) seõ gaëp söï ñoái khaùng cuûa“hieäu öùng höôùng taâm” keùo nhöõng hoaït ñoäng aáy ñeán nhöõngthò tröôøng lôùn. Hieäu öùng höôùng taâm naøy coù khuynh höôùngtaäp trung hoùa caùc hoaït ñoäng kinh teá. Laáy tröôøng hôïp vuaoâtoâ Henry Ford vaø kieåu xe “Model T” noåi tieáng, laøm thí duï.Ford coù theå xaây nhieàu nhaø maùy raûi raùc khaép nöôùc Myõ ñeå gaànkhaùch haøng. Tuy nhieân, oâng saùng suoát tieân ñoaùn raèng duø phí 13 PAUL KRUGMAN - NOBEL KINH TEÁ NAÊM 2008chuyeân chôû ñeán khaùch haøng coù laø cao neáu taäp trung saûn xuaátôû chæ moät nhaø maùy ôû bang Michigan, taäp trung nhö theá seõcho pheùp oâng khai thaùc “tieát kieäm do quy moâ”, phí saûn xuaátseõ raát thaáp, vaø roát cuoäc thì giaù baùn seõ reû hôn laø saûn xuaát ôûnhieàu nhaø maùy nhoû, duø gaàn khaùch haøng. Taát nhieân, seõ coù caâu hoûi: neáu taäp trung saûn xuaát vaøo moät soáít ñòa phöông ñeå taän duïng tieát kieäm do quy moâ thì neân choïnnhöõng ñòa phöông naøo? Krugman traû lôøi: ñoù laø nhöõng ñòaphöông coù saün moät thò tröôøng lôùn – töùc laø nhöõng ñòa phöôngmaø caùc nhaø saûn xuaát khaùc cuõng ñaõ choïn ñeå saûn xuaát haøng cuûahoï! Qua thôøi gian, neáu löïc höô ...