Tác động của biến động giá dầu đối với tỷ suất sinh lời cổ phiếu ngành trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Bài viết Tác động của biến động giá dầu đối với tỷ suất sinh lời cổ phiếu ngành trên thị trường chứng khoán Việt Nam nghiên cứu về sự biến động của giá dầu như một yếu tố dự báo đáng tin cậy cho các chỉ số chứng khoán cấp ngành tại thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn từ ngày 01/03/2012 đến ngày 08/04/2022.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của biến động giá dầu đối với tỷ suất sinh lời cổ phiếu ngành trên thị trường chứng khoán Việt Nam TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 33 – Tháng 9/2022 TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỘNG GIÁ DẦU ĐỐI VỚI TỶ SUẤT SINH LỜI CỔ PHIẾU NGÀNH TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM The impact of oil price changes on industry stock returns the Vietnamese Stock Market 1 Lại Nam Tuấn 1 Trường Đại học Kinh tế Công nghiệp Long An, Long An, Việt Nam lai.tuan@daihoclongan.edu.vn Tóm tắt — Bài viết nghiên cứu về sự biến động của giá dầu như một yếu tố dự báo đáng tin cậy cho các chỉ số chứng khoán cấp ngành tại thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn từ ngày 01/03/2012 đến ngày 08/04/2022. Kết quả nghiên cứu cho thấy biến động giá dầu là một yếu tố dự báo cho tỷ suất sinh lời của các chỉ số cổ phiếu ngành tại thị trường chứng khoán Việt Nam. Mức độ tác động của biến động giá dầu không đồng nhất giữa các ngành. Những thay đổi hiện tại của giá dầu có khả năng dự đoán lợi nhuận của ngành công nghiệp Việt Nam cao hơn so với những thay đổi về giá dầu trong thời gian quá khứ. Bài báo gợi ý một số chiến lược đầu tư khả thi để đa dạng hóa danh mục đầu tư khi giá dầu có sự biến động cao. Abstract — This paper investigates whether the behaviour of oil prices can be used as a reliable predictor for the Vietnamese industry-level stock indices in the period from March 1 st, 2012 to April 8th, 2022. The paper finds strong evidence for the relevance of changes in oil price as a predictor for the returns of Vietnemese industry stock market indices, while this relevance is heterogeneous across industries. The contemporaneous changes in oil prices have higher capability to predict the Vietnamese industry stock returns than the lagged oil price changes. The paper suggests some possible investing strategies to diversify investment portfolio when there are high fluctuations in oil prices. Từ khóa — Tỷ suất sinh lời, giá dầu, chỉ số ngành, thị trường chứng khoán Việt Nam, profit rate, oil prices. 1. Đặt vấn đề Dầu mỏ là một nguồn năng lượng quan trọng thúc đẩy các nền kinh tế và tác động trực tiếp đến nền kinh tế cũng như thị trường chứng khoán (TTCK) ở mọi quốc gia (Gisser & Goodwin, 1986; Ciner, 2001; Driesprong, Jacobsen & Maat, 2008; Miller & Ratti, 2009; Creti và cộng sự, 2014). Đến năm 2022, Việt Nam là một quốc gia có trữ lượng dầu mỏ xếp thứ 28 thế giới (Wikipedia), đứng thứ hai trong khu vực Đông Á chỉ sau Trung Quốc. Với kim ngạch xuất khẩu ngày càng chiếm tỷ trọng cao của dầu thô thì giá dầu đóng vai trò hết sức quan trọng đối với nền kinh tế cũng như TTCK của Việt Nam. Nghiên cứu về tác động của biến động giá dầu đến TTCK Việt Nam là một nghiên cứu có thể bổ sung thêm kiến thức về tầm quan trọng của biến động giá dầu trong giai đoạn vừa qua. 2. Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu Theo mô hình định giá cổ phiếu, sự thay đổi giá dầu có thể ảnh hưởng đến giá cổ phiếu thông qua tác động đến dòng tiền dự kiến và tỷ lệ chiết khấu kỳ vọng. Bởi vì giá dầu là một trong những chi phí đầu vào quan trọng của nhiều công ty, giá dầu cao có thể làm tăng chi phí sản xuất biên của các công ty. Sự biến động lớn của giá dầu có thể làm tăng sự không chắc chắn về các điều kiện thị trường năng lượng trong tương lai và ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng và đầu tư của người tiêu dùng, thường dẫn đến việc giảm hoặc hoãn đầu tư, giảm mua hàng hóa và dịch vụ (Edelstein & Kilian, 2009). Hơn nữa, 'cú sốc' giá dầu có thể ảnh hưởng xấu đến giá cổ phiếu thông qua kênh lãi suất chiết khấu do các nhà hoạch định chính sách tiền tệ có xu hướng tăng lãi suất để điều chỉnh dự đoán lạm phát cao gây ra bởi giá dầu tăng (Bernanke và 16 TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 33 – Tháng 9/2022 cộng sự, 1997; Jones và cộng sự, 2004). Lãi suất tăng có nghĩa là tỷ suất sinh lợi (TSSL) yêu cầu cao hơn và do đó, ảnh hưởng tiêu cực đến giá cổ phiếu. Ở khía cạnh tổng thể thị trường, tác động của giá dầu đến thu nhập từ chứng khoán thay đổi tùy theo quốc gia đang ở tình trạng xuất khẩu hay nhập khẩu dầu ròng. Đối với quốc gia nhập khẩu ròng, giá dầu tăng sẽ tạo ra áp lực làm giảm tỷ giá và tăng tỷ lệ lạm phát nội địa. Tỷ lệ lạm phát kỳ vọng tăng sẽ kéo theo tỷ lệ chiết khấu tăng tương ứng, giá dầu tăng sẽ có tác động tiêu cực đến thu nhập từ cổ phiếu (Huang và cộng sự, 1996). Ngược lại, đối với quốc gia xuất khẩu dầu ròng, giá dầu tăng sẽ tạo ra tác động tích cực trên TTCK. Cơ chế tác động có thể được giải thích thông qua hiệu ứng thu nhập và hiệu ứng giàu có. Giá dầu tăng giúp cho thu nhập của Chính phủ tăng, từ đó, chi tiêu công cho cơ sở hạ tầng có thể tăng theo. Một số tác giả sử dụng phân tích hồi quy bằng cách sử dụng dữ liệu cấp công ty hoặc dữ liệu cấp ngành và kết luận chung là các 'cú sốc' giá dầu ảnh hưởng đến các nhóm ngành cụ thể theo những cách khác nhau (Arouri & Nguyễn, 2010; Narayan & Sharma, 2011). Mỗi ngành thường không đồng nhất về cấu trúc thị trường, mức độ cạnh tranh, mức độ tập trung và dầu mỏ đóng vai trò là đầu vào hay đầu ra chính của ngành. Do đó, ảnh hưởng của cú sốc giá dầu đối với giá cổ phiếu của họ có thể khác nhau do bản chất của ngành và khả năng chuyển cú sốc giá dầu sang các đơn vị khác. Riêng tại Việt Nam, ảnh hưởng của giá dầu thế giới đến TTCK đã được xem xét trong một số nghiên cứu nhưng các kết quả chưa thống nhất. Phạm Thị Tuyết Trinh và Võ Lê Linh Đan (2018) sử dụng mô hình tự hồi quy phân phối trễ (ARDL) phi tuyến ch ...