Tái cấu hình đời sống tôn giáo ở Việt Nam hiện nay: Những thách thức về mặt pháp lí

Bài viết Tái cấu hình đời sống tôn giáo ở việt nam hiện nay: Những thách thức về mặt pháp lí trình bày nội dung về: Những thách thức về pháp lí; kết luận,.... Mời các bạn cùng tham khảo.

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tái cấu hình đời sống tôn giáo ở Việt Nam hiện nay: Những thách thức về mặt pháp lí Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 7 - 2012 3 T«n gi¸o - vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn T¸i cÊu h×nh ®êi sèng t«n gi¸o ë ViÖt Nam hiÖn nay: Nh÷ng th¸ch thøc vÒ mÆt ph¸p lÝ (PhÇn cuèi) ®ç quang h­ng(*) 4. Nh÷ng th¸ch thøc vÒ ph¸p lÝ §©y lµ vÊn ®Ò rÊt thêi sù vµ míi mÎ. ý kiÕn cña chóng t«i d­íi ®©y cã thÓ chØ xem nh­ nh÷ng “gi¶ thiÕt nghiªn cøu”. Sau ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò cô thÓ. 4.1. Mét hÖ luËn víi m« h×nh nhµ n­íc thÕ tôc Trong nh÷ng nghiªn cøu tr­íc ®©y, chóng t«i ®· kh¼ng ®Þnh r»ng, Nhµ n­íc ViÖt Nam trªn thùc tÕ ®· lùa chän m« h×nh nhµ n­íc thÕ tôc ­u tiªn cho sù ®a d¹ng, vÒ c¬ b¶n lµ ®óng ®¾n vµ phï hîp(1) . Chóng t«i còng ®· cã nhËn xÐt r»ng, tr­íc n¨m 2005, trong mét thêi gian dµi khi x©y dùng m« h×nh nhµ n­íc thÕ tôc Êy, ViÖt Nam ®· cã “mét mãn nî ph¸p lÝ” lµ, khi c«ng nhËn 6 t«n gi¸o chÝnh, v× nhiÒu lÝ do chñ quan vµ kh¸ch quan, ®· xem nhÑ vÕ ph¸p lÝ “t«n träng c¸c t«n gi¸o cßn l¹i”. ChØ thÞ 01 (2005) ®· bï ®¾p c¬ b¶n cho thiÕu hôt ®ã. VÊn ®Ò ngµy h«m nay lµ, vÒ ph­¬ng diÖn ph¸p lÝ, c¸c tæ chøc t«n gi¸o ®­îc c«ng nhËn (víi hai cÊp ®é “cã t­ c¸ch ph¸p nh©n” vµ “®­îc ®¨ng kÝ ho¹t ®éng”) sÏ cßn biÕn diÔn nh­ thÕ nµo? Sè l­îng c¸c t«n gi¸o ®­îc thõa nhËn nãi cho cïng lµ sè n trong sè häc. Ngay hiÖn nay còng ®· vµ ®ang cã nh÷ng ý kiÕn tranh luËn, 12 (hay 13) c¸c t«n gi¸o ®­îc thõa nhËn lµ nhiÒu hay lµ con sè thÝch hîp? Theo chóng t«i, sù “t¸i cÊu h×nh t«n gi¸o” ®· cho thÊy, viÖc lùa chän m« h×nh ®a nguyªn vÒ t«n gi¸o khiÕn Nhµ n­íc râ rµng ph¶i chÊp nhËn sè n nãi trªn. VÊn ®Ò lµ ë chç quyÒn h¹n ph¸p lÝ, sù *. GS. TS., §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 1. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sau h¬n mét tr¨m n¨m x©y dùng m« h×nh nµy, ng­êi Ch©u ¢u ®· “tæng kÕt” 4 m« h×nh kh¶ thi (modÌle possible) cña nhµ n­íc thÕ tôc, cho ®Õn nay lµ: 1. M« h×nh quèc gi¸o (ethno-religion) cho nh÷ng n­íc nh­ B¾c ¢u víi Tin Lµnh gi¸o; Italia, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha víi C«ng gi¸o; Hy L¹p víi ChÝnh Thèng gi¸o. Víi nh÷ng n­íc nµy, Nhµ n­íc c«ng nhËn, dùa vµo mét t«n gi¸o chñ l­u nh­ng vÉn t«n träng c¸c t«n gi¸o cßn l¹i. 2. M« h×nh t«n gi¸o d©n sù (religion civile) cho nh÷ng n­íc thùc hiÖn hßa nhËp c¸c gi¸ trÞ t«n gi¸o vµo x· héi (tiªu biÓu nh­ Mü). 3. M« h×nh ®a nguyªn t«n gi¸o (pluralisme), dµnh nhiÒu sù ­u tiªn cho sù ®a d¹ng cña c¸c t«n gi¸o cïng cã vÞ trÝ ph¸p lÝ víi sù më réng ngµy cµng lín cho c¸c t«n gi¸o (§øc, BØ, Hµ Lan…) 4. M« h×nh thÓ chÕ thÕ tôc trung lËp (laicitÐ), m« h×nh ®Æc biÖt nhÊt, tiªu biÓu nh­ ë n­íc Ph¸p, trong ®ã nhµ n­íc kh«ng “c«ng nhËn” bÊt cø mét t«n gi¸o nµo, mäi t«n gi¸o lín nhá tr­íc nhµ n­íc ®Òu ph¶i thùc hiÖn lu©n lÝ thÕ tôc (moral laique). (J. Bauberot, T«n gi¸o vµ tÝnh hiÖn ®¹i, thÓ chÕ thÕ tôc trung lËp vµ thÕ tôc hãa trong cuéc khñng ho¶ng cña tÝnh hiÖn ®¹i ë Ch©u ¢u, Paris, nguyªn b¶n tiÕng Ph¸p, 2005). Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 7 - 2012 4 hiÖn diÖn cña c¸c tæ chøc t«n gi¸o Êy còng nh­ øng xö víi “nh÷ng t«n gi¸o cßn l¹i” sao cho phï hîp víi m« h×nh ®· lùa chän míi lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh quyÕt ®Þnh. 4.2. VÒ thÓ thøc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o Tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o trong c¸c x· héi ¢u - Mü, E. Caparros vµ L. LÐon Christians ®· kh¸i qu¸t 3 d¹ng thøc cô thÓ sau ®©y: (1). ViÖc c«ng nhËn mang tÝnh hiÕn ®éc lËp (La Nha, Ba Lan, v.v... (3). ViÖc c«ng nhËn t­ c¸ch ph¸p nh©n b»ng con ®­êng ®¨ng kÝ: mét d¹ng thøc cã tÝnh phæ biÕn vµ thÝch hîp. ViÖc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o theo ph­¬ng thøc ®¨ng kÝ xem ra phï 4.2.1. MÊy kinh nghiÖm cña ¢u - Mü ®Þnh n­íc nh­ Italia, T©y Ban Nha, Bå §µo reconnaissance constitutionnelle de l’autonomie) víi c¸c tæ chøc t«n gi¸o. C¸i ®Æc biÖt cña d¹ng thøc nµy ë chç, hîp tr­íc hÕt víi mäi quèc gia cã hÖ thèng luËt phæ th«ng (droit commun). Tù th©n hÖ thèng luËt Anh - Mü (Common Law) ®· hµm chøa c¸ch thøc ®¹t ®­îc t­ c¸ch ph¸p nh©n t«n gi¸o. PhÝa c¸c t«n gi¸o, kh«ng chØ cã ®ßi hái ®­îc ®¨ng kÝ, tøc lµ ®­îc h­ëng sù gi¸m s¸t t­ ph¸p (controle judiciaire) mµ cßn ®ßi hái sù c«ng quyÒn hãa (formalisation publique) sù tån t¹i cña m×nh. TÝnh phøc t¹p cña viÖc ®¨ng kÝ, tr­íc hÕt nhµ n­íc thùc sù kh«ng can thiÖp vµo ë chç: tæ chøc t«n gi¸o lµ nh÷ng thùc thÓ träng tÝnh tù chñ cña chóng nh­ng gi¸ cã cÊu tróc gi¸o héi, cã khi mang tÝnh toµn gièng nhau. Ch¼ng h¹n, víi Gi¸o héi nhá, ®a nguyªn vÒ c¬ cÊu tæ chøc. hoµn toµn gi÷a Gi¸o héi vµ Nhµ n­íc hiÖn viÖc ®¨ng kÝ, c¸c tæ chøc t«n gi¸o theo luËt c«ng (droit public) trong khi ®ã nh÷ng tæ chøc nh©n ®¹o (®i liÒn víi viÖc mäi vÊn ®Ò néi bé cña c¸c t«n gi¸o, t«n phøc t¹p, nhÊt lµ c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng trÞ cña t­ c¸ch ph¸p nh©n l¹i kh«ng cÇu hoÆc ng­îc l¹i, nh÷ng t«n gi¸o nhãm C«ng gi¸o, khi thùc hiÖn LuËt Ph©n Li vÉn gi÷ t­ c¸ch ph¸p nh©n cña m×nh c¸c céng ®ång t«n gi¸o, tÝn ng­ìng kh¸c l¹i h­ëng ph¸p nh©n theo quy chÕ cña luËt d©n sù (droit civil). (2). ViÖc c«ng nhËn b»ng con ®­êng cña c¸c tháa ­íc quèc tÕ Cã thÓ nãi chÕ ®é tháa ­íc (Concordataire)(2) lµ mét ®ãng gãp quan träng cña luËt ph¸p t«n gi¸o Ch©u ¢u k ...