Tài liệu: Chế Lan Viên với 'Điêu tàn' và 'Vàng sao'

Trong cõi Âm giới ấy, thơ hiện ra, chắp nối từ những âm thanh ghê rợn, những hình ảnh ma quái, những động thái điên cuồng:Ta sẽ nhịp khớp xương lên đỉnh sọ Ta sẽ ca những giọng của hồn điên (...)
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu: Chế Lan Viên với Điêu tàn và Vàng sao Chế Lan Viên với Điêu tàn và Vàng sao Trong cõi Âm giới ấy, thơ hiện ra, chắp nối từ những âm thanh ghêrợn, những hình ảnh ma quái, những động thái điên cuồng: Ta sẽ nhịp khớp xương lên đỉnh sọ Ta sẽ ca những giọng của hồn điên Ta sẽ cắn lưỡi ta cho nhỏ máu (...) Phun lên nền xương trắng rợn hơi ma Để những giọt máu đào còn đọng lại Theo hồn ta tuôn chảy những lời thơ Có lúc hồn phiêu du bay vào không gian vời vợi xa thẳm của mộtđêm trăng tràn trề để vo lụa trăng, vo cả giải Ngân Hà... - những hình ảnhcó những nét tương đồng gần gũi với thơ Hàn Mặc Tử trong Chơi giữamùa trăng, Ta vo tiếc mến như vo lụa... Cũng có khi hồn vơ vẩn “đợingười Chiêm nữ”, bài thơ thấp thoáng dáng vẻ của một áng thơ tình vớinhững mong ngóng chia l y quen thuộc, nhưng rồi vẫn chỉ là trong mộngmị và cái tuyệt vọng của đợi chờ ly biệt vẫn mang màu sắc riêng biệtcủa Điêu tàn: Hồn ta bay trong một làn khói tỏa Chẳng biết rồi lưu lạc đến nơi đâu Thoát khỏi cái Ta quen thuộc của đời sống con người để vươn tớimột Cõi Ta rộng lớn - Cõi Ta ấ y bao gồm cả Âm giới lẫn Vũ trụ bao la, đólà cái khát vọng chủ đạo của hồn thơ Chế Lan Viên. Không cần những vađập, chà xiết hay những rung động quen thuộc của đời sống để có thể tạora một bài thơ, một thế giới thơ. Thi sĩ tự cảm thấy mình có quyền củaĐấng Sáng tạo để sinh thành một thế giới. Bài Tạo lập có ý nghĩa quantrọng về phương diện này. Trước hết, đó là sự chối bỏ tuyệt đối “nhữngsắc màu hình ảnh của Trần gian”, để từ đó nhà thơ tạo lập một cõi âmriêng cho mình bằng tưởng tượng: Nhắm mắt lại cho cả bầu bóng tối Mênh mang lên bát ngát tựa đêm sâu Cho hồn phách say sưa trong giả dối Về cõi âm chờ đợi đã bao lâu Những hình ảnh quái dị, những bóng quỷ ma dần hiển hiện với lờikêu, tiếng rú... Và trong sự say sưa tột cùng, hồn bay lên cao vời để ngắmnhìn và kiêu ngạo về cái thế giới do mình vừa sáng tạo: Cho hồn ta vụt bay lên vòi vọi Trong bóng đêm u ám của hàng mi Kiêu ngạo rằng: “Đây là bầu thế giới Tạo lập ra trong một phút sầu bi” Nếu như “thoát ly” của Thơ mới là một trạng thái tâm lý- xã hội, thìThoát ly ở Điêu tàn mang một chiều kích khác, một bản chất khác. Đó làkhát vọng vươn tới khám phá cái thế giới không cùng của Bản thể, xóa đicái hữu hạn của nhận thức và lý trí. Trong cái khát vọng ấy, bất chấpnhững điều hợp lý quen thuộc, sức tưởng tượng của nhà thơ tìm đến cáiphi phàm, cái quái dị. Bộ não con người là quá nhỏ hẹp, và thi sĩ muốn cómột cái Đầu mênh mang (tên một bài thơ) đủ sức tự nó ôm chứa cả Vũ trụtrăng sao, muốn “cắt phăng làn cổ” để lắp vào những thành sọ lớn có thểchứa bát ngát cả không gian, cả vạn linh hồn, “cho ta đựng cả một bầusao rụng - cả một vừng trăng sáng cả muôn hương”... Đúng như nhận xétcủa Hoài Thanh: “Con người này quả là người của trời đất, của bốnphương, không thể lấy kích tấc thường mà hòng đo được”(2) . Điêu tàn tràn ngập những “máu xương”,“xương vỡ máu trào” nhưtên hai bài thơ trong tập. Cảm giác điên cuồng đến khoái thú bệnh hoạnthể hiện trong nhiều bài thơ. Ở đấy, thi sĩ muốn để hồn lặn vào huyệt mộ,hơn nữa, muốn tìm một nấm mộ hoang, chôn mình vào đấy để rồi “ta sẽuống máu lan cùng tủy chảy - ta sẽ nhai thịt nát với xương khô - lấy hơima nuôi sống tấm hồn mơ”. Ta và Cõi ta - tên hai bài thơ - cũng là hai phạm trù tinh thần, hai kháiniệm siêu hình cơ bản của Điêu tàn, mở ra vô tận không gian và thời giannghệ thuật của Điêu tàn. Đó là cõi riêng mà trí tưởng tượng của nhà thơsở hữu. Trong Cõi ta của riêng mình, mọi sự vật hiện tượng như đượcsinh ra lần đầu và được định danh lần thứ nhất để trở thành những biểutượng riêng cho thế giới ấy. Thi sĩ đặt cho nó những cái tên viết hoa vàcho nó những ý nghĩa mới: Sông Linh, Cõi U Buồn, Cõi Tang, Cõi Hư vô,Màu Quên lãng, Xứ Trăng mây, Suối Khổ và cả những cảm xúc quen thuộccũng được viết hoa để mang nội hàm mới: Lầm lạc, Ảo huyễn, Mơ mộng,Chán nản... Trong thế giới ấy, nhà thơ có thể nhìn thấy như diễn ra trướcmắt đàn chiến tượng Chàm bước đi rung chuyển rừng xanh và lắng đónlấy những âm thanh chiến trận hùng tráng thuở nào (Chiến tượng). Trênđường về, trong sự dẫn dắt của tưởng tượng, nhà thơ có thể sống lạinhững cảnh tượng thanh bình, huy hoàng hay trầm mặc của vương quốcChiêm Thành xưa: Đây những cảnh thái bình trong Chiêm quốc Những cô thôn vàng ruộm ánh chiều tươi Những Chiêm nữ nhẹ nhàng quay lại ấp Áo hồng nâu phủ phất xõa lời vui Đây điện các huy hoàng trong ánh nắng Những đền đài tuyệt mỹ dưới trời xanh ...