Tài liệu tham khảo: Góp phần xác định những quan điểm lịch sử của Gogol: Từ những hoa văn A Rập dến trích đoạn thư gửi từ bạn bè

Hệ quả của tất cả những sai lầm ấy của Al-Mamun là vô số tai họa đã đổ xuống quốc gia của ông. Những lực ly tâm bắt đầu xâu xé cơ thể xưa kia cường tráng của chính quyền trung ương. Các tướng soái đầy sức mạnh canh giữ các vùng biên thùy “bắt đầu nghĩ đến việc cướp độc lập, và Al-Mamun sinh thời đã thấy trước Ba Tư,
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu tham khảo: Góp phần xác định những quan điểm lịch sử của Gogol: Từ những hoa văn A Rập dến trích đoạn thư gửi từ bạn bè Góp phần xác định nhữngquan điểm lịch sử của Gogol:Từ những hoa văn A Rập đếntrích đoạn thư gửi từ bạn bè Hệ quả của tất cả những sai lầm ấy của Al-Mamun là vô số tai họa đã đổ xuống quốcgia của ông. Những lực ly tâm bắt đầu xâu xé cơ thể xưa kia cường tráng của chính quyềntrung ương. Các tướng soái đầy sức mạnh canh giữ các vùng biên thùy “bắt đầu nghĩ đến việccướp độc lập, và Al-Mamun sinh thời đã thấy trước Ba Tư, Ấn Độ và các tỉnh xa ở châu Phisẽ ly khai”. Những cải tạo trong lĩnh vực tôn giáo gây nên sự phẫn nộ “của tầng lớp nhân dânđông đảo”, họ “chỉ vì sự che chở cho dân Kitô giáo và quyến luyến ngoại bang đã công khaicáo buộc hoàng đế mắc tội dị giáo”, “Đám đông thô bạo đòi hỏi thi hành răm rắp như xưakinh Coran bằng sự ngoan cố tàn bạo của mình cuối cùng đã buộc hoàng đế phải cầm lấy vũkhí. Và Al-Mamun cao thượng và độ lượng, thấm nhuần tình yêu chân chính đối với nhânloại đã trở thành người đàn áp những thần dân của mình. Bằng sự đàn áp ấy ông đã làm sốnglại trong những người Arập cái chủ nghĩa cuồng tín mạn rợ, nhưng giờ đây đó đã không cònlà chủ nghĩa cuồng tín mà xưa kia đã kết đoàn thành một khối khổng lồ những cư dân du mụccủa bán đảo Aravie - bây giờ Al-Mamun tạo ra một chủ nghĩa cuồng tín đối lập chính trị, nóđã xâu xé quần chúng, gieo rắc những hạt giống lép vào trong lòng quốc gia, đánh thứcnhững cuồng vọng man rợ của con người Arập, đặt dao kiếm và thuốc độc của lòng căm thùvào tay những môn đệ điên cuồng của đạo Hồi, sản sinh ra một loạt giáo phái mù quáng...Giữa những cuộc bạo loạn nổ ra ở nhiều vùng khác nhau, giữa sự tranh chấp triền miên củacác đảng phái, một tay rắc ân sủng xuống các học đường, nhà máy, công nghệ, tay khác chémgiết những thần nhân cuồng điên, ngoan cố, Al-Mamun cao thượng đã qua đời. Qua đời,không hiểu được dân tộc mình và không được dân tộc mình hiểu. Nhưng ít nhất ông đã cho tamột bài học giàu sức giáo huấn. Bằng bản thân ông đã cho thấy một ông vua mà với tất cả chínguyện hướng thiện, với trái tim hiền hậu, với tinh thần hy sinh quên mình và niềm say mêphi thường đối với khoa học, đã bất giác trở thành một trong những lò so chính thúc đẩynhanh hơn sự sụp đổ của quốc gia”. Sau khi đã trình bày rất vắn tắt nội dung tư tưởng của tiểu luận Al-Mamun, ta hãy cốgắng phóng chiếu bài viết này lên tập hợp những nguồn tư liệu và những khảo cứu về lịch sửArập trung đại mà Gogol có thể đã sử dụng. Nhiệm vụ này được làm dễ một cách đáng kể doviệc chính nhà văn đã chỉ ra những nguồn của mình trong Thư mục về thời trung cổ và trongnhững sổ ghi chép của ông(2). Trong số các sử gia Arập ông gọi tên Aby-l-Fid (1273-1331) và Aby-l-Farag (thế kỷXIII). Nhưng ông không thể đọc những sử gia ấy trong nguyên tác; nhiều phần hơn cả là ôngcó thể tìm hiểu họ qua các bản dịch và lược thuật. Trong số các nhà Đông phương học củaTây Âu ông gọi tên D’Herbelot (1625-1695), Hammer (1774-1856) và một vài người khác. Ta hãy giả định rằng phạm vi những nguồn tư liệu của Gogol về Al-Mamun trùng hợpvới những nguồn nói trên. Hãy lấy một đoạn ngắn trong số những trước thuật Đông phươnghọc có trong tay Gogol để xem chúng tương liên với bài viết của ông như thế nào. Hãy bắtđầu từ Tùng thư Đông phương của D’Herbelot, xuất bản lần đầu năm 1697, lần thứ hai năm1776.Tùng thư Đông phương là một bộ từ điển, mà trong các bài của nó được mô tả nhữngmặt khác nhau của văn hóa, đời sống, lịch sử các dân tộc phương Đông. Bài Mamon (tr.555-556) chứa đựng khá nhiều thông tin lịch sử mà Gogol đã hoàn toàn không sử dụng. Trong sốnhững dữ liệu tiểu sử quan trọng, Gogol đã không nhắc đến việc Al-Mamun là con một nữ nôtì người Ba Tư, bỏ qua những tình tiết của cuộc đấu tranh chính trị gay gắt diễn ra trước khiAl-Mamun lên ngôi, những cảm tình đối với người Shiit của vị hoàng đế này (thể hiện cụ thểở việc ông đã chỉ định kế vị mình không phải một thành viên của triều đại Abbasid, mà mộtgiáo chủ của dòng Hồi giáo Shiit), và cuối cùng, Gogol không nói gì về cái chết của Al-Mamun xảy ra trong thời gian tiến hành cuộc chinh phạt quân sự chống lại đế quốc Byzance.Nếu đánh giá thật ngắn gọn những sự bỏ qua ấy thì phải nói rằng những chi tiết ấy sẽ gây khókhăn cho Gogol trong việc vạch trần thành phần của tư tưởng biến “nhà nước chính trị” thành“nhà nước của các nữ thần khoa học và nghệ thuật” mà ông gán cho Al-Mamun. Ngược lại,những thông tin trợ giúp sự thực hiện ý đồ của Gogol, như ta sẽ thấy dưới đây, lại được nhàvăn nhấn mạnh một cách rõ thấy. Xin dịch và dẫn một đoạn ngắn trích từ Tùng thư Đông phương. Al-Mamun “đặc biệtưa thích những khoa học tư biện và đã dùng những kinh phí khác thường để thu hút từ khắpnơi các nhà thông thái và tậu mua những sách hấp dẫn nhất bằng tiếng Do Thái cổ, Siri, HyLạp rồi sai dịch những sách ấy ra tiếng Arập... Không nghi ngờ gì nữa, ông là vị ...