tài liệu tham khảo về ngữ pháp tiếng việt: phần 2

(nb)mời các bạn tham khảo tài liệu tham khảo về ngữ pháp tiếng việt: phần 2 sau đây để biết được nội dung một số bài viết về ngữ pháp tiếng việt như câu không chủ ngữ với tân ngữ đứng đầu, bàn thêm về cấu trúc thông báo của câu tiếng việt và một số bài viết khác.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
tài liệu tham khảo về ngữ pháp tiếng việt: phần 2 ÑÔN VÒ TAÏO CAÂU VAØ THAØNH PHAÀN CAÂU CUÛA CAÂU ÑÔN TIEÁNG VIEÄT (*) NGUYEÃN CAO ÑAØM I. 1.1. Caâu khaùc vôùi caùc ñôn vò khaùc cuûa ngoân ngöõ nhö aâm vò, hình vò, töø, töø toå... bôûi raát nhieàu nhöõng daáu hieäu khaùcnhau maø moät trong nhöõng daáu hieäu ñoù laø tính ñoäc laäp thoâng baùo cuûa caâu : caâu laø moät ñôn vò thoâng baùo toái thieåu cuûa ngoânngöõ. 1.2. Caâu laø moät sô ñoà caáu truùc cuù phaùp nhaát ñònh hay noùi moät caùch khaùc thì caâu cuõng chính laø sô ñoà caáu truùc aáynhöng ñaõ ñöôïc ñieàn ñaày ñuû baèng nhöõng töø ngöõ cuï theå : Em beù ñoïc saùch, Kyõ sö thieát keá teân löûa, Thaày giaùo giaûng baøi,Con chim moå con saâu, Maët trôøi söôûi aám traùi ñaát... 1.3. Nhö vaäy thì phaân bieât caâu vôùi phaùt ngoân nhö theá naøo cho thích hôïp, cho hôïp lyù ? Qua nhöõng ví duï vöøa neâu ôûtreân, roõ raøng chuùng ta phaûi hieåu laø trong ngoân ngöõ, caâu laø moät caáu truùc cuù phaùp nhaát ñònh, moät sô ñoà bao goàm caùc thaønhphaàn C-V-B, coøn trong lôøi noùi thì cuõng laø sô ñoà ñoù nhöng ñaõ ñöôïc hoaøn thieän, ñöôïc laáp ñaày baèng nhöõng töø ngöõ nhaátñònh. Caâu laø moät ñôn vò cuûa ngoân ngöõ coù tính taùi sinh, noù ñöôïc nhaéc ñi nhaéc laïi trong lôøi noùi maø lôøi noùi laïi ñöôïc hìnhthaønh nhôø luaân phieân vaø hoaøn bò veà maët töøø vöïng. Coøn phaùt ngoân laø ñôn vò cuûa lôøi noùi khoâng coù khaû naêng taùi sinh ñeå theå hieän moät noäi dung môùi vì nhöõng töø ngöõ cuï theåhình thaønh neân noù ñaõ caûn trôû ñieàu naøy – nhöõng töø ngöõ cuï theå aáy ñaõ giuùp hoaøn chænh moät caáu truùc cuù phaùp nhaát ñònh roài! Vì vaäy phaùt ngoân chæ neân quan nieäm laø moät trong nhöõng bieán theå lôøi noùi cuûa caâu vaø caâu thì hoaït ñoäng thöïc söï döôùi daïngcuûa phaùt ngoân. Caâu laø söï tröøu töôïng hoùa töø nhieàu phaùt ngoân, ñoù laø moät boä khung ngöõ phaùp chung duøng ñeå caáu taïo haøng loaït nhöõngphaùt ngoân môùi(1). 1.4. Caâu (vaø phaùt ngoân – moät bieán theå cuûa caâu) coù söï theå hieän baûn chaát ngöõ phaùp cuûa mình baèng nhöõng phaïm truøcuù phaùp cuûa tính giao tieáp, cuûa tính hình thaùi vaø cuûa tính vò töø. Ba phaïm truø naøy cuõng chæ phaân bieät vôùi nhau veà maët lyùthuyeát, coøn trong nhöõng phaùt ngoân cuï theå, chuùng thöôøng dính vôùi nhau, ñan cheùo vaøo nhau vaø thöôøng khoâng bao giôø taùchñöôïc khoûi nhau. Tính giao tieáp vaø tính hình thaùi laø baét buoäc phaûi coù ñoái vôùi baát kyø caâu hay phaùt ngoân naøo, coøn tính vò töøthì khoâng phaûi baét buoäc ñoái vôùi nhöõng caâu (hay phaùt ngoân) maø khoâng theå hieän moái lieân heä cuûa daáu hieäu toàn taïi vôùi ñoáitöôïng, chaúng haïn vôùi nhöõng caâu nhö : Thoâi, chaøo nheù ! Vaâng, ñuùng theá. Quaû nhö vaäy ! II. 2.1. Coù 3 loaïi ñôn vò taïo caâu trong caáu truùc caâu tieáng Vieät ñöôïc chia theo caùc caáp ñoä nhö sau caên cöù vaøo nhöõng ñaëctröng ngöõ phaùp voán coù cuûa chuùng : 2.1.1. Caáp ñoä 1 : Töø toá (Morphe, ΜΟΡΦ). Khi taïo caâu, ngöôøi ta baét buoäc phaûi löïa choïn caùc töø toá – nhöõng “ñôn vò vaät lieäu” (ñoâi khi laáy trong töø ñieån). Vaønghóa chung maø caâu caàn truyeàn ñaït laïi ñöôïc quyeát ñònh bôûi vieäc löïa choïn caùc “ñôn vò vaät lieäu” naøy. Trong tieáng Vieät hieänñaïi, töø toá – ñôn vò cô sôû cuûa caâu – truøng laëp hoaøn toaøn vôùi aâm tieát, vôùi tieáng moät(2), vôùi hình vò vaø vôùi töø ñôn tieát. Coù ñieàucaàn phaân bieät vôùi nhöõng ñôn vò naøy ôû choã laø töø toá ñöôïc xeùt ôû ñòa haït caâu laø xeùt trong moái quan heä taïo ra phaùt ngoân, do ñoù(*) In trong “Nhöõng vaán ñeà ngöõ phaùp tieáng Vieät”, Sñd, tr. 90 – 106.(1) B.N Golovin : Daãn luaän ngoân ngöõ hoïc (tieáng Nga). Nxb Vösaya scola, M., 1966.(2) Gaàn khaùi nieäm hình tieát hay tieáng cuûa Nguyeãn Taøi Caån. X. Ngöõ phaùp tieáng Vieät (tieáng, töø gheùp, ñoaûn ngöõ). Nxb ÑH vaø THCN, H., 1975, tr. 13.coù khaû naêng khu bieät nghóa, coù theå mang nghóa, nhöng vì laø töø toá, moät loaïi ñôn vò vaät lieäu cuûa caâu, neân khoâng theå coù tínhñoäc laäp ñöôïc : “naâng cao naêng löïc laõnh ñaïo vaø söùc chieán ñaáu cuûa Ñaûng” : 12 töø toá ñöôïc xeáp ñaët theo traât töï hình tuyeán :yeáu toá noï noái tieáp yeáu toá kia moät caùch lieân tuïc xuoâi chieàu, theo thôøi gian trong chuoãi phaùt ngoân. Töø toá caàn ñöôïc hieåu laø nhöõng ñôn vò tröøu töôïng, ñang hoaït ñoäng vôùi tö caùch laø nhöõng yeáu toá cuûa heä thoáng : moãi töø toálaø moãi chænh theå, nguyeân khoái vaø laø moãi teá baøo hoaøn toaøn chöa coù moät hình thöùc cuù phaùp cuï theå naøo. 2.1.2. Caáp ñoä 2 : Töø vò (Morphoseøme, ΜoρΦoceMa). Khi ñöùng trong caáu truùc caâu, nhöõng töø toá vöøa noùi ñeán ñeàu baét buoäc phaûi ñöôïc saép xeáp l ...