Tập luyện cho học sinh hoạt động liên tưởng và huy động kiến thức trong quá trình chiếm lĩnh tri thức toán học

Bài viết đề cập đến việc đào tạo học sinh các hoạt động liên kết và huy động kiến thức trong quá trình hình thành và biên soạn kiến thức toán học. Kết quả chính là chỉ ra vai trò của các hoạt động liên kết và huy động kiến thức toán học. Phương pháp giảng dạy và thực hiện các lý tưởng chính để khoan hoạt động cho học sinh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tập luyện cho học sinh hoạt động liên tưởng và huy động kiến thức trong quá trình chiếm lĩnh tri thức toán học JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2009, Vol. 54, No. 8, pp. 3-13 TŠP LUY›N CHO HÅC SINH HO„T ËNG LI–N T×ÐNG V€ HUY ËNG KI˜N THÙC TRONG QU TRœNH CHI˜M LžNH TRI THÙC TON HÅC Nguy¹n Húu Hªu Tr÷íng THPT æng Sìn 2 Thanh Ho¡1. Mð ¦u D¤y To¡n l d¤y ho¤t ëng To¡n håc [1;12], cho n¶n mët trong nhúng y¶uc¦u cõa d¤y To¡n l ph£i khìi dªy ÷ñc kh£ n«ng ëc lªp suy ngh¾ v kh¡m ph¡cõa ng÷íi håc. Kh£ n«ng vªn döng tèt nhúng ki¸n thùc ¢ ÷ñc håc º gi£i quy¸tnhúng v§n · mîi l mët trong nhúng nhi»m vö quan trång cõa vi»c håc. Li¶n t÷ðng v huy ëng l nhúng kh£ n«ng r§t quan trång c¦n ph£i r±n luy»ncho HS. N¸u câ kh£ n«ng li¶n t÷ðng tèt th¼ khi ùng tr÷îc mët bi to¡n khâ, håcsinh s³ li¶n h» vîi c¡c ki¸n thùc li¶n quan câ kh£ n«ng gi£i quy¸t v§n ·. Ng÷ñc l¤i,n¸u kh£ n«ng li¶n t÷ðng k²m th¼ khi g°p mët v§n · mîi HS th÷íng khæng bi¸t °tnâ trong mèi li¶n h» vîi c¡c ki¸n thùc ¢ bi¸t, v¼ th¸ c¡ch nh¼n v§n · mang t½nhcöc bë, ríi r¤c, trong khi To¡n håc l mët h» thèng c¡c ki¸n thùc câ li¶n h» mªtthi¸t vîi nhau.2. Nëi dung nghi¶n cùu2.1. Kh¡i ni»m li¶n t÷ðng v vai trá cõa li¶n t÷ðng d÷îi gâc ë t¥m l½ Theo tø iºn Ti¸ng Vi»t, li¶n t÷ðng câ ngh¾a l: Nh¥n sü vªt, hi»n t÷ñng noâ m ngh¾ ¸n sü vªt hi»n t÷ñng kh¡c câ li¶n quan [10; 568]. Ta câ thº hiºu kh¡i qu¡t v· thuy¸t li¶n t÷ðng thæng qua mët sè luªn iºmch½nh sau: - T¥m l½ ÷ñc c§u thnh tø c£m gi¡c. C¡c c§u thnh cao hìn nh÷ biºu t÷ñng,þ ngh¾, t¼nh c£m,... l c¡i thù hai, xu§t hi»n nhí li¶n t÷ðng c¡c c£m gi¡c. Nâi c¡chkh¡c, con ÷íng h¼nh thnh t¥m l½ ng÷íi l li¶n k¸t c¡c c£m gi¡c v c¡c þ t÷ðng; - i·u ki»n º h¼nh thnh li¶n t÷ðng l sü g¦n gôi cõa c¡c qu¡ tr¼nh t¥m l½; - Sü li¶n k¸t c¡c c£m gi¡c v þ t÷ðng º h¼nh thnh þ t÷ðng mîi khæng ph£il sü k¸t hñp gi£n ìn c¡c c£m gi¡c ho°c c¡c þ t÷ðng ¢ câ, m l sü k¸t hñp phùct¤p t¤o ra nhúng þ t÷ðng mîi æi khi mang t½nh nh£y våt; - C¡c li¶n t÷ðng bà qui ành bði sü linh ho¤t cõa c¡c c£m gi¡c v c¡c þ t÷ðngthnh ph¦n ÷ñc li¶n t÷ðng v t¦n sè nhc l¤i cõa chóng trong kinh nghi»m; 3 Nguy¹n Húu Hªu - C¡c li¶n t÷ðng ÷ñc h¼nh thnh theo mët sè qui luªt: Qui luªt t÷ìng tü, Quiluªt t÷ìng cªn, Qui luªt nh¥n qu£ [6;33,34]. C¡c nh li¶n t÷ðng håc quan t¥m hìn c£ tîi tèc ë v mùc ë li¶n k¸t c¡ch¼nh £nh, c¡c biºu t÷ñng ¢ câ. Theo hå, câ bèn lo¤i li¶n t÷ðng l: Li¶n t÷ðng gièngnhau, Li¶n t÷ðng t÷ìng ph£n, Li¶n t÷ðng g¦n k· nhau v· khæng gian v thíi gian,v Li¶n t÷ðng nh¥n qu£, trong â, Li¶n t÷ðng nh¥n qu£ câ vai trá °c bi»t quantrång [6;34]. Theo Bòi V«n Hu», li¶n t÷ðng ÷ñc chia thnh bèn lo¤i: li¶n t÷ðng g¦n nhauv· khæng gian v thíi gian, li¶n t÷ðng gièng nhau v· h¼nh thò ho°c nëi dung, li¶nt÷ðng tr¡i ng÷ñc nhau, li¶n t÷ðng nh¥n qu£. Theo t¡c gi£, li¶n t÷ðng câ vai trá r§tquan trång trong vi»c ghi nhî v nhî l¤i [3;69]. Nh t¥m l½ håc P. A. S¶varev ¢ nghi¶n cùu t¿ m¿ nhúng mèi li¶n t÷ðng kh¡iqu¡t ëc ¡o v vai trá cõa chóng trong d¤y håc. Æng ch¿ ra r¬ng, nhúng mèi li¶nt÷ðng kh¡i qu¡t bao gçm ba kiºu cì b£n: nhúng li¶n t÷ðng ÷ñc bi¸n êi mët nûa,nhúng li¶n t÷ðng - bi¸n thi¶n v nhúng li¶n t÷ðng cö thº - bi¸n thi¶n [7;136]. K. K. Plantænæv xem t÷ duy l mët qu¡ tr¼nh gçm nhi·u giai o¤n k¸ ti¸pnhau, cö thº l: xu§t hi»n c¡c li¶n t÷ðng, sng låc c¡c li¶n t÷ðng v h¼nh thnh c¡cgi£ thuy¸t [4;121]. Theo t¡c gi£ Nguy¹n B¡ Kim v Vô D÷ìng Thöy: Trong d¤y håc, c¦n chó þr±n luy»n cho HS k¾ n«ng bi¸n êi xuæi v ng÷ñc chi·u mët c¡ch song song, nh¬mgióp cho vi»c h¼nh thnh c¡c li¶n t÷ðng ng÷ñc di¹n ra çng thíi vîi vi»c h¼nh thnhc¡c li¶n t÷ðng thuªn [5;174]. Nh÷ vªy, câ thº th§y r¬ng: Vai trá cõa li¶n t÷ðng trong qu¡ tr¼nh t÷ duy r§tquan trång, li¶n t÷ðng công âng vai trá quan trång trong ho¤t ëng t÷ duy khigi£i to¡n. o V«n Trung cho r¬ng Li¶n t÷ðng l æi c¡nh cõa t÷ duy, l c¦u nèigi£i quy¸t v§n · [9;73].2.2. Li¶n t÷ðng v huy ëng ki¸n thùc trong d¤y håc To¡n Khi · cªp ¸n sü ph¥n lo¤i c¡c bi to¡n, G. Pælia quan ni»m: Mët sü ph¥nlo¤i tèt ph£i chia c¡c bi to¡n thnh nhúng lo¤i (kiºu, d¤ng) sao cho méi bi to¡nx¡c ành tr÷îc mët ph÷ìng ph¡p gi£i. Düa vo möc ½ch cõa bi to¡n, æng chia c¡clo¤i bi to¡n thnh hai lo¤i: nhúng bi to¡n t¼m tái, nhúng bi to¡n chùng minh.V·mùc ë khâ, d¹ cõa bi to¡n, G. Pælia cho r¬ng Khæng d¹ dng x²t o¡n v· mùc ëkhâ cõa bi to¡n, l¤i cng khâ hìn núa khi x¡c lªp gi¡ trà gi¡o döc cõa nâ [7;132].Gi¡o vi¶n (GV) n¶n nm ÷ñc c¡ch ph¥n lo¤i ë khâ cõa bi to¡n º phöc vö chovi»c gi£ng d¤y. Tr÷îc khi gi£i to¡n, khâ kh¯ng ành ÷ñc chc chn r ...