Thận trọng – cách nhìn mới từ chuẩn mực kế toán quốc tế

Bài viết này, làm rõ sự thay đổi trong quy định của Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế về khái niệm Thận trọng cũng như tác động của nó đến việc thay đổi các quy định hiện tại của kế toán Việt Nam, trong quá trình cân nhắc đưa chuẩn mực kế toán quốc tế vào áp dụng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thận trọng – cách nhìn mới từ chuẩn mực kế toán quốc tế n trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Nam THẬN TRỌNG – CÁCH NHÌN MỚI TỪ CHUẨN MỰC KẾ TOÁN QUỐC TẾ #TS. Nguyễn Thục Anh Trường Đại học Ngoại thương Thận trọng là một yêu cầu cơ bản được nhắc đến khá nhiều trong kế toán và ảnh hưởng đến việc ghi nhận, xác định giá trị, trình bày các yếu tố trong báo cáo tài chính (BCTC). Trong gần ba thập niên qua, cách hiểu về nội hàm cũng như vị trí, vai trò của Thận trọng trong hệ thống Chuẩn mực kế toán (CMKT) quốc tế có nhiều thay đổi, tác động lớn đến việc xây dựng cũng như áp dụng các quy định kế toán. Với nỗ lực làm cho thông tin kế toán ngày càng trở nên hữu ích cho người sử dụng, năm 2015, Ủy ban CMKT quốc tế đã công bố Dự thảo Khuôn khổ Khái niệm ED/2015/03, đưa ra một cách nhìn nhận mới về Thận trọng trong kế toán, tạo ra một nền tảng mới cho việc xây dựng cũng như áp dụng các chính sách kế toán. Bài viết này, làm rõ sự thay đổi trong quy định của Ủy ban CMKT quốc tế về khái niệm Thận trọng cũng như tác động của nó đến việc thay đổi các quy định hiện tại của kế toán Việt Nam, trong quá trình cân nhắc đưa CMKT quốc tế vào áp dụng. Trong hệ thống CMKT Việt Nam, Thận trọng được quy định trong CMKT số 01 – Chuẩn mực chung là một trong những nguyên tắc cơ bản của kế toán, để xác định cách xử lý kế toán trong điều kiện không chắc chắn. Theo CMKT Việt Nam, “Thận trọng là việc xem xét, cân nhắc, phán đoán cần thiết để lập các ước tính kế toán trong các điều kiện không chắc chắn. Nguyên tắc thận trọng đòi hỏi: (i) Phải lập các khoản dự phòng nhưng không lập quá lớn; (ii) Không đánh giá cao hơn giá trị của các tài sản và các khoản thu nhập; (iii) Không đánh giá thấp hơn giá trị của các khoản nợ phải trả và chi phí; (iv) Doanh thu và thu nhập chỉ được ghi nhận, khi có bằng chứng chắc chắn về khả năng thu được lợi ích kinh tế, còn chi phí phải được ghi nhận khi có bằng chứng về khả năng phát sinh chi phí”. Trên cơ sở nguyên tắc chung đã được xác định như trên, các quy tại các chuẩn mực và hướng dẫn kế toán cụ thể ở Việt Nam không ghi nhận là tài sản trong một số trường hợp không chắc chắn về lợi ích kinh tế tương lai (LTTM, chi phí nghiên cứu và phát triển) cũng như yêu cầu xác định lại giá trị của tài sản khi có dấu hiệu giảm giá (thông qua trích lập dự phòng tổn thất tài sản), ghi nhận chi phí và nợ có khả năng xảy ra (ghi nhận các khoản nợ tiềm tàng, các chi phí có thể phát sinh trong tương lai) nhưng không xác định lại giá trị của tài sản khi có dấu hiệu tăng cũng như ghi nhận các khoản thu nhập và tài sản tiềm tàng. Cách quy định này của Việt Nam đồng nhất với quan điểm của CMKT Quốc tế (CMKTQT) được quy định trong Khuôn khổ Lập và Trình bày BCTC tồn tại từ năm 1989 đến năm 2010. Trong quá trình phát triển của CMKTQT, Thận trọng là một trong các yêu cầu gây khá nhiều tranh cãi, thể hiện ở việc thay đổi, chỉnh sửa, đưa vào cũng như loại bỏ nguyên tắc này trong các ấn bản khác nhau của Khuôn khổ Khái niệm trong Hệ thống CMKTQT. Trong Khuôn khổ Lập và Trình bày BCTC được ban hành lần đầu của Ủy ban CMKTQT năm 1989, Thận trọng được coi là một yêu cầu cơ bản của thông tin kế toán. Tuy nhiên, sau những cân nhắc về những tác động của Thận trọng đối với tính đáng tin cậy của thông tin kế toán, Ủy ban CMKTQT đã loại bỏ yêu cầu này, trong khi sửa đổi Khuôn Khổ khái niệm năm 2010. Mặc dù, không còn là một yêu cầu cơ bản nhưng sự hiện diện của Thận trọng trong các 182 n trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Nam CMKT cụ thể cũng như trong thực tiễn kế toán cho thấy, sự cần thiết của nguyên tắc Thận trọng trong việc lập và cung cấp BCTC. Chính vì vậy, trong Dự thảo sửa đổi Khuôn khổ khái niệm mới năm 2015, Ủy ban CMKTQT lại đề xuất đưa Thận trọng là một yêu cầu cơ bản của thông tin kế toán nhưng với một sự chỉnh sửa về nội hàm yêu cầu này, sao cho tránh các xung đột với các yêu cầu cơ bản. Vậy Thận trọng được hiểu như thế nào trong cách nhìn của Ủy ban CMKTQT, tác động của Thận trọng đối với chất lượng thông tin kế toán cũng như ảnh hưởng của việc thay đổi nội hàm Thận trọng đối với các xử lý kế toán như thế nào trong tương lai? Quá trình thay đổi quy định về Thận trọng trong CMKTQT Trong Khuôn khổ Lập và Trình bày BCTC được ban hành năm 1989, Thận trọng được coi là một yêu cầu cơ bản nhằm đảm bảo Tính đáng tin cậy (Reliability) của thông tin kế toán. Tính đáng tin cậy được hiểu là thông tin không có sai sót và không thiên lệch, phản ánh đúng nội dung dự định truyền tải. Tuy nhiên, trong quá trình lập BCTC có thể xảy ra một số trường hợp không chắc chắn, ví dụ như nợ phải thu có thể không thu hồi được hoặc, tài sản cố định có thể không mang lại lợi ích như dự kiến…. Trong những trường hợp đó, để đảm bảo thông tin đáng tin cậy, việc ghi nhận cũng như xác định giá trị của các khoản mục trên BCTC, đòi hỏi phải có sự cân nhắc cẩn thận. Chính vì vậy, Khuôn khổ mà Ủy ban CMKTQT ...