Thành phần loài và mức độ xâm hại của sinh vật ngoại lai trên địa bàn huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai

Bài viết công bố kết quả điều tra tổng hợp về thành phần loài sinh vật ngoại lai ở huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai trong năm 2016 - 2017. Cho đến nay đã xác định được 12 loài thuộc 11 giống, 9 họ, 8 bộ của 3 ngành: Ngọc Lan (Magnoliophyta), Thân mềm (Mollusca), Động vật có dây sống (Chordata).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thành phần loài và mức độ xâm hại của sinh vật ngoại lai trên địa bàn huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 15, Số 2 (2020) THÀNH PHẦN LOÀI VÀ MỨC ĐỘ XÂM HẠI CỦA SINH VẬT NGOẠI LAI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN IA GRAI, TỈNH GIA LAI Nguyễn Hoàng Diệu Minh, Võ Thị Bích Thƣơng, Lê Thị Hồng Phƣợng, Nguyễn Tuấn Anh, Nguyễn Ninh Hải* Trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh *Email: ngninhhai@hcmuaf.edu.vn Ngày nhận bài: 30/8/2019; ngày hoàn thành phản biện: 11/9/2019; ngày duyệt đăng: 11/9/2019 TÓM TẮT Bài báo công bố kết quả điều tra tổng hợp về thành phần loài sinh vật ngoại lai ở huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai trong năm 2016 - 2017. Cho đến nay đã xác định được 12 loài thuộc 11 giống, 9 họ, 8 bộ của 3 ngành: Ngọc Lan (Magnoliophyta), Thân mềm (Mollusca), Động vật có dây sống (Chordata). Trong đó, ngành Ngọc Lan có 7 loài thuộc 4 bộ, 4 họ, 6 giống. Ngành Thân mềm có 1 loài thuộc 1 giống, 1 họ và 1 bộ. Ngành Động vật có dây sống gồm 4 loài thuộc 4 giống, 4 họ, 4 bộ. Trong 12 sinh vật ngoại lai có mặt ở huyện Ia Grai đã ghi nhận có 9 loài (chiếm 75%) ngoại lai xâm hại và 3 loài (chiếm 25%) có nguy cơ xâm hại. Nghiên cứu đã xác định và đánh giá được sự phân bố của các loài ngoại lai xâm hại trên địa bàn huyện Ia Grai. Từ khóa: Sinh vật ngoại lai, xâm hại, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai. 1. MỞ ĐẦU Sinh vật ngoại lai xâm hại (SVNLXH) là loài ngoại lai lấn chiếm nơi sinh sống hoặc gây hại đối với các loài sinh vật bản địa, làm mất cân bằng sinh thái tại nơi chúng xuất hiện và phát triển [2, 9]. Sinh vật ngoại lai xâm hại có thể xâm nhập vào Việt Nam bằng nhiều con đường khác nhau như theo con đường nhập khẩu có chủ đích phục vụ công tác nuôi, trồng, sản xuất, kinh doanh hoặc du nhập theo con đường tự nhiên và không chủ đích của con người. Trong thời gian gần đây, sinh vật ngoại lai xâm hại xuất hiện ngày càng nhiều trên địa bàn tỉnh Gia Lai và đã gây ảnh hưởng trực tiếp tới đa dạng sinh học. Địa bàn Ia Grai giáp với huyện Chư Păh ở phía Bắc, thành phố Pleiku ở phía Đông, huyện Chư Prông ở phía Đông Nam, huyện Đức Cơ ở phía Nam, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum ở phía Tây Bắc. Về phía Tây, Ia Grai giáp với tỉnh Ratanakiri 85 Thành phần loài và mức độ xâm hại của sinh vật ngoại lai trên địa bàn huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai Campuchia. Huyện cách thành phố Pleiku về phía Tây theo tỉnh lộ 664 khoảng 20 km. Tuy nhiên hiện nay, tính đa dạng sinh học và môi trường của huyện đang bị đe dọa bởi sự xuất hiện và bùng phát của SVNLXH. Nhiều loài SVNLXH đã tác động tiêu cực đến môi trường và hệ sinh thái bản địa, gây hại nghiêm trọng cho sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy hải sản tuy nhiên, việc kiểm soát, quản lý các loài SVNLXH tại địa phương chưa thực sự hiệu quả. Cho đến nay chưa có nghiên cứu nào tiến hành điều tra, đánh giá về thành phần loài, hiện trạng phân bố, mức độ xâm hại của các loài SVNLXH ở Gia Lai [4]. Bài báo này công bố kết quả nghiên cứu đa dạng về thành phần loài, hiện trạng phân bố SVNLXH ở huyện Ia Grai góp phần xây dựng cơ sở cho các đề xuất giải pháp quản lý. 2. ĐỐI TƢỢNG, PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tƣợng Chúng tôi tiến hành nghi n cứu về thành phần loài, sự phân bố sinh SVNLXH có mặt ở huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai, tập trung điều tra về các loài SVNLXH phổ biến và những loài có mức độ gây tác hại nghiêm trọng đến các hoạt động kinh tế xã hội. Nghi n cứu n y thực hiện trên 20 điểm của 12 xã và 1 thị trấn nằm trong địa giới hành chính huyện Ia Grai. Hình 1. Sơ đồ khảo sát, điều tra sinh vật ngoại lai xâm hại tại huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 2.2.1. Phương pháp điều tra thực địa * Khảo sát theo tuyến và vùng: Tuỳ thuộc vào đối tượng ngoại lai để lựa chọn các địa điểm và tuyến điều tra. Tại mỗi vùng khảo sát (xã/thị trấn) thực hiện từ 2-3 tuyến khảo sát (bao gồm đường bộ và đường thuỷ) theo hướng Bắc - Nam và Đông - Tây, chiều dài mỗi tuyến từ 10 km – 20 km, tùy thuộc vào địa giới hành chính của từng xã, thị trấn. Trên mỗi tuyến khảo sát tại mỗi xã thực hiện khảo sát 20 điểm đặc trưng. Tại 86 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 15, Số 2 (2020) mỗi điểm, tiến hành quan sát, thu thập mẫu vật để định danh các loài thực vật và động vật ngoại lai. * Sử dụng phiếu điều tra: Tại mỗi địa điểm nghiên cứu, tiến hành lựa chọn ngẫu nhiên 20 đối tượng phỏng vấn theo phương pháp Snowball [11]. * Phương pháp bản đồ: Toạ độ địa lý (Geographical coordinates) của tất cả các điểm tiến hành khảo sát và phỏng vấn được ghi nhận và được đưa vào hệ thống thông tin địa lý (QGIS) để xác định khu vực phân bố và mật độ phân bố của các loài ngoại lai xâm hại tại khu vực nghiên cứu. Phương pháp vector theo điểm và khu vực được sử dụng để xác định khu vực phân bố của các loài SVNLXH. 2.2.2. Định loại mẫu v xử l số liệu Xác định tên khoa học các loài động thực vật ngoại lai bằng phương pháp so sánh hình thái với các tài liệu định loại chuyên ngành. Phân loại đến bậc taxon họ, giống và loài. Cụ thể, nhóm thực vật bậc cao sử dụng các tài liệu của Nguyễn Tiến Bân (1997) [1]; Võ Văn Chi và cộng sự (1969- 1979) [3]; Phạm Hoàng Hộ (2000) [5]; Nguyễn Nghĩa Thìn (1997) [10]; nhóm động vật sử dụng tài liệu của Đặng Ngọc Thanh, Thái Trần Bái, Phạm Văn Miên (1980) [7]; Đặng Ngọc Thanh và nnk (2003) [8]. Xử lý số liệu: Dữ liệu khảo sát và phỏng vấn được thu thập và xử lý bằng phần mềm R. Phương pháp t-test được dùng để xác định sự khác biệt của các phương pháp khảo sát (quan sát - phỏng vấn) trong việc ...