Thánh tổ Từ Đạo Hạnh trong bối cảnh Phật giáo triều Lý xứ Đoài

Bài viết Thánh tổ Từ Đạo Hạnh trong bối cảnh Phật giáo triều Lý xứ Đoài trình bày nội dung về: Nhìn nhận ở tư cách một vị thiền sư, một đơn vị tác gia văn học; Khả dĩ thể hiện gần đúng nhất tiểu sử con người thực Từ Đạo Hạnh; Phạm vi Chùa Láng có thể thấy Thiền sư Từ Đạo Hạnh; Cư sở tiểu truyện Thiền sư Từ Đạo Hạnh được ghi chép trong sách Thiền Uyển tập anh,... Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết bài viết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thánh tổ Từ Đạo Hạnh trong bối cảnh Phật giáo triều Lý xứ ĐoàiNghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 - 201224TH¸NH Tæ Tõ §¹O H¹NH TRONG BèI C¶NHPHËT GI¸O TRIÒU Lý Xø §OµINGUYÔN H÷U S¥N(*)1. Nh×n nhËn ë t c¸ch mét vÞ thiÒn s,2. §iÓm cÇn x¸c ®Þnh tríc hÕt lµ ph¶imét ®¬n vÞ t¸c gia v¨n häc, mét danhlùa chän lÊy mét v¨n b¶n gèc, cã ý nghÜaH¹nh (?-1117) - quª sinh ë h¬ng YªntiÓu sö con ngêi thùc Tõ §¹o H¹nh. Råinh©n v¨n hãa - lÞch sö, tªn tuæi Tõ §¹oL·ng, tôc gäi lµng L¸ng, nay thuécphêng L¸ng Thîng, quËn §èng §a (HµNéi) - ®· ®îc sö s¸ch ghi l¹i tõ rÊt sím.§¬n cö mét sè nguån tµi liÖu chÝnh:- Nhµ s Tõ §¹o H¹nh, phÇn Ph¬ngngo¹i, môc Nh©n vËt, s¸ch An Nam chÝlîc (QuyÓn 15) cña Lª Tr¾c, biªn so¹nvµo n¨m 1333(1).- Môc ThiÒn s §¹o H¹nh, s¸ch ThiÒnUyÓn tËp anh, biªn so¹n kho¶ng thÕ kØXII-XIV(2) .- Môc Tõ Lé (§¹o H¹nh) trong s¸chTh¬ v¨n Lý-TrÇn(3).- Môc Tõ Lé (Tõ §¹o H¹nh) trong s¸chTõ ®iÓn v¨n häc (Bé míi) ...(4)VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ tõ mét con ngêix¸c thùc, vÒ c¬ b¶n cã hµnh tr¹ng tiÓu sö rârµng, thÕ råi Tõ §¹o H¹nh ®· chuyÓn hãadÇn thµnh nh©n vËt thÇn linh, truyÒnthuyÕt, nh©n vËt cña truyÖn cæ tÝch nh thÕnµo? Trong suèt gÇn 9 thÕ kØ kÓ tõ khi Tõ§¹o H¹nh qua ®êi cho ®Õn nay, h×nh ¶nhvÒ «ng ®· ®îc nhËn thøc vµ thÓ hiÖn rasao trong c¸c nguån th tÞch cæ vµ trongt©m thøc d©n gian? Vµ thªm n÷a, cÇn x¸c®Þnh vÞ trÝ Th¸nh tæ Tõ §¹o H¹nh trongbèi c¶nh PhËt gi¸o triÒu Lý Xø §oµi?c¨n cèt, kh¶ dÜ thÓ hiÖn gÇn ®óng nhÊttõ trªn c¬ së mét cèt truyÖn bÊt biÕn ÊysÏ liªn hÖ, so s¸nh, chØ ra nh÷ng ph¬ngdiÖn kh¶ biÕn, nh÷ng t×nh tiÕt vµ néidung huyÒn ¶o ®îc trÇm tÝch qua thêigian, khiÕn nã chuyÓn hãa thµnh truyÖncæ tÝch kh¸c xa víi cèt lâi ban ®Çu.Híng tíi môc ®Ých trªn, chóng t«ilùa chän tiÓu truyÖn ThiÒn s Tõ §¹oH¹nh trong s¸ch ThiÒn UyÓn tËp anh lµmv¨n b¶n gèc, b¶n trôc. S¸ch cho biÕt sTõ §¹o H¹nh thuéc thÕ hÖ thø 12 dßngthiÒn T× Ni §a Lu Chi. §iÒu ®¸ng chó ýë ®©y lµ phÇn nguyªn chó l¹i chÐp thªmsù kiÖn ngêi con Sïng HiÒn HÇu ®îclËp lµm vua ThÇn T«ng theo ®óng chÝnh*. PGS. TS., ViÖn V¨n häc, ViÖn Khoa häc x· héiViÖt Nam.1. Lª Tr¾c. An Nam chÝ lîc (Phan Duy TiÕp dÞch,chó). B¶n in R«nªo, Phßng T liÖu Khoa V¨n häc,Trêng §¹i häc KHXH vµ NV thuéc §¹i häc Quècgia Hµ Néi, tr. 191.2. ThiÒn UyÓn tËp anh. Lª triÒu VÜnh ThÞnh thËpnhÊt niªn (1715) tø nguyÖt trïng san. Th viÖn ViÖnNghiªn cøu H¸n N«m, A.3144, 142 trang.- ThiÒn UyÓn tËp anh (Ng« §øc Thä, NguyÔn ThóyNga dÞch, chó, giíi thiÖu). Ph©n viÖn Nghiªn cøuPhËt häc vµ Nxb. V¨n häc, H., 1990, tr. 197-203.3. NguyÔn HuÖ Chi (chñ biªn). Th¬ v¨n Lý - TrÇn,tËp 1, Nxb. KHXH, H., 1977, tr. 343-348.4. NguyÔn HuÖ Chi. Tõ Lé, trong s¸ch Tõ ®iÓn v¨n häc(Bé míi), Nxb. ThÕ giíi, H., 2004, tr. 1897-1898.24NguyÔn H÷u S¬n. Th¸nh Tæ Tõ §¹o H¹nh...25sö §¹i ViÖt sö ký toµn th - riªng c©u kÕt®· cã mang, ®Õn ®©y trë d¹ m·i kh«ng ®Î.“T¬ng truyÒn ThÇn T«ng lµ hËu th©nngêi ch¹y ngùa ®i b¸o. §¹o H¹nh lËp tøcl¹i ®Ó ngá cho híng t duy h ¶o:cña s, cßn Gi¸c Hoµng lµ s §¹i §iªn”(5) ,më ®êng cho trÝ tëng tîng d©n giancã ®Êt ph¸t triÓn.ë ®©y còng cÇn chó ý tíi c¶ mét hÖthèng chøng tÝch cßn lu gi÷ l¹i ë ChïaL¸ng (Chiªu ThiÒn tù), n¬i ®×nh tæ thê Tõ§¹o H¹nh vµ vua Lý ThÇn T«ng (1128-1138), vµ khu Chïa ThÇy, n¬i ®îc coi lµ®Þa ®iÓm s §¹o H¹nh qua ®êi(6). §ã cßnlµ c¶ phøc thÓ lÔ héi, héi chïa, trß diÔnsù tÝch; lµ 12 ®¹o s¾c phong cña c¸c triÒuvua Lª, T©y S¬n, NguyÔn; lµ c¸c s¸ch diÔnN«m Sù tÝch th¸nh ®Õ hä Tõ vµ Phô lôcHÇu nhí l¹i lêi §¹o H¹nh dÆn khi tríc, saithay ¸o t¾m röa, vµo hang nói trót x¸c mµqua ®êi. Sau ®ã phu nh©n sinh con trai, tøcD¬ng Ho¸n. Ngêi lµng cho lµ viÖc l¹, ®Óx¸c §¹o H¹nh vµo trong kh¸m ®Ó thê. Naynói PhËt TÝch tøc lµ chç Êy. H»ng n¨m, mïaxu©n, cø ®Õn ngµy mång 7 th¸ng 3, con trai,con g¸i héi häp ë chïa, lµ héi vui cã tiÕngmét vïng. Ngêi ®êi sau ngoa truyÒn lµngµy giç cña s (x¸c §¹o H¹nh ®Õn kho¶ngn¨m VÜnh L¹c nhµ Minh, bÞ ngêi Minh ®ètch¸y, ngêi lµng Êy l¹i ®¾p tîng ®Ó thênh cò, hiÖn nay h·y cßn)”(9)…C¶ hai bé s¸ch cæ ThiÒn UyÓn tËp anhsù tÝch dµi tíi 464 c©u ; vµ cuèi cïng lµvµ §¹i ViÖt sö ký toµn th ®Òu x¸c ®Þnhnh÷ng m¶nh vì huyÒn tÝch, huyÒn tho¹iL·ng (kinh thµnh Th¨ng Long), ®Õn cuèi(7)nh÷ng lêi truyÒn tông ®îc hiÓu nh lµ®îc thªu dÖt, phãng ®¹i qua l¨ng kÝnhtëng tîng d©n gian mµ khã kh¨n l¾mmíi cã thÓ g¹n ®îc ®«i nÐt bãng d¸ngsù thËt …(8)Tõ §¹o H¹nh lµ ngêi cã c«ng ho»ngd¬ng, hng khëi, ph¸t triÓn PhËt gi¸o Xø§oµi, vïng Chïa ThÇy - Nói ThÇy - PhËtTÝch - Th¹ch ThÊt - Ninh S¬n (nay thuéc x·Sµi S¬n, huyÖn Quèc Oai, ngo¹i thµnh HµNéi). S¸ch §¹i ViÖt sö ký toµn th ghi l¹ihuyÒn sö lÔ héi PhËt TÝch Xø §oµi g¾n víin¬i quy tÞch cña tæ Tõ §¹o H¹nh:“BÝnh Th×n, [Héi Têng §¹i Kh¸nh] n¨mthø 7 [1116], (Tèng ChÝnh Hßa n¨m thø 6).Mïa h¹, nhµ s Tõ §¹o H¹nh trót x¸c ëchïa nói Th¹ch ThÊt (Th¹ch ThÊt lµ tªnhuyÖn, tøc lµ huyÖn Ninh S¬n ...