Tháp Chiên Đàn

Nhóm tháp Chiên Đàn (tài liệu Pháp ghi là Chiên Đàng) thuộc xã Tam An, Huyện Phú Ninh, Tỉnh Quảng Nam; cách thành phố Đà Nẵng khoảng 60 km về phía Nam, cạnh quốc lộ I. Di tích gồm có 3 tháp xếp thành một hàng theo trục Bắc Nam, cửa ra vào ở hướng Đông Cả 3 tháp có hình dạng gần giống nhau, mặt bằng tháp hình vuông, mái tháp là những tầng thu nhỏ dần lên trên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tháp Chiên Đàn Tháp Chiên ĐànNhóm tháp Chiên Đàn (tài liệu Pháp ghi là Chiên Đàng) thuộc xã Tam An, Huyện PhúNinh, Tỉnh Quảng Nam; cách thành phố Đà Nẵng khoảng 60 km về phía Nam, cạnh quốclộ I.Di tích gồm có 3 tháp xếp thành một hàng theo trục Bắc Nam, cửa ra vào ở hướng ĐôngCả 3 tháp có hình dạng gần giống nhau, mặt bằng tháp hình vuông, mái tháp là nhữngtầng thu nhỏ dần lên trên.Tháp Chiên Đàn+ Tháp Bắc: là tháp nhỏ nhất trong nhóm. Phần đỉnh tháp đã bị sụp đổ hoàn toàn, cửa ravào đổ mất phần tiền sảnh. Vòm cuốn trên cửa ra vào còn tương đối nguyên vẹn, các cửagiả bị hư hại nặng.+ Tháp Giữa: là tháp lớn nhất trong nhóm, được bảo tồn tốt hơn 2 tháp kia. Đỉnh tháp cònlại một tầng, tiền sảnh và các cửa giả bị sụp mất phần chân. Chóp tháp bằng sa thạch rơingay sau tháp, gồm 2 thớt khá lớn ghép lại với nhau: thớt dưới là một hình bát giác, mỗigóc chạm nổi một lá đề, trên lá đề có mặt Kala, thớt trên tương tự thớt dưới nhưng nhỏhơn và nhọn ở trên đỉnh, có chốt gắn vào lổ ở thớt dưới. Trên chóp tháp còn dấu vếtnhững lỗ khoan nhỏ và những đầu đinh bằng đồng, dường như trước kia người ta đã gắnnhững mảnh kim loại quý vào đây.+ Tháp Nam: nhỏ hơn tháp Giữa và lớn hơn tháp Bắc. Phần mái tháp đã bị sụp đổ hoàntoàn. Các nhà nghiên cứu cho rằng, cũng như các nhóm 3 tháp khác (Khương Mỹ, DươngLong, Hưng Thạnh, Hòa Lai), tháp Nam Chiên đàn được xây dựng trước, tiếp theo làtháp Giữa, sau cùng là tháp Bắc. Trên thân các tháp ở Chiên Đàn không có hoa văn trangtrí. Các trụ ốp tường và các đường gờ của khối hình chữ nhật hẹp dọc theo chân tháp làmcho tháp có vẻ cao hơn.Mỗi tháp có 3 cửa giả và một cửa ra vào, phía trên các cửa có vòm uốn cong và nhọn lêntrên thành hình lá đề, giữa vòm cuốn có một bức phù điêu dạng lá nhỉ (Tympan). Trêncác đường diềm mái bằng sa thạch có chạm một dãy mặt Kala tương tự nhau. Trong đợttrùng tu di tích vào năm 1989, các nhà khảo cổ đã khai quật quanh các tháp, làm lộ ra hệthống chân tường và các trang trí chân tường bằng sa thạch cùng với hàng trăm tác phẩmđiêu khắc có giá trị. Phần trang trí chân tường ở tháp Giữa còn tương đối nguyên vẹnnhất, đó là những thớt đá lớn ghép quanh chân tháp, được chạm trổ tinh vi, gồm hìnhnhững chiến sĩ cầm vũ khí nhảy múa cùng các vũ nữ, nhạc công, các apsara, mặt Kala vàmakara. Ở mặt bắc của tháp Giữa có cảnh một cặp voi quay đầu vào nhau, ở giữa là mộtcụm hoa lá sen, cặp voi trông sống động và ngộ nghĩnh.Trong số các hiện vật phát hiện được ở tháp Chiên Đàn có 2 bàn thờ chạm nổi hình hoasen khá độc đáo, bàn thờ hình tròn, đường kính lớn nhưng mỏng, được để trên phần đếrời, mặt bàn thờ chạm 2 tầng hoa sen, mỗi tầng có 8 cánh hoa, ở giữa là gương sen lớn cónhững hạt sen tròn. Tại khu vực tháp Nam, người ta tìm thấy một tấm lá nhỉ (Tympan)thể hiện nữ thần Uma có 6 tay, 2 tay chắp lại trên đầu, 4 tay còn lại cầm cung, tên, đinhba, vòng. Nữ thần đứng trên lưng một con bò, chân phải co lại, chân trái duỗi ra, hai bênnữ thần có 2 người cầu nguyện. Có lẽ đây là tấm lá nhỉ gắn trên vòm cửa ra vào của thápNam. Ngoài tượng người, ở tháp Chiên Đàn có nhiều tượng động vật: rắn Naga, ngỗngthần Hamsa, chim thần Garuda, Voi, Sư tử, Nai…Tượng động vật ở tháp Chiên Đàn được thể hiện bộ phận giới tính trông rất ngộ nghĩnh.Nhiều vật trang trí kiến trúc chạm trổ đầu Makara phun ra người hoặc các động vật khác.Tượng người và động vật ở Chiên Đàn còn bảo lưu đôi nét của nghệ thuật Trà Kiệu, giaiđoạn cuối thế kỷ X, nhất là hình ảnh những con voi đầu quay ngang với đôi vai to. Độngtác múa của các vũ nữ Chiên Đàn mô phỏng theo các vũ nữ ở đài thờ Trà Kiệu, nhưngkhông còn vẻ mềm mại, trang phụccũng thay đổi, kiểu váy ngắn đến đùi, thắt lưng vảibuông thành một vạt lớn, giống như 1 chiếc khố, cong và nhọn ở đầu mút. Đồ đeo cổ làmột vòng bằng kim loại.Vào giữa năm 1997, chúng tôi đã khai quật được tấm bia của khu tháp Chiên đàn, đó làmột tảng đá lớn, được mài bằng ở một mặt, trên đó có khắc 8 dòng chữ Sanskit. Tất cảcác hiện vật đó đang được bảo quản tại nhà trưng bày cạnh khu tháp. Có thể nói, cho đếnnay chưa có nhóm 3 tháp nào có số lượng hiện vật nhiều bằng Chiên Đàn. Đa số các nhànghiên cứu đã xếp các tác phẩm điêu khắc ở Chiên Đàn vào phong cách Chánh Lộ, thế kỷXI-đầu thế kỷ XII.Cho đến thời điểm tháng 6/2001, Chiên Đàn là nơi có số lượng hiện vật điêu khắc bằngsa thạch nhiều nhất được biết đến trong các nhóm 3 tháp ở Quảng Nam gồm: Chiên Đàn,Khương Mỹ, Bằng An. Tại đây còn lưu giữ nhiều hiện vật, với những bức tượng chấtlượng cao thu hút nhiều khách du lịch cũng như các nhà nghiên cứu. Khu vực này còn cóphòng trưng bày hiện vật Champa với nhiều bức phù điêu, tượng người: nữ thần, vũ nữ,các chiến sĩ cầm vũ khí, tượng linh vật: rắn Naga, chim thần Garuda, voi, sư tử, bia đá…có giá trị nghệ thuật cao được các nhà nghiên cứu và du khách quan tâm. Những tácphẩm điêu khắc trên mang phong cách nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Chiên Đàn, cóniên đại v ...