Thơ Thiền đời Lý - Trần

Thơ Thiền trong thời kỳ văn học Lý-Trần đã thể hiện những tư tưởng hết sức độc đáo. Đó là mối quan hệ mật thiết giữa cõi Đạo và cõi Đời. Những bậc Thiền sư đã đem chất Đạo vào Đời và Đạo được nhìn dưới con mắt của Đời trần thế. Đọc thơ Thiền, người ta thấy ngời lên tư tưởng nhập thế của các vị Thiền sư. Đồng thời, qua mỗi vần thơ, người đọc còn thấy được bản lĩnh, ý chí về con đường đạt Đạo và thái độ sống lạc quan, tin tưởng của con người trong cuộc đời này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thơ Thiền đời Lý - Trần ThơThiềnđờiLýTrần1.ĐặtvấnđềNóiđếnvănhọcViệtNamtrungđạitừthếkỷXđếnhếtthếkỷXIXkhôngthểkhôngnóiđếnthơvănbuổiđầudựngnước.CólẽchưacómộtgiaiđoạnvănhọcnàonhưgiaiđoạnvănhọcmàngườitathườnggọilàVănhọcthờiLýTrầnlạiđóngmộtvaitròhếtsứcquantrọngtrongtiếntrìnhlịchsửvănhọcdântộc.VănhọcLýTrầncónhữngphầnchịuảnhảnhhưởngcủaNhogiáo.Tuynhiên,ảnhhưởngcủaPhậtgiáovẫnrấtlớnvàcótínhchấtchủđạo.DấuấnnàykhôngchỉthểhiệntrongcácbàithơcủacácthisĩvốndĩlàmthơmàđiềuđặcbiệtlàởcácnhàThiềnsưnhữngbậcchântulúcbấygiờ.Đãgần1000nămnay,ThiềnvẫncònlưuđọngvàtrởthànhmạchnguồnchảyxiếttronglòngnhữngngườiyêuthơvàtrởthànhnhữngbàihọccógiátrịtrongđờisốngtinhthầncủaxãhộivàxâydựngnềnvănhoácủanướcĐạiViệtđộclập,tựcườnglúcbấygiờ.Đồngthời,nhữngbàithơcủacácnhàthơThiềnchođếnnayvẫncònnguyêngiátrịvàgiữmộtvịtrínhấtđịnhtrongđờisốngtinhthầncủanhândânnóichungvàcủanhữngnhữngngườituhànhnóiriêng.Ngườiđọctìmthấytrênnhữngvầnthơấylànỗilòng,làsựsuynghiệmcủacácbậcThiềnsưvềcõiĐạovàcõiĐời.Đócònnhưlànhữnglờigiảiđápchosựtrăntrở,daydứt,sựloayhoaytìmkiếmconđườngđạtĐạotừxưađếnnaycủanhữngbậcchântu.TìmhiểuthơThiền,mộtlầnnữachúngtôimuốnkhắchoạthêmsựnhậnthứccủamìnhvềmốiquanhệgiữaĐạovàĐờicũngnhưconđườngđạtĐạovàvấnđềnhânsinhquanđượcthểhiệnquathơcủamộtsốnhàThiềnsưtrongvănhọcthờiLýTrần,mộtgiaiđoạnvănhọcmởđầuchonềnVănhọcviếtvàgiữmộtvịtríquantrọngtrongđờisốngvănhoá,tinhthầncủabuổiđầuxâydựngđấtnước.2.TừcõiĐạođếncõiĐờiPhậtgiáotruyềnbávàoViệtNamkhásớm,theocácnhànghiêncứuthìvàođầuCôngnguyên,Phậtgiáođãđượctruyềnbávàonướctarồi.GSTrầnNgọcThêmchorằng,từTrungHoacóbatôngpháiPhậtgiáođượctruyềnvàoViệtNam:Thiềntông,TịnhđộtôngvàMậttông.TrongPhậtgiáocủanướcĐạiViệt,Thiềntônglàtôngpháichínhthức.VàcácnhàsưlàmthơcũngthuộctôngpháinàynênđượcgọilàcácvịThiềnsư,cònnhữngbàithơlàmrachủyếulàđểkhuyêndạyđệtử,từtrướcđếnnaygọilàthoThiền.Vàothờikỳđầuxâydựngđấtnướctựchủ,Phậtgiáokhôngphảichỉlàmộttôngiáothuầntuý(sựthờcúngvànhữnglễnghi)màchứađựngtronglòngnótrướchếtlàmộtthứvũtrụquan.VănhọcLýTrầnmangnặngảnhhưởngcủatưtưởngPhậtgiáo.MặcdầuvậynhưngvănhọcLýTrầnkhôngphảichỉlàvănhọcPhậtgiáo.NhữngbàithơcủacácnhàThiềnsưsángtáckhôngchỉđểnóiđếnĐạođơnthuầnmàẩnchứatrongđónhữngquanniệmvềcuộcđờicủakiếpnhânsinh.ĐóchínhlàsựánhxạgiữachấtĐạovàchấtĐờitrongquanđiểmcủacácnhàThiềnsư.TrênbướcđườngvạndặmvềvớicõiPhật,ngườituhànhtrongthơcủacácvịThiềnsưkhônglánhđời,thoáttục,khôngvướngchútbụitrầnainơithếgiớiSabàmàởhọlàcảmộttưtưởnghếtsứctiếnbộvàvôcùngtrântrọnglàsựnhậpthế.Điềunàytưởngchừngnhưmâuthuẫn,đốinghịchvớiquanđiểmnhàPhật,rằngđãvàocửachùalàphảitướcbỏtấtcảnhữngvướngluỵcủaphùsinh,khôngcòn“nặngnợ”vớiđời.Nhưngvấnđềkhônghẳnnhưvậy,bởilẽ,vàochốncửaPhật,conngườitavẫnphảiởtrongthếgiớinày,trênchínhmặtđấtnàyvàphảisốngvớicuộcđờinày.Dođó,tưtưởngnhậpthếlàmộttưtưởnghếtsứctđíchcựcvàđượcđềcaoởnhữngbậcchântu.Nhàsưtìmthấyniềmvuitrongcõiđờinàykhôngphảilànhữnggìcaoxa,viểnvông,thoátlánhkhỏimặtđấtmàlàmộtniềmvuirấttrầnthế.Niềmvuiđócóthểchỉlàchọnđượcmảnhđấtđẹpđểcómộtcuộcsốnganvui,thanhnhàn.ĐiềuđóđượcsưKhôngLộgửigắmqualờithơrấtđỗibìnhdị:Trạchđắclongxàđịakhảcư,Dãtìnhchungnhậtlạcvôdư.(Chọnđượcđấtlongxàcóthểởđược,Tâmtìnhnơiđồngquêsuốtngàyvuikhôngchán.)(KhôngLộthiềnsư,Ngônhoài)Câuthơdùhiểutheocáchnàođichăngnữathìtavẫnthấyánhreovuivớithúquêmộcmạc,gầnvớitựnhiêncủaThiềnsư.Nghĩalàniềmvuiấyđượcthêudệtvàsẵncótrêntrầnthế,chínhtrênmặtđấtnàychứkhôngphảilàmộtthếgiớisiêunhiên,huyễnhoặcnơikhôngkhông,cócó.Mộtnhàtuhànhtheoquanniệmthôngthườnglà“thoáttục”nhưngkhôngchỉgắnbóvớitrầnthếmàcònhoàđồngvàocuộcsốngtrầnthếđểvuivớichínhcuộcđờinàythìđólàmộtsựtrântrọngđếnnhườngnào.Tưtưởngnhậpthế,đemchủthểhoànhậpvàokháchthểcònđượcKhôngLộthiềnsưthểhiệnđậmnétquabàiNgưnhàn.Bàithơnàyđãtừngđượcgiảngdạytrongchươnngtrìnhphổthôngtrướcđâyvàquabàithơ,cảmquancủabậcchântuđãđượcbộclộrấtđộcđáo:Vạnlýthanhgiang,vạnlýthiên,Nhấtthôntanggiá,nhấtthônyên.Ngưôngthuỵtướcvônhânhoán,Quángọtỉnhlạituyếtmãnthuyền.(Muô ...