Thời kỳ phong kiến Việt Nam - Tổ chức chính quyền: Phần 1

Tài liệu Tổ chức chính quyền thời kỳ phong kiến Việt Nam của Nguyễn Minh Tuấn giới thiệu với bạn đọc những đặc trưng của việc tổ chức chính quyền thời kỳ phong kiến trên cơ sở tìm hiểu cách thức tổ chức chính quyền trung ương và địa phương. Tương ứng với từng mô hình tổ chức chính quyền, tác giả chỉ ra cơ sở của việc xuất hiện mô hình, ý nghĩa của mỗi mô hình qua từng thời kỳ và rút ra hệ luận của từng mô hình, những ảnh hưởng, cũng như bài học đối với tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam hiện nay. Tài liệu gồm 2 phần, sau đây là phần 1.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thời kỳ phong kiến Việt Nam - Tổ chức chính quyền: Phần 1 T h S . N G U Y Ễ N M IN H T ư Ấ N lổ CHÚCCHÍNHQUĨỄN m m iỊ ia l ií ê ìi ÓYIỆrNSM NHÀ XUẤT BẲN T ư P H Á P H À N Ô I ■ 2006 LỜI GIỚI THIỆU % Hiện n ay có khá nhiều n h ữ n g công trìn h nghiên cứu đ ề cập đến cách thức tố chức hộ m á y n h à nước thời kỷ p h o n g kiến ớ Việt N a m , n h ư n g p h ầ n lớn các công tr in h tập tru n g váo mô tá theo lịch đại, chưa có m ộ t công trinh nào nghiên cứu m ộ t cách đ ầy đủ, toàn d iệ n và k h á i q u á t hoá th á n h các m ô h ỉn h tô chức c h in h quyền. N g h iê n cứu m ó h ìn h tổ chức ch in h quyền thời kỳ p h o tig kiến ở Việt N a m bang p h ư ơ n g p h á p liên ngành, d ặc biệt là dưới góc độ lý lu ậ n về ỉịch s ử n h à nước và p h á p lu ậ t là ĩnột cách tiếp cận mới đem lại cho chúng ta cái n h ìn tổng q u á t uề cách thứ c tổ chức chính quyền của cha ông ta trong lịch sử. Với suy n g h ĩ đó, N h à x u ấ t bán T ư p h á p x u ấ t bản cuốn sách “T ổ chứ c c h i n h q u y ề n th ờ i k ỳ p h o n g k iế n ở V iêt N a m ” do Thạc sỹ luật học Nguyễn M inh Tuấn - Giảng viên Khoa L uật ■Đại học Quốc gia biên soạn. C uốn sách giới thiệu với b ạ n đọc n h ữ n g đặc trưng của việc tố chức ch ín h quyền thời kỳ p h o n g kiến trẽn cơ sở tim hiểu cách thức tổ chửc chinh quvén tru n g ương và đ ịa phư ơ ng. Tương ứ n g với từ n g m ỏ h ìn h tò chức c h ín h quyền, tác g iá c h i ra cơ sở của việc x u á t h iện m ô h ìn h , ý n g h ĩa của m ỗi mô h in h qua từng thời kỳ và r ú t ra hệ lu ậ n của từ n g mô h ình, n h ữ n g ảnh hưởng, củng n h ư bài học đôì với t ổ chức bộ m áv nhà nước ờ Việt N a m h iệ n nay. H y ưọng cuốn sách được bạn đọc đón nhận. H à Nội, th á n g 10 ỉìăm 2006 NHẢ XUẤT BẢN T ư l’HẢP PHẦN 1 MỒ HÌNH CHÍNH QUYẾN QUÂN sự TH Ờ I K Ỳ N G Ô - Đ IN H - T IỀ N L Ê ( T ừ n ă m 9 3 8 đ ế n đ ầ u t h ế k ỷ X I) 7 P h ần 1. Mô hinh chinh quyến quân sự thời kỳ Ngõ - Đinh - Tiền L ẻ (tư nám 938 đến đấu thế kỷ XI) I. X À Y DỰNG MÔ HỈNH CHÍNH Q U Y Ể N Q U Â N s ự THỜI K Ỳ N G Ò - ĐINH - TIỀN L Ẻ (TỬ N Ă M 938 Đ Ế N Đ Ầ U T H Ế K Ỷ XI) - M Ộ T N H U C Ẩ U T Ấ T YỂU Sau khi đánh bại quân Nam Hán. Ngô Quyển'' xưng Vương, đóng dô ờ (?ô Loa. như lời sứ cũ: để tỏ ý nô'i tiêp quôc thôVig xưa cúa Aii Dương Vương và bắt đáu xáy dựng một chính quvén trung ương độc lập. Vôn có một thòi gian d T ố C H Ứ C CHÍNH Q U Y ỂN THỜI K Ỳ P H O N G K IẾ N ỏ V IỆ T NAM phát, nguy cơ phán tán quycn. không ai chịu ni lò khó trán h khói. Từ năm 938 - 944 khi Ngô Quyền mất. em vợ cùa Ngô Quyền là Dương Tam Kha cưóp ngôi vua. một số quan lại. tướng sĩ của Ngô Quyền không chịu, nối lên chống lại Dương Tam Kha; mỗi ngưòi cấm quân chiếm giữ một địa phương, lập thành giang sơn riêng, gày nên tình trạng cát cứ - loạn Ĩ2 s ứ quàn. Điều này thê hiện sự thắng thê cua tính tiếu nòng vỏn vẫn tiềm ấn. Nguvên nhân dẫn đến xu hướng cát cứ náy sinh và tồn tại là do vừa thoát thai khỏi thòi kỳ Bắc ihuộc. xã hội th ế kỷ X tồn tại nhiều nét của cơ cấu hạ tầng của thòi kỳ trước. Trong khi đó. tư tưởng cục bộ ttịa phương từ thời Hùng Vưđng - An Dương Vương vẫii còn báo lưu mạnh mẽ, Hơn nừa. tầng lớp hào triiđng địa phương được hình thành từ thòi Bấc thuộc, cũng đồng thời là những ngưòi đứng đầu trong các cuộc khỏi nghĩa chống Bắc thuộc, do vậy, khi chính quyên m ạnh thì họ th uần phục, nhưng khi chính quyểii suy vếu thì họ nổi dậy và tiến hành cát cử. Nãm 967. xuấi hiện một vỊ thủ lĩnh tni ba tên là Dinh Bộ ĩ;ìnỉv' thống Cáo đời Vua triều Đinh (968 • 980) bao gổin: Tiôn Hoàng (968 - 980); Dinh Phê’ Đê (980), 10 Phẩn 1. Mó hình chinh quyền quân sự thòi kỳ Ngò - Đinh - Tiền Lè (tứ nãm 938 đẽn đẩu thế kỷ XI) n h ấ t đ ả t nước. ]ậ]) nôn một (ỊU Ô ’c gia th ô n g n h ấ t có t ê n là Đại c ồ Việt. N hư vậy. Iiốu tin h vể m ậ t thòi gian th ì tìn h t r ạ n g (xu hướng) cát ('ứ ' t ồ n tạ i r ấ t ngắn, vì nó không có cơ sỏ kinh tc - xã hội để duy trì. Nguyên n h â n cơ b á n là n h u cẩu đấu t r a n h báo vệ độc lập d ân tộc. n h u cầu xây dựng, quản lý các công t r ì n h trị t h u ý luôn th n n g thế. Chính từ n h ậ n th ứ c đó t a sẽ thấy ngay từ đau tin h đại diện của N hà nước đã nổi trội, giông n h ư m ột h a n g sò khô n g chỉ k h i x u ấ t hiện n h à nưỏc, m à còn cá khi n h à nước đó tồ n tạ i và chính nó củ n g quv dịn h chức n ã n g c ủ a N h à nước, đồng thời, giúp lý giài vì sao xu hưởng t ậ p quyền luôn t h ắ n g thế. M uôn xâv dựng m ột chính quyển đủ m ạ n h khòng còn cách nào khác là p h ả i g iả i quyết được mối q u a n hệ g iữ a tập quvền và p h â n tán. và vì vậy, việc xây dựng một mô hinh tõ chức chính quyổn mới - mô hình chính quyển quân sự'-’ là một giái pháp hợp lý và tá t yếu. có '■Tác siíi cũng (lổiig linh với quan điổin cho rằng cláy chi là ihòi diõm có những biểu hiện ban đáu của xu hướng cát cử chứ chưa ihc kẽt luân rầng dâv là mụl mõ hình chinh quyên phong kiôn cát. cử Iihư ở 'rây Au Lhỏ kỷ IX • X. Giai cloạn nảy thế liiộn khá I'õ sụ thắng thõ của chú trướng 11 T ổ C H Ứ C CH ÍN H Q U Y Ề N THỜI K Ỳ P H O N G K IẾ N ở V IỆ T NAM tính lịch sư, n h ằ m tậ p t r u n g tôi đ a q u y ển lực cho việc xây dựng ch ín h quyển q u à n sự tậ p tr u n g th ố n g nliát. T riểu Đ inh tồn tạ i k h ô n g bao lâu, n ả m 979, Đinh Tiên H oàng bị ám hại, s a u đó n h iề u vụ x u n g đột trong nưốc xảy ra. bén ngoài n ạ n ngoại xâm luô n uy hiếp. T rong diều k iện dó. q u â n sĩ và m ột s ố q u a n lại đã suy tôn Lê H oàn ' m ột người có uy tín tro n g triều , đang giù chửc T h ậ p đạo ...