Thời tiết và khí hậu - Phần 3 Phân bố và chuyển động của không khí - Chương 8

Tài liệu tham khảo Giáo trình Thời tiết và khí hậu của Edward Aguado và James E. Burt, nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội do Đặng Thị Hồng Thủy và Nguyễn Lan Anh biên dịch - Thời tiết và khí hậu - Phần 3 Phân bố và chuyển động của không khí - Chương 8 Hoàn lưu khí quyển và phân bố áp suất
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thời tiết và khí hậu - Phần 3 Phân bố và chuyển động của không khí - Chương 8 PhÇn 3 - Ph©n bè v chuyÓn ®éng cña kh«ng khÝ Ch ¬ng 8 Ho n l u khÝ quyÓn v ph©n bè ¸p suÊt Trong mïa hÌ n¨m 1999, nh÷ng bé phËn réng lín ë miÒn ®«ng n íc Mü vCana®a ®· tr¶i qua mét sè tuÇn rÊt nãng, nhiÖt ®é liªn tôc gi÷ cao h¬n 38 oC. NhiÖt®é cao, céng víi m a Ýt, ®· c ng l m c¨ng th¼ng vÊn ®Ò thiÕu n íc b¾t ®Çu tõ mïahÌ kh« n¨m 1998 (h×nh 8.1). §Õn gi÷a n¨m 1999, phÇn lín khu vùc, nhÊt l nh÷ngbang trung t©m phÝa §¹i T©y D ¬ng, bÞ trong r¬i v o t×nh tr¹ng kh« h¹n tåi tÖ nhÊttrong nhiÒu thËp niªn. C¸c dßng ch¶y s«ng v mùc n íc hå chøa cùc thÊp, buécchÝnh quyÒn mét sè bang phÝa ®«ng ph¶i c«ng bè t×nh tr¹ng khÈn cÊp vÒ kh« h¹n,cÊm sö dông n íc phÝ ph¹m nh t íi v ên v röa xe. H×nh 8.1. Hoa m u bÞ kh« hÐo do kh« h¹n kÐo d i ThiÖt h¹i n«ng nghiÖp íc tÝnh kho¶ng 800 triÖu ®« la. Nãng v kh« h¹n ®·l m suy gi¶m nghiªm träng s¶n l îng thu ho¹ch cña nhiÒu n«ng d©n. Nh÷ng ng êikh¸c l¹i bÞ dÝnh mét vÊn ®Ò kh¸c: s¶n phÈm chÝn sím bÊt th êng g©y nªn d thõah ng hãa v h¹ gi¸. Nh÷ng ®ît gi¶m gi¸ nh vËy ®· l m cho nh÷ng chñ tr¹i nhDale Benson ë Delawere kh«ng b¸n næi s¶n phÈm cña m×nh t¹i chî ®Þa ph ¬ng. Kh« h¹n cßn reo r¾c nh÷ng h nh vi bÊt th êng cña ®éng vËt. VÝ dô, nh÷ng congÊu ®en ®i lang thang ë c¸c vïng ngo¹i « nh÷ng th nh phè lín ®Ó t×m kiÕm thøc ¨n.Mét con gÊu xuÊt hiÖn chØ c¸ch khu trung t©m cña Baltimore 15 km, mét chó kh¸c http://www.ebook.edu.vn®ét nhËp v o mét phßng ¨n gia ®×nh ë gÇn Stillwater, bang New Jersey. Nh÷ng sù kiÖn kiÓu n y th êng xuÊt hiÖn do c¸c t×nh thÕ ¸p suÊt mét khi ®·h×nh th nh th× gi÷ æn ®Þnh trong nh÷ng kho¶ng thêi gian d i bÊt th êng. T×nh h×nhchØ nhÑ bít khi t×nh thÕ ¸p suÊt thay ®æi kh¸c ®i cho phÐp nh÷ng ®iÒu kiÖn Èm h¬n.Trong ch ¬ng 4 chóng ta ®· thÊy r»ng ¸p suÊt khÝ quyÓn biÕn thiªn tõ n¬i n y ®Õnn¬i kh¸c, nh ng sù ph©n bè cña nã ngÉu nhiªn. Ng îc l¹i, mét sè h×nh thÕ rÊt x¸c®Þnh thèng trÞ sù ph©n bè cña ¸p suÊt v tr êng giã trªn bÒ mÆt Tr¸i §Êt. Nh÷ngh×nh thÕ quy m« lín nhÊt, gäi l ho n l u chung, cã thÓ xem nh mét nÒn ®Ó trªn®ã nh÷ng sù kiÖn bÊt th êng xuÊt hiÖn, nh kh« h¹n võa m« t¶ ë trªn. T ¬ng tù,thËm chÝ nh÷ng biÕn thiªn giã v ¸p suÊt h ng ng y th«ng th êng cã thÓ xem nhl c¸c sai kh¸c so víi ho n l u chung. Môc ®Ých tr íc hÕt cña chóng ta trong ch ¬ng n y l m« t¶ nh÷ng chuyÓn ®énggiã thèng trÞ to n h nh tinh v xem xÐt nh÷ng qu¸ tr×nh ph¸t sinh ra chóng.Ch¼ng h¹n, chóng ta xÐt nh÷ng quan hÖ qua l¹i gi÷a tr êng giã víi khÝ quyÓn líptrªn v khÝ quyÓn líp d íi còng nh nh÷ng mèi liªn hÖ kÕt nèi diÔn ra gi÷a biªnph©n c¸ch cña bÒ mÆt c¸c ®¹i d ¬ng v khÝ quyÓn tÇng thÊp. Sau ®ã chóng ta xemxÐt nh÷ng t×nh thÕ giã v ¸p suÊt ë quy m« kh«ng gian v thêi gian nhá h¬n tiÕpsau. Ch ¬ng n y sÏ kÕt thóc víi vÊn ®Ò t ¬ng t¸c khÝ quyÓn - ®¹i d ¬ng.M« h×nh mét nh©n C¸c nh khoa häc ®· t×m c¸ch m« t¶ nh÷ng s¬ ®å ho n l u chung nhiÒu thÕ kûnay. Ngay tõ n¨m 1735, mét nh vËt lý ng êi Anh, George Hadley (1685-1768) ®·®Ò xuÊt mét s¬ ®å ho n l u chung ®¬n gi¶n ® îc gäi l m« h×nh mét nh©n (æ) ®Óm« t¶ chuyÓn ®éng tæng qu¸t cña khÝ quyÓn. Mét trong nh÷ng môc ®Ých chÝnh cña«ng l ®Ó gi¶i thÝch v× sao nh÷ng ng êi ®i biÓn th êng rÊt hay thÊy giã thæi tõ phÝa®«ng sang phÝa t©y ë c¸c vÜ ®é thÊp. (Ng êi ta gäi giã thæi tõ phÝa ®«ng sang phÝat©y hoÆc tõ phÝa t©y sang phÝa ®«ng l giã vÜ h íng; cßn giã chuyÓn ®éng tõ phÝab¾c xuèng phÝa nam hoÆc tõ phÝa nam lªn phÝa b¾c - l giã kinh h íng *). S¬ ®å lýt ëng hãa cña Hadley, ® îc thÓ hiÖn trªn h×nh 8.2a, ®· gi¶ thiÕt mét h nh tinh® îc bao phñ bëi mét ®¹i d ¬ng duy nhÊt v ® îc ®èt nãng b»ng mét MÆt Trêi cè®Þnh lu«n n»m trªn ®Ønh ®Çu t¹i xÝch ®¹o. Hadley cho r»ng sù ®èt nãng m¹nh t¹ixÝch ®¹o g©y nªn mét s¬ ®å ho n l u, trong ®ã kh«ng khÝ bÞ gi·n në theo ph ¬ngth¼ng ®øng lªn phÝa khÝ quyÓn tÇng trªn, ph©n kú vÒ phÝa hai cùc, ch×m trë l¹i bÒmÆt v quay trë l¹i xÝch ®¹o. Tuy nhiªn, Hadley kh«ng nghÜ giã sÏ ®¬n gi¶n chuyÓn®éng tíi phÝa b¾c v tíi phÝa nam. Ng îc l¹i, «ng tin r»ng sù quay cña Tr¸i §Êt sÏl m lÖch ® êng kh«ng khÝ sang bªn ph¶i ë B¾c b¸n cÇu v sang bªn tr¸i ë Nam b¸ncÇu, dÉn tíi giã bÒ mÆt h íng ®«ng-t©y ®· thÓ hiÖn trong h×nh vÏ. ** Gió hi m khi là thu n túy v h ng hay thu n túy kinh h ng, mà ng c l i th ng chuy n ng trongm t h ng trung gian. Trong tr ng h p này, chúng ta s xem gió có hai h p ph n, m t h p ph n vh ng và m t h p ph n kinh h ng. Có th hai h p ph n b ng nhau (nh trong gió tây nam), song nóichung m t h p ph n s l n h n h p ph n khác.* Hadley ã s ng trong nh ng n m 1685-1768, tr c khi Gaspard de Coriolis (1792-1843) mô t nhl ng v l ng gia t c do chuy n ng xoay c a Trái t. M c dù v y, Hadley ã có m t nh n th c nhtính v l c Coriolis và áp d ng nó vào mô hình c a ông. http:/ ...