Thời tiết và khí hậu - Phần 3 Phân bố và chuyển động của không khí - Chương 9

Tài liệu tham khảo Giáo trình Thời tiết và khí hậu của Edward Aguado và James E. Burt, nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội do Đặng Thị Hồng Thủy và Nguyễn Lan Anh biên dịch - Thời tiết và khí hậu - Phần 3 Phân bố và chuyển động của không khí - Chương 9 Các khối khí và front
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thời tiết và khí hậu - Phần 3 Phân bố và chuyển động của không khí - Chương 9 Ch ¬ng 9 c¸c khèi khÝ v front Kh«ng mét ai nghÜ sÏ cã nh÷ng mïa ®«ng Êm ¸p ë Alaska, nh ng ®«i khi ®iÒukiÖn thêi tiÕt ë ®©y kh¾c nghiÖt h¬n c¶ th«ng th êng. §iÒu n y ®Æc biÖt ®óng ®èivíi nh÷ng ng y cuèi th¸ng 1 v ®Çu th¸ng 2 n¨m 1999, khi ®ã mét thêi kú l¹nh cùc®oan kÐo d i ®· g©y nªn mét ®ît rÐt ®ét ngét tåi tÖ nhÊt trong c¶ thËp kû. Galena,n»m ë phÇn phÝa b¾c cña bang, ®· ph¸ kû lôc vÒ nhiÖt ®é tèi thÊp khi sè ®o nhiÖt kÕtôt xuèng tíi -53 oC (-64 oF) trong th¸ng 2. T×nh h×nh kh¾c nghiÖt ®Õn nçi chÝnhquyÒn th nh phè ph¶i chÝnh thøc ngõng mäi ho¹t ®éng, ngo¹i trõ c¸c dÞch vô khÈncÊp. NÕu nh vËy ch a ®ñ l¹nh, h·y xem chØ sè l¹nh do giã -75 oC (-103 oF) ëKotzebue, gÇn bê phÝa t©y b¾c. T×nh tr¹ng còng kh«ng mÊy dÔ chÞu ë Fairbanks,v o ng y 15 th¸ng 2 nhiÖt ®é tèi thÊp ®· tôt xuèng d íi -37 oC (-35 oF) trong métng y cña ®ît rÐt kû lôc liªn tiÕp 19 ng y. Khái cÇn nãi thªm r»ng, kh«ng khÝ còng®Æc biÖt kh«, bëi v× ®iÒu ®ã lu«n lu«n x¶y ra trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt l¹nh. H·y so s¸nh nh÷ng ®iÒu kiÖn thêi tiÕt n y víi nh÷ng g× m Texas ®· tr¶i quanöa n¨m vÒ tr íc. Vïng College Station l mét vÝ dô, n¬i n y cã nhiÖt ®é trungb×nh c¸c th¸ng 5, 6 v 7 cao nhÊt ch a tõng thÊy, nhiÖt ®é tèi cao v ît qu¸ 38 oC(100 oF) ®· xuÊt hiÖn 51 lÇn trong thêi gian tõ ng y 31/5 ®Õn 3/9. Kh«ng khÝ nãngl¹i ®i kÌm víi ®é Èm cao v m a r o hiÕm bÊt th êng trong suèt thêi kú n y. B¹n ®· bao giê ph©n v©n vÒ nh÷ng t×nh huèng gièng nh hai tr êng hîp trªn®©y ch a, khi m c¸c vïng réng lín tr¶i qua nh÷ng ®iÒu kiÖn thêi tiÕt Ýt nhiÒugièng nhau? Trong nh÷ng dÞp nh vËy, nh÷ng ng êi l m c«ng t¸c truyÒn th«ngth êng dïng nh÷ng côm tõ nh “kh¾p miÒn Midwest,” hoÆc “trªn kh¾p miÒn duyªnh¶i phÝa ®«ng”, hoÆc “H«m nay vïng t©y b¾c gi¸p Th¸i B×nh D ¬ng ®· tr¶i qua...”.Nh ng tr¸i l¹i, còng th êng hay x¶y ra nh÷ng tr êng hîp cã c¸c khu vùc chØ c¸chnhau mét giê ch¹y xe l¹i cã thêi tiÕt rÊt kh¸c nhau, gÇn nh kh«ng cã g× chung. T¹isao cã nh÷ng diÔn biÕn nh vËy? V× sao ®«i khi khÝ quyÓn tù s¾p xÕp nã th nhnh÷ng vïng réng lín ®ång nhÊt, råi nh÷ng lóc kh¸c l¹i biÕn ®æi rÊt nhanh quanh÷ng kho¶ng c¸ch nhá? Ch ¬ng n y sÏ nãi vÒ nh÷ng hiÖn t îng ®ã v nh÷ng vÊn®Ò liªn quan, sö dông mét sè kh¸i niÖm rÊt ®¬n gi¶n, nh ng rÊt tiÖn Ých. C¸c t×nh huèng ë Alaska v Texas võa nãi tíi ë trªn thÓ hiÖn hai tr êng hîpth¸i cùc, trong ®ã nh÷ng khu vùc réng lín bÞ bao phñ bëi mét khèi khÝ cã nhiÖt ®év ®é Èm Ýt nhiÒu ®ång nhÊt. Nh÷ng vïng kh«ng khÝ lín ®ã ® îc gäi l c¸c khèikhÝ. Th«ng th êng, mét vïng réng cì nh B¾c Mü sÏ bÞ phñ bëi mét sè khèi khÝtrong cïng mét lóc v do ®ã, lÊy vÝ dô, phÇn ®«ng b¾c n íc Mü v phÇn ®«ng namCana®a cã thÓ cã ®iÒu kiÖn l¹nh, kh«, trong khi miÒn nam n íc Mü kh«ng khÝ http://www.ebook.edu.vn 319nãng, Èm ngù trÞ. KÕt qu¶ l , mét ng êi cã thÓ lªn m¸y bay ë Nashville c¶m thÊyho n to n tho¶i m¸i víi chiÕc ¸o s¬ mi ng¾n tay, ®Ó sau ®ã bÞ rÐt run khi h¹ c¸nh ëBoston. Ngo i ra, c¸c khèi khÝ ®ã th êng ph©n c¸ch víi nhau bëi nh÷ng vïng biªnr¸p gianh kh¸ hÑp, ® îc gäi l c¸c front, ngang qua ranh giíi front c¸c ®iÒu kiÖnthêi tiÕt thay ®æi rÊt nhanh. Sù ®i qua cña c¸c front l sù kiÖn thêi tiÕt ®¸ng chó ý,bëi v× nã th êng kÌm theo nh÷ng thay ®æi ®ét ngét vÒ nhiÖt ®é, ®é Èm v giã. Nãcßn t¹o ra mét c¬ chÕ th¨ng trong kh«ng khÝ cã thÓ dÉn tíi h×nh th nh m©y vgi¸ng thñy. Trong ch ¬ng n y, chóng ta sÏ m« t¶ sù h×nh th nh v b¶n chÊt cña c¸c khèikhÝ, c¸c front ph©n c¸ch chóng v ¶nh h ëng cña chóng ®Õn thêi tiÕt ®Þa ph ¬ng.Sù h×nh th nh cña c¸c khèi khÝ C¸c ®Æc tr ng nhiÖt ®é, ¸p suÊt v ®é Èm cña khÝ quyÓn ® îc h×nh th nh chñyÕu nhê sù trao ®æi nhiÖt v h¬i n íc liªn tôc ë gÇn bÒ mÆt. Khi c¸c l îng nhiÖtnhËn ® îc lín h¬n c¸c l îng nhiÖt mÊt, nhiÖt ®é kh«ng khÝ t¨ng lªn. Mét c¸cht ¬ng tù, khi x¶y ra bèc h¬i nhiÒu h¬n gi¸ng thñy, tr÷ l îng h¬i n íc cña khÝ quyÓngi¶m ®i. Nh ng do nhiÖt l îng v n íc ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu trªn Tr¸i §Êt, nªnkhÝ quyÓn bÞ l¹nh ®i hay nãng lªn kh¸c nhau gi÷a c¸c n¬i, dßng h¬i n íc rßng ®iv o khÝ quyÓn còng nh vËy. Do ®ã, vÝ dô, kh«ng khÝ trªn khu vùc xÝch ®¹o cñaTh¸i B×nh D ¬ng cã nh÷ng ®Æc tr ng kh¸c víi kh«ng khÝ ë miÒn b¾c Cana®a. C¸c khu vùc nguån Nh÷ng vïng trªn Tr¸i §Êt m c¸c khèi khÝ h×nh th nh ® îc gäi l nh÷ng khuvùc nguån. Qu¸ tr×nh l m nãng hay l m l¹nh nh÷ng khèi kh«ng khÝ lín ®ßi háinhiÒu ng y, thay ®æi vÒ tr÷ l îng n íc còng nh vËy, cho nªn kh«ng khÝ ph¶i tånt¹i æn ®Þnh ë trªn mét vïng nguån trong mét kho¶ng thêi gian kh¸ d i ®Ó cho métkhèi khÝ cã thÓ h×nh th nh. C¸c vïng nguån cña khèi khÝ chØ xuÊt hiÖn ë c¸c vÜ ®écao hoÆc ë c¸c vÜ ®é thÊp; khu vùc c¸c vÜ ®é trung b×nh rÊt biÕn ®éng, do ®ã kh«ngcã nh÷ng thêi kú “b×nh lÆng” cÇn thiÕt ®Ó mét khèi kh«ng khÝ cã ® îc nh÷ng ®Æctr ng cña bÒ mÆt ë d íi. H¬n n÷a, mé ...