Thời tiết và khí hậu - Phần 6 Khí hậu hiện, quá khứ và tương lai - Chương 15

Tài liệu tham khảo Giáo trình Thời tiết và khí hậu của Edward Aguado và James E. Burt, nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội do Đặng Thị Hồng Thủy và Nguyễn Lan Anh biên dịch - Thời tiết và khí hậu - Phần 6 Khí hậu hiện, quá khứ và tương lai - Chương 15 Khí hậu trái đất
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thời tiết và khí hậu - Phần 6 Khí hậu hiện, quá khứ và tương lai - Chương 15 PhÇn 6 – khÝ hËu hiÖn t¹i, qu¸ khø v t ¬ng lai Ch ¬ng 15 KhÝ hËu tr¸i ®Êt MÆc dï kh«ng ph¶i bao giê chóng ta còng biÕt tr íc kiÓu thêi tiÕt n o sÏ x¶y raë n¬i cô thÓ v o mét ng y cô thÓ n o ®ã, nh ng chóng ta cã ý t ëng n o ®ã vÒ kiÓuthêi tiÕt n o ® îc xem l b×nh th êng ®èi víi mét ®Þa ph ¬ng. VÝ dô, Florida ®iÓnh×nh cã nh÷ng mïa hÌ nãng, Èm v nh÷ng mïa ®«ng «n hßa – mÆc dï nh÷ng ®îtbét ph¸t l¹nh ®«i khi vÉn xuÊt hiÖn. Tuy nhiªn, cã nh÷ng lÇn khi nh÷ng sù kiÖnthêi tiÕt thùc sù dÞ th êng x¶y ra t¹i ®Þa ph ¬ng cô thÓ n o ®ã, nh÷ng sù kiÖn ngo imäi dù ®o¸n cña chóng ta. Nh÷ng sù kiÖn ®ã cã thÓ cã d¹ng cña mét ®ît nãng hoÆcl¹nh bÊt th êng, nh ng chóng còng cã thÓ xuÊt hiÖn nh nh÷ng sù kiÖn thêi tiÕtcùc ®oan, kh«ng phæ biÕn ®èi víi mét vïng cô thÓ. Mét sù kiÖn nh vËy ®· x¶y ra ëSalt Lake City, Utah v o ng y 11/8/1999, khi mét c¬n lèc xo¸y F2 tr n qua khutrung t©m. Nh÷ng c¬n lèc kh«ng ph¶i l l¹ Utah; chóng xuÊt hiÖn trung b×nh kho¶ng hailÇn mét n¨m, nh ng chóng gÇn nh lu«n lu«n ® îc ph©n lo¹i “yÕu”, F0 hoÆc F1.TrËn lèc ë Salt Lake City l mét trËn lèc F2, ¶nh h ëng trªn qu·ng ® êng d i 3km. Lèc n y mang theo giã trªn 180 km/h ®Õn khu trung t©m, l m ®æ c©y cèi, xe t¶iv l m h trªn 120 tßa nh . Trung t©m Delta (trô së cña ®éi bãng chuyÒn UtahJazz) v Trung t©m Héi nghÞ Salt Palace thuéc sè nh÷ng c«ng tr×nh næi tiÕng bÞhñy ho¹i. David Gross, mét ng êi ®· ë trong s¶nh cña Trung t©m Héi nghÞ khi ®ã,®· thuËt l¹i r»ng: “M¸i nh tung lªn v giã cuèn ph¨ng cöa ra v o. HiÖn t îng chØx¶y ra 15 hoÆc 20 gi©y, nh ng lóc ®ã c¶m gi¸c l©u h¬n thÕ nhiÒu”. Mét ng êi ® n «ng ®· chÕt do nh÷ng m¶nh vì bay trong mét c¸i lÒu lín dïngcho mét cuéc häp ngo i trêi cña c¸c th ¬ng gia. §©y l n¹n nh©n ®Çu tiªn do lèctrong lÞch sö ë Utah. 100 ng êi kh¸c bÞ th ¬ng v 40 trong sè n y ph¶i nhËp viÖn. TÊt nhiªn, khÝ hËu cña mét vïng bao gåm nhiÒu thø h¬n l chØ cã thêi tiÕt cùc®oan; nã liªn quan tíi c¶ mét chuçi nh÷ng ®iÒu kiÖn thêi tiÕt trong vïng. KhÝ hËuliªn quan ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn d i h¹n, ng îc l¹i víi nh÷ng sù kiÖn thêi tiÕt h ngng y diÔn ra. Trong ch ¬ng n y chóng ta xÐt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph©n lo¹ikhÝ hËu v m« t¶ c¸c vïng khÝ hËu lín trªn Tr¸i §Êt.§Þnh nghÜa khÝ hËu http://www.ebook.edu.vn538 Chóng ta ®Þnh nghÜa khÝ hËu mét c¸ch h×nh thøc l nh÷ng tÝnh chÊt thèng kªcña khÝ quyÓn. §iÒu n y phï hîp víi nhËn xÐt r»ng nh÷ng chi tiÕt cña mét sù kiÖnriªng lÎ hay mét thêi kh¾c l kh«ng ® îc quan t©m – thay v o ®ã, khÝ hËu liªnquan tíi diÔn biÕn d i h¹n, hay nh÷ng ®iÒu kiÖn nh mong ®îi (®iÓn h×nh). V× vËy,vÝ dô, nhiÖt ®é trung b×nh l mét gi¸ trÞ khÝ hËu, v b»ng c¸ch so s¸nh c¸c nhiÖt ®étrung b×nh ng êi ta cã thÓ cã ® îc th«ng tin vÒ nh÷ng kh¸c biÖt vÒ khÝ hËu. Nh ngkhÝ hËu cßn h¬n l nh÷ng gi¸ trÞ trung b×nh. VÝ dô, hai n¬i cã thÓ cã l îng m atrung b×nh h¹n d i t ¬ng tù. Nh ng nÕu mét n¬i ®iÓn h×nh cã c¶ c¸c gi¸ trÞ rÊt caov rÊt thÊp, cßn n¬i kia cã xu thÕ nhËn ® îc gÇn nh cïng mét tæng l îng m a v on¨m ít v n¨m kh«, ch¾c ch¾n chóng ta sÏ nãi hai n¬i n y cã khÝ hËu kh¸c nhau.§é biÕn thiªn n¨m ®Õn n¨m l mét tÝnh chÊt thèng kª kh¸c v do ®ã nã l mét sè ®ocña khÝ hËu. Ngo i ®é biÕn thiªn, chóng ta cßn cã thÓ quan t©m tíi møc ®é m c¸c gi¸ trÞ caoh¬n trung b×nh hoÆc thÊp h¬n trung b×nh cã xu thÕ sÏ x¶y ra theo hay l chóngph©n t¸n th nh c¸c nhãm ë c¸c n¨m tiÕp nhau. Ch¼ng h¹n, c¸c thêi kú kh« cã xuthÕ xuÊt hiÖn tiÕp theo sau c¸c thêi kú Èm hay kh«ng? Hay c¸c pha cùc nãng v cùcl¹nh cã ph¶i l mét hiÖn t îng phæ biÕn kh«ng? §ã l nh÷ng c©u hái vÒ mét tÝnhchÊt thèng kª kh¸c, cô thÓ l sù t ¬ng quan gi÷a c¸c gi¸ trÞ ë c¸c n¨m liªn tiÕpnhau. Mét lÇn n÷a, ®©y l mét phÇn cña khÝ hËu. VÊn ®Ò m chóng ta muèn nªu raë ®©y l : khÝ hËu gåm tÊt c¶ c¸c tÝnh chÊt thèng kª. Víi nh÷ng môc tiªu cña chóngta, chØ xÐt c¸c gi¸ trÞ trung b×nh sÏ l ®óng, nh ng m« t¶ ®Çy ®ñ vÒ khÝ hËu cßn baogåm nhiÒu thø h¬n n÷a. MÆc dï viÖc m« t¶ c¸c kiÓu khÝ hËu nhÊt ®Þnh cã thÓ cã vÎ nh l mét c«ng viÖc®¬n gi¶n, song viÖc x¸c lËp ra nh÷ng tiªu chÝ ®Ó theo ®ã m m« t¶ kiÓu khÝ hËu th×®ßi hái nç lùc lín. H·y c©n nh¾c xem b¹n sÏ l m g× nÕu nh b¹n ph¶i vÏ mét s¬ ®åm theo ®ã bÒ mÆt cña Tr¸i §Êt sÏ ® îc chia th nh nh÷ng vïng khÝ hËu kh¸c biÖt,mçi vïng cã nh÷ng tÝnh chÊt l m cho nã kh¸c víi c¸c vïng kh¸c. C«ng viÖc n y sÏ®ßi hái b¹n ph¶i dùng nh÷ng ® êng biªn ph©n c¸ch mét vïng khÝ hËu víi nh÷ngvïng kh¸c. Nh ng trong tù nhiªn, c¸c biªn nh vËy th êng hiÕm. Do ®ã, cã mét sùkh¸c nhau ®¸ng kÓ vÒ nhiÖt ®é v l îng m a däc theo bê ®«ng cña B¾c Mü tõFlorida ®Õn Maritime Provinces cña Canada, v b¹n ch¾c sÏ kh«ng muèn ®Æt SaintJohns, Newfoundland v o cïng mét vïng khÝ hËu nh Tallahassee, Florida. Nh ngchÝnh x¸c ë ®©u b¹n sÏ vÏ ra c¸c ® êng chia t¸ch c¸c kiÓu khÝ hËu kh¸c nhau? Vl m thÕ n o ®Ó b¹n q ...