Thực tiễn giải quyết, xét xử liên quan đến đất đai tại tòa án nhân dân, một số vướng mắc và kiến nghị sửa đổi Luật Đất đai

Sau hơn 7 năm thực hiện Luật Đất đai, Tòa án nhân dân (TAND) đã có nhiều cố gắng và đạt được những thành tựu quan trọng trong giải quyết, xét xử các tranh chấp, khiếu kiện đất đai và xét xử các loại tội phạm có liên quan đến đất đai. Bài viết nêu kết quả đạt được của TAND, một số vướng mắc và kiến nghị sửa đổi Luật Đất đai.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thực tiễn giải quyết, xét xử liên quan đến đất đai tại tòa án nhân dân, một số vướng mắc và kiến nghị sửa đổi Luật Đất đai THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT, XÉT XỬ LIÊN QUAN ĐẾN ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁNNHÂN DÂN, MỘT SỐ VƯỚNG MẮC VÀ KIẾN NGHỊ SỬA ĐỔI LUẬT ĐẤT ĐAI TS. Nguyễn Hồng Nam Phó Chánh án TAND cấp cao tại Hà Nội Ths. Nguyễn Hoàng Long TAND quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội Đặt vấn đề: Luật Đất đai được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 29/11/2013 tại kỳ họpthứ 6, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2014 (sau đây viết tắt là Luật Đất đai). LuậtĐất đai có nhiều ưu điểm, tiến bộ, tạo cơ sở pháp lý cho Tòa án giải quyết, xét xửcác tranh chấp, khiếu kiện đất đai và xét xử các loại tội phạm liên quan đến đất đaithuận lợi hơn. Tuy nhiên, tranh chấp đất đai là một trong những tranh chấp phứctạp, gay gắt nhất trong các loại tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.Sau hơn 7 năm thực hiện Luật Đất đai, Tòa án nhân dân (TAND) đã có nhiều cốgắng và đạt được những thành tựu quan trọng trong giải quyết, xét xử các tranhchấp, khiếu kiện đất đai và xét xử các loại tội phạm có liên quan đến đất đai. Trongphạm vi bài biết này, chúng tôi nêu kết quả đạt được của TAND, một số vướng mắcvà kiến nghị sửa đổi Luật Đất đai. 1. KẾT QUẢ GIẢI QUYẾT, XÉT XỬ LIÊN QUAN ĐẾN ĐẤT ĐAI TẠITÒA ÁN NHÂN DÂN 1.1 Sơ lược về thẩm quyền giải quyết, xét xử liên quan đến đất đai củaTòa án - Đối với các vụ án dân sự: Tranh chấp về quyền sử dụng đất thông thường cócác dạng tranh chấp cơ bản sau: Tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất, tranhchấp về đòi lại đất cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ…, tranh chấp phát sinh từ cáchợp đồng chuyển quyền sử dụng đất, tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất, tranhchấp quyền sử dụng đất khi ly hôn (tài sản có trước khi kết hôn, sau khi kết hôn,được tặng cho, thừa kế riêng), tranh chấp về lối đi, quyền thoát nước… Việc xácđịnh thẩm quyền của Tòa án giải quyết tranh chấp về quyền sử dụng đất cũng dựatrên cơ sở chung về xác định thẩm quyền tương tự như các loại vụ án dân sự khác(nguyên tắc xác định thẩm quyền theo loại việc, theo cấp Tòa án, theo lãnh thổ). Luật Đất đai năm 2013 đã quy định một số điểm mới quan trọng về thẩmquyền của Tòa án trong việc giải quyết các tranh chấp đất đai. Theo quy định tạiĐiều 203 của luật này thì tranh chấp đất đai mà đương sự không có Giấy chứngnhận hoặc không có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 100 của Luật Đấtđai thì đương sự có thể lựa chọn cơ quan giải quyết là UBND hoặc khởi kiện tạiTAND. Như vậy thẩm quyền của TAND được mở rộng. 199 - Đối với các vụ án hình sự thì Tòa án xét xử liên quan đến vi phạm chế độquản lý đất đai, xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, thiếu trách nhiệm gây hậu quảnghiêm trọng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn khi thi hành công vụ... - Đối với các vụ án hành chính chủ yếu là các khiếu kiện Quyết định hànhchính, hành vi hành chính về thu hồi, đền bù, tái định cư...liên quan đến đất đai. 1.2. Hướng dẫn của TAND tối cao về giải quyết, xét xử tranh chấp đấtđai - Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao ban hành 13 án lệ liên quan đến giải quyếttranh chấp đất đai bao gồm: + Án lệ số 04/2016/AL về tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sửdụng đất. + Án lệ số 07/2016/AL về công nhận hợp đồng mua bán nhà được xác lậptrước ngày 01/7/1991. + Án lệ số 11/2017/AL về công nhận hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đấtmà trên đất có tài sản không thuộc sở hữu của bên thế chấp. + Án lệ số 14/2017/AL về công nhận điều kiện của hợp đồng tặng cho quyềnsử dụng đất mà điều kiện đó không được ghi trong hợp đồng. + Án lệ số 15/2017/AL về công nhận thỏa thuận miệng của các đương sựtrong việc chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp. + Án lệ số 16/2017/AL về công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sửdụng đất là di sản thừa kế do một trong các đồng thừa kế chuyển nhượng. + Án lệ số 25/2018/AL về không phải chịu phạt cọc vì lý do khách quan. + Án lệ số 31/2020/AL về xác định quyền thuê nhà, mua nhà thuộc sở hữucủa Nhà nước theo Nghị định số 61/CP ngày 05/7/1994 của Chính phủ là quyền tàisản. + Án lệ số 32/2020/AL về trường hợp đất do cá nhân khai phá nhưng sau đóxuất cảnh định cư ở nước ngoài và người khác đã quản lý, sử dụng ổn định, lâu dài. + Án lệ số 33/2020/AL về trường hợp cá nhân được Nhà nước giao đấtnhưng không sử dụng mà để người khác quản lý, sử dụng ổn định, lâu dài. + Án lệ số 34/2020/AL về quyền lập di chúc định đoạt giá trị bồi thường vềđất trong trường hợp đất bị Nhà nước thu hồi có bồi thường. + Án lệ số 35/2020/AL về người Việt Nam trước khi định cư ở nước ngoàigiao lại đất nông nghiệp cho người ở trong nước sử dụng. + Án lệ số 36/2020/AL về hiệu lực của hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đấtkhi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị thu hồi, hủy bỏ. 200 - TAND tối cao ban hành Giải đáp, Công văn trao đổi nghiệp vụ, trong đóhướng dẫn một số vấn đề vướng mắc trong giải quyết vụ việc tranh chấp đất đai, cụthể như sau: + Giải đáp số 02/GĐ-TANDTC ngày 19/9/2016 của TAND tối cao về một sốvấn đề về tố tụng hành chính, tố tụng dân sự. + Giải đáp số 01/GĐ-TANDTC ngày 07/4/2017 của TAND tối cao về một sốvấn đề nghiệp vụ. + Giải đáp số 01/GĐ-TANDTC ngày 05/01/2018 của TAND tối cao về một sốvấn đề nghiệp vụ. + Công văn số 64/TANDTC-PC ngày 03/4/2019 của TAND tối cao về việcthông báo kết quả giải đáp trực tuyến một số vướng mắc về hình sự, dân sự, tố tụnghành chính. + Công văn số 79/TANDTC-PC ngày 12/4/2019 của TAND tối cao về việcthông báo kết quả giải đáp số 64/TANDTC-PC. + Công văn số 212/TANDTC-PC ngày 13/9/2019 của TAND tối cao về việcthông báo kết quả giải đáp trực ...