Tiến tới chuẩn hóa cách viết địa danh ở tỉnh Sơn La

Trên nền tảng cơ sở dữ liệu địa danh, được xây dựng, sẽ cho ramột loạt sản phẩm dạng giấy và dạng số như Đề án Xây dựng hệ thống thông tin địa danh Việt Nam và quốc tế phục vụ công tác lập bản đồ đang được thực hiện là một việc làm có giá trị thiết thực.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiến tới chuẩn hóa cách viết địa danh ở tỉnh Sơn LaNGÔN NGỮSỐ 42012TIẾN TỚI CHUẨN HÓA CÁCH VIẾT ĐỊA DANHỞ TỈNH SƠN LAPGS.TS VƯƠNG TOÀN1. Mở đầu: Từ công việc xácminh địa danh ở tỉnh Sơn LaCùng một địa danh Việt Nam được xác định toạ độ vị trí trên bảnđồ hẳn hoi - nhưng lại có thể được viếttheo những cách viết khác nhau, thậmchí rất khác nhau, bằng chữ quốc ngữ.Đó là điều chúng ta nên thận trọngkhi đọc các văn bản và cả các bản đồtiếng Việt (kể cả loại được in chínhthức), bởi cho đến nay, ở Việt Namchưa có một cơ quan đặc trách về côngtác địa danh, trong khi địa danh đượcnhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân khácnhau tùy ý ghi chép để sử dụng, khôngchỉ trên các văn bản viết (hành chính,khoa học, báo chí,...) mà cả văn bảnnói (phát thanh, truyền hình, sân khấu,...).Mỗi tổ chức có thể đưa ra quy địnhriêng, trong khi còn thiếu các quy địnhcó tính chất pháp quy cho cả nước thìchúng ta hoàn toàn có thể chia sẻ nhậnxét của các chuyên gia trong ngànhđịa chính về thực trạng địa danh trênbản đồ còn thiếu chính xác và khôngthống nhất… Giữa các cơ quan cónhiệm vụ thành lập và xuất bản bảnđồ cũng không có các biện pháp cũngnhư những quy định thống nhất xử lívấn đề địa danh.Trước tình hình đó, Nghị định12/ 2002/ NĐ-CP của Chính phủ đãquy định Cơ quan quản lí nhà nướcvề đo đạc bản đồ ban hành danh mụcđịa danh thể hiện trên bản đồ để sửdụng thống nhất trong cả nước. Vàcông việc được giao cho Cục Đo đạcvà Bản đồ là cơ quan sử dụng nhiềuđịa danh. Trên nền tảng cơ sở dữ liệuđịa danh, được xây dựng, sẽ cho ramột loạt sản phẩm dạng giấy và dạngsố như Đề án Xây dựng hệ thống thôngtin địa danh Việt Nam và quốc tế phụcvụ công tác lập bản đồ đang đượcthực hiện là một việc làm có giá trịthiết thực.Sau khi hoàn thành việc chuẩnhoá địa danh cho các tỉnh vùng ĐôngBắc, công việc được triển khai chovùng Tây Bắc và sau đó là các vùngmiền còn lại của cả nước. Căn cứ vàonhững cách viết địa danh (có xác địnhtoạ độ) thu thập được từ 4 văn bản:Bản đồ địa hình (Vb 1), Bản đồ hiệntrạng sử dụng đất (Vb 2), Danh mụcthôn, bản (Vb 3) và Hồ sơ địa giớihành chính (Vb 4), chúng tôi đã códịp trực tiếp thực hiện các việc: đốichiếu xác minh các tư liệu trên về11 huyện, thành phố tỉnh Sơn La;tập huấn chuẩn hóa cấp tỉnh và 11huyện, thành phố tỉnh Sơn La; cùngcán bộ bản đồ tiền hành chuẩn hóađịa danh cấp tỉnh, khi thực hiện dựán xây dựng hệ thống thông tin địadanh dân cư, sơn văn, thuỷ văn và địadanh các yếu tố kinh tế xã hội vùngTiến tới...núi Tây Bắc phục vụ công tác lập bảnđồ tỉnh Sơn La.2. Bức tranh ngôn ngữ dân tộcở tỉnh Sơn La và những cách ghiđịa danh khác nhauTrải qua những thăng trầm củalịch sử, cho đến nay, có 12 dân tộc anhem chung sống ở tỉnh Sơn La. Theosố liệu của cuộc Tổng điều tra dân sốvà nhà ở ngày 01/4/2009, tỉnh SơnLa có 1.076.055 người. Bức tranh tỉlệ dân số tộc người như sau:Dân tộc Thái là cộng đồng đôngnhất, chiếm 54% dân số toàn tỉnh. Dântộc Kinh (còn gọi là người Việt) lànhóm đông thứ hai, chiếm 18% dânsố, sống tập trung ở các khu đô thị,thị tứ.Dân tộc Mông (H’mông) chiếm12% dân số, sinh sống hầu khắp cácđịa bàn, thường ở trên các triền núicao. Dân tộc Mường là bộ phận dântộc đông thứ tư, chiếm 8,4% dân số,cư trú chủ yếu ở vùng Phù Yên, BắcYên, Mộc Châu. Dân tộc Dao chiếm2,5% dân số, quần cư chủ yếu ở cáchuyện: Phù Yên, Mộc Châu, Yên Châu,Bắc Yên.Thuộc các nhóm ít người gồmcó: Dân tộc Tày là cộng đồng có sốlượng không nhiều, cư trú ven các thunglũng, triền núi thấp. Dân tộc Xinh Muncư trú chủ yếu ở vùng biên giới Việt Lào thuộc huyện Yên Châu; một sốsống rải rác ở các huyện: Mai Sơn,Thuận Châu, Mường La. Người La Hacư trú đông nhất ở Thuận Châu vàMường La. Dân tộc Kháng cư trú ởcác huyện Thuận Châu, Quỳnh Nhai,Mường La. Dân tộc Lào cư trú chủyếu ở 2 huyện Sông Mã và Thuận Châu.9Đồng bào Hoa không nhiều, cư trúchủ yếu ở các thị trấn, thị xã, Dân tộcKhơ Mú cư trú chủ yếu ở các huyện:Yên Châu, Mai Sơn, Thuận Châu,Mường La, Quỳnh Nhai, Sông Mã 1.Mỗi dân tộc có phong tục tập quánriêng, song đây là một địa phương màngười Thái không chỉ chiếm đa số,dân tộc này lại có đời sống văn hoárất đặc sắc, và nhất là đã có chữ viếttruyền thống riêng từ rất lâu. Vì thế,ảnh hưởng lớn nhất đến cách gọi tênlàng bản, sông núi…, nhất là đến cáchviết các địa danh ở vùng này là tiếngThái - thường được giới chuyên môngọi là “ngôn ngữ vùng”, bên cạnh tiếngViệt là “tiếng phổ thông”.Do vậy, dưới đây là những nhậnxét về kết quả bước chuẩn hóa từ xãđến huyện, theo nguyên nhân dẫn đếntình trạng tư liệu không thống nhất,xuất phát từ hai ngôn ngữ có ảnh hưởngđến địa danh ở tỉnh này là tiếng Tháivà tiếng Việt.2.1. Xuất phát từ tiếng Thái2.1.1. Những khác biệt về ngữ âmCó thể tập hợp và hệ thống hoánhững khác biệt giữa các văn bản trênvề từng phương diện. Nổi bật là:a) Những khác biệt về nguyênâm và vần: a = ă, a = â, â = ă, o =ô, u = ư, ư = i,…; o = oo, a = ua, ơ= ư = aư , iê = ươ, ...