Tiếp cận hội hoạ — từ góc nhìn đương đại

Trước tranh, công chúng có nhiều phản ứng khác nhau, nhưng đa số thường thể hiện ở hai chiều trái ngược: hoặc “kính nhi viễn chi” — né tránh không ý kiến, hoặc bình thản bình phẩm — khen cái này “đẹp”, chê cái kia “xấu”, công nhận hoạ sĩ này “tài năng”, gạt phắc hoạ sĩ kia như một thứ “điên rồ” v.v... Và, trước người xem tranh, không ít hoạ sĩ, cũng vẫn thường nhắc nhở: “cần phải chuẩn bị một tâm hồn”, “cần phải học hỏi về nghệ thuật” ......
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiếp cận hội hoạ — từ góc nhìn đương đại Ti p c n h i ho — t góc nhìn đương đ i Bài 1: Ghi chú v ngư i xem tranh Trư c tranh, công chúng có nhi u ph n ng khác nhau, nhưng đas thư ng th hi n hai chi u trái ngư c: ho c “kính nhi vi n chi” — nétránh không ý ki n, ho c bình th n bình ph m — khen cái này “đ p”, chêcái kia “x u”, công nh n ho sĩ này “tài năng”, g t ph c ho sĩ kia như m tth “điên r ” v.v... Và, trư c ngư i xem tranh, không ít ho sĩ, cũng v nthư ng nh c nh : “c n ph i chu n b m t tâm h n”, “c n ph i h c h i vngh thu t” v.v... Trong bài vi t này, tôi không mu n bình ph m các ph n ng c acông chúng hay hay d , các ý ki n c a các ho sĩ đúng hay sai như thnào, mà ch đưa ra m t ít ghi chú sơ sài đ m i ngư i nghĩ l i... : 1. Thư ng th c h i ho là thư ng th c cái đư c th hi n trên m ttranh. Tuy nhiên s thư ng th c h i ho , theo các nhà tâm lý h c nghthu t hi n đ i, không bao gi thu n túy có nghĩa là thư ng th c cái đư cNHÌN TH Y (tranh). Có r t nhi u th mai ph c bên trong, n kín nơi tâmh n m i ngư i, chi ph i cái s NHÌN VÀ TH Y đó. Đó chính là nh nghành trang văn hoá, là v n s ng, v n ki n th c mà m i ngư i mang theokhi ti p c n tác ph m h i ho . V i v n s ng và v n văn hoá khác nhau,ngư i ta s th y tác ph m h i ho đư c nhìn nh ng s c thái và ý nghĩahoàn toàn khác nhau. Cũng là “Ph ” Hà N i c a m t Bùi Xuân Phái,nhưng trong m t nhìn c a m t ngư i đã t ng g n bó v i Hà N i, đã t ngyêu Hà N i, và trong m t nhìn c a m t ngư i chưa t ng m t l n đ n HàN i, s hoàn toàn khác nhau. V i nh ng ngư i đã t ng g n bó, t ng yêuHà n i, “Ph Phái”, không ch ng, ch là nh ng cái c d n h vào m tkhông gian nào đó trong ký c c a mình. V i h , “Ph ” c a Bùi Xuân Phái,không h n đã là đ i tư ng c a s thư ng lãm ngh thu t, mà nhi u khich là đ i tư ng c a k ni m. Cách ti p c n này, có th tr thành m t trng i cho s c m th ngh thu t. B i, khi là đ i tư ng c a k ni m, ngư ita thư ng ch nh n th y khía c nh Ý NGHĨA, mà đó, hình v thu n túych như m t khái ni m, th m chí, ch là cái c . Còn v i ngư i xa l , BùiXuân Phái, nhi u khi đư c nhìn nh n như m t ho sĩ nhi u hơn. Khôngbi t v Hà N i, không bi t nhi u v tác gi c a “Ph Phái”, ngư i ta ph ichăm chú vào b m t tranh. Ph i c m Hà N i, ph i c m Bùi Xuân Phái tnh ng gì hi n di n trên m t tranh, không b chi ph i b i nh ng câuchuy n, nh ng huy n tho i, ngư i ta có cơ may tr nên khách quan hơnkhi đánh giá tài năng c a nhà ho sĩ n i ti ng... 2. Ki n th c v h i ho , v ngh thu t nói chung, và s ti p xúcthư ng xuyên, chính là các y u t quy t đ nh cho s thích ng — hi utheo nghĩa quan tâm hay yêu thích —v i KÊNH, DÒNG h i ho nào đó.Và quy t đ nh cho s hoà nh p, th c m v i m t NGƯ NG, Đ giá tr(ngh thu t) nào đó. Không ti p xúc nhi u v i th gi i h i ho , không th ys đa d ng c a các hình th c ngh thu t, và g n li n v i nó là s đa d ngvô cùng t n c a các quan đi m và phương pháp sáng tác v.v... ngư i ta,ho c r t d sa đà trong các ng nh n cho r ng, ngh thu t là cái gì s ncó, có b n ch t b t bi n và có nh ng qui ph m có giá tr vĩnh c u..., ho cc qu n quanh trong s đ i chi u ngh thu t v i th gi i hi n th c trong“đôi m t v t lý” nhìn ra. Trong cách th nh t, ngư i ta r t d c th trongnh ng giá tr c a quá kh , l y đó làm chu n m c cho s đánh giá, nhìnnh n. Và, r t d có thái đ d ng, lo i tr nh ng gì quá m i l ... Trongcách th hai, ngư i ta r t d t nh t mình trong s ngưng tr c a tiêuchu n h i ho “truy n th n”, xem v ch là mô ph ng, là tái t o “hi n th c”,đ ng hoá cái đ p trong ngh thu t v i cái “đèm đ p”, cái “xinh”, cái “nhã”,cái “cao thư ng” trong cu c s ng; đ ng hoá công vi c sáng tác c a ngư ingh sĩ như m t ngh th công, và, xem tài năng ho sĩ, ch là “hoa tay”v.v... Nói chung, trong m t ngư i xem, như đã “ghi chú” trên, tác ph mh i ho , th c ch t, không còn giá tr Đ C B N n a. Có bao nhiêu ngư ixem, là có b y nhiêu D B N, và thư ng, ch ng có cái nào gi ng cái nào... Bài 2: Ghi chú v ngư i v tranh Ho sĩ, không ít ngư i luôn “kêu gào t do”, nhưng chính h , nhi ukhi l i r t “đ c đoán” khi bình ph m v đ ng nghi p — làm như ch có hm i là k c m n m “chân lý”... Th c ra, ngư i ho sĩ, khi sáng tác, cũng ch u s chi ph i c a cácy u t mai ph c, n kín như ngư i xem tranh. Trư c khi là con ngư i-sáng t o, ho sĩ là con ngư i-văn hoá. Và, chính cái tính cách và t m vóccon ngư i-văn hoá này s là nh ng tác nhân thúc đ y hay ki m ch conngư i-sáng t o nơi m i ho sĩ. Nó qui đ nh hay quy t đ nh cách nhìn, cáchnghĩ c a ho sĩ v ngh thu t. Kéo theo là qui đ nh hay quy t đ nh phươngpháp sáng tác c a ho sĩ. Và đương nhiên, cu i cùng, là quan ni m, làtiêu chu n v hi u qu trên m t tranh. — Nh ng ho ...