Tìm hiểu về Chứng khoán phái sinh

Nhắc đến chứng khoán, mọi người thường chỉ nghĩ đến cổ phiếu, trái phiếu nhưnhững công cụ đầu tư hiệu quả, trong khi thị trường chứng khoán còn rất bao la, màcổ phiếu, trái phiếu chỉ là một vài trong số đó.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tìm hiểu về Chứng khoán phái sinhNhắc đến chứng khoán, mọi người thường chỉ nghĩ đến cổ phiếu, trái phiếu nhưnhững công cụ đầu tư hiệu quả, trong khi thị trường chứng khoán còn rất bao la, màcổ phiếu, trái phiếu chỉ là một vài trong số đó.Còn vô số những khái niệm và công cụ đầu tư khác phải kể đến, mà chứng khoán phái sinhchính là yếu tố quan trọng đầu tiên không thể bỏ qua.1.Thị trường các chứng khoán phái sinhChứng khoán phái sinh (derivatives) là những công cụ được phát hành trên cơ sở nhữngcông cụ đã có như cổ phiếu, trái phiếu, nhằm nhiều mục tiêu khác nhau như phân tán rủi ro,bảo vệ lợi nhuận hoặc tạo lợi nhuận. Các chứng khoán phái sinh sẽ là đòn bẩy, làm tăngnhiều lần giá trị các các đối tượng đầu tư như cổ phiếu, trái phiếu, hoặc để đảm bảo rằngnếu giá của cổ phiếu, trái phiếu có thay đổi bao nhiêu thì giá của các công cụ phái sinh vẫn sẽđược duy trì ở mức ban đầu.Thị trường các chứng khoán phái sinh là thị trường phát hành và mua đi bán lại các chứngtừ tài chính, như quyền mua cổ phiếu, chứng quyền, hợp đồng quyền chọn. Các công cụ pháisinh rất phong phú và đa dạng, nhưng có bốn công cụ chính là Hợp đồng kỳ hạn (forwards),Hợp đồng tương lai (futures), Quyền chọn mua hoặc bán (options) và Hợp đồng hoán đổi(swaps). Ngày nay khi thị trường chứng khoán biến động từng giây từng phút thì việc nắmtrong tay những công cụ phái sinh là một biện pháp khôn ngoan để đối phó với rủi ro.2.Các loại công cụ phái sinhHợp đồng kỳ hạn (forward contracts)Về cơ bản, hợp đồng kỳ hạn là hợp đồng mua hay bán một số lượng nhất định đơn vị tàisản cơ sở ở một thời điểm xác định trong tương lai theo một mức giá xác định ngay tạithời điểm thỏa thuận hợp đồng.Thời điểm xác định trong tương lai gọi là ngày thanh toán hợp đồng hay ngày đáo hạn.Thời gian từ khi ký hợp đồng đến ngày thanh toán gọi là kỳ hạn của hợp đồng. Giá xác định áp dụng trong ngày thanh toán hợp đồng gọi là giá kỳ hạn.Tại thời điểm ký kết hợp đồng kỳ hạn, không hề có sự trao đổi tài sản cơ sở hay thanhtoán tiền. Hoạt động thanh toán xảy ra trong tương lai tại thời điểm xác định trong hợp đồng.Vào lúc đó, hai bên thoả thuận hợp đồng buộc phải thực hiện nghĩa vụ mua bán theo mức giáđã xác định, bất chấp giá thị trường lúc đó là bao nhiêu đi nữa.Sử dụng giao dịch kỳ hạnVí dụ 1: Vào ngày 1/09/2009, A ký hợp đồng kỳ hạn mua của B 1 tấn gạo với kỳ hạn 3 tháng(tức là vào ngày 1/12/2009) với giá 10.000đ/kg. B được gọi là người bán trong hợp đồng kỳhạn, A là người mua trong hợp đồng kỳ hạn. Sau 3 tháng B phải bán cho A một tấn gạo vớigiá 10.000đ/kg và A phải mua 1 tấn gạo của B với giá đó, cho dù giá gạo trên thị trường sauba tháng là bao nhiêu đi nữa. Ví dụ 2: Tình hình giá cà phê trên thị trường Việt Nam thường bất ổn và dao động tùy thuộcvào tình hình giá cả cà phê trên thị trường thế giới và tình hình thời tiết. Năm nào thời tiết tốtvà giá cà phê thị trường thế giới giảm thì giá cà phê trong nước giảm theo khiến nông dântrồng cà phê bị thiệt hại. Ngược lại, năm nào thời tiết không tốt và giá cà phê thị trường thếgiới tăng thì giá cà phê trong nước tăng theo khiến các nhà xuất khẩu cà phê khó khăn khi thumua cà phê của nông dân. Để tránh tình trạng bất ổn, nhà xuất khẩu cà phê, chẳng hạnVinacafe, có thể thương lượng và ký kết hợp đồng mua cà phê kỳ hạn với nông dân. Ví dụvào đầu vụ, Vinacafe ký hợp đồng kỳ hạn 6 tháng mua của ông X 20 tấn cà phê với giá là 15triệu đồng/tấn. Ông X được gọi là người bán và Vinacafe là người mua trong hợp đồng kỳhạn. Sau 6 tháng ông X phải bán cho Vinacafe 20 tấn cà phê với giá thỏa thuận trước là 15triệu đồng/tấn và Vinacafe phải mua 20 tấn cà phê của ông X với giá đó, cho dù giá cafe trênthị trường sau 6 tháng là bao nhiêu đi nữa. Với giá thỏa thuận biết trước và cố định, cả ông Xvà Vinacafe đều có được sự yên tâm khỏi phải lo lắng về sự biến động giá cả cà phê trên thịtrường.Hạn chế của forward contracts * Giao dịch ngoại tệ kỳ hạn thoả mãn được nhu cầu mua bán ngoại tệ của khách hàng màviệc chuyển giao được thực hiện trong tương lai. Tuy nhiên, do giao dịch kỳ hạn là giao dịchbắt buộc nên khi đến ngày đáo hạn dù bất lợi hai bên vẫn phải thực hiện hợp đồng. *Một điểm hạn chế nữa là hợp đồng kỳ hạn chỉ đáp ứng được nhu cầu khi nào khách hàngchỉ cần mua hoặc bán ngoại tệ trong tương lai còn ở hiện tại không có nhu cầu mua hoặc bánngoại tệ. Đôi khi trên thực tế, khách hàng vừa có nhu cầu mua bán ngoại tệ ở hiện tại đồngthời vừa có nhu cầu mua bán ngoại tệ ở trong tương lai. Chẳng hạn, một nhà xuất nhập khẩuhiện tại cần VND để thanh toán các khoản chi tiêu trong nước nhưng đồng thời cần ngoại tệđể thanh toán hợp đồng nhập khẩu ba tháng nữa sẽ đến hạn. Đáp ứng nhu cầu này, nhà xuấtnhập khẩu có thể liên hệ với ngân hàng thực hiện hai giao dịch:• Bán ngoại tệ giao ngay để lấy VND chi tiêu trong nước• Mua ngoại tệ kỳ hạn để ba tháng sau có ngoại tệ thanh toán hợp đồng nhập khẩu đến hạn.Trong hai giao dịch trên, giao dịch thứ nhất là giao dịch hối đoái giao ngay, giao dịch thứ hai làgiao dịch hối đoái kỳ hạn. Rõ ràng trong tình huống này chỉ với giao dịch hối đoái giao ngayhay chỉ với giao dịch hối đoái kỳ hạn chưa thể đáp ứng được nhu cầu giao dịch của kháchhàng, mà phải kết hợp cả hai loại giao dịch này lại với nhau mới đáp ứng được nhu cầu củakhách hàng.Có thể nói hợp đồng kỳ hạn được thiết kế như là một công cụ hữu hiệu để quản lý rủi ro.Thế nhưng do quá chú trọng đến công dụng quản lý rủi ro nên hợp đồng kỳ hạn đánh mất đicơ hội kinh doanh hay đầu cơ. Chẳng hạn, để quản lý rủi ro ngoại hối khi có hợp đồng nhậpkhẩu sẽ đến hạn thanh toán trong tương lai, doanh nghiệp có thể thoả thuận mua ngoại tệ kỳhạn 6 tháng với ngân hàng. Sau khi ký hợp đồng kỳ hạn, tỷ giá kỳ hạn được xác định chẳnghạn là F(USD/VND)=16.200. Năm tháng sau tỷ giá giao ngay trên thị trường lên đếnS(USD/VND)=16.220, doanh nghiệp thầm mừng vì thấy hợp đồng kỳ hạn của mình có lời.Nhưng lời ở đây chỉ là lời “trong tính toán” ...