Tìm hiểu về Côn

Côn (棍) là một loại gậy được sử dụng làm binh khí phổ thông trong các hệ phái võ thuật cổ truyền nhiều nơi trên thế giới, nó cũng là một trong những binh khí nổi tiếng trong thập bát ban võ nghệ. Tên gọi Côn trong tiếng Việt thường chỉ một dạng Gậy cứng. Tuy nhiên, ngôn ngữ của các võ phái Bình Định Việt Nam lại dùng Roi để chỉ côn, mặc dù thuật ngữ roi trong nhiều võ phái khác, đặc biệt là các võ phái Trung Hoa, thường chỉ các vũ khí dài và mềm...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tìm hiểu về Côn Tìm hiểu về CônCôn (棍) là một loại gậy được sử dụng làm binh khí phổ thông trong các hệ phái võthuật cổ truyền nhiều nơi trên thế giới, nó cũng là một trong những binh khí nổi tiếngtrong thập bát ban võ nghệ.Tên gọiCôn trong tiếng Việt thường chỉ một dạng Gậy cứng. Tuy nhiên, ngôn ngữ của các võphái Bình Định Việt Nam lại dùng Roi để chỉ côn, mặc dù thuật ngữ roi trong nhiều võphái khác, đặc biệt là các võ phái Trung Hoa, thường chỉ các vũ khí dài và mềm như dâyxích hay các đoạn côn ngắn nối với nhau bằng xích, âm Hán Việt gọi là Tiên (鞭)như cửu tiết tiên (roi 9 đốt làm bằng sắt), thất tiết tiên(roi 7 đốt làm bằng sắt).Võ thuật Trung Quốc và Nhật Bản còn dùng chữ Bổng (棒) để chỉ côn, gọi khái quát làcôn bổng (棍棒), tuy nhấn mạnh hơn đến những loại trường côn và cũng không hiếm khibổng được chỉ một vũ khí khác hẳn.Đặc điểmCôn có hình dạng rất phong phú t ùy theo mục đích và thói quen sử dụng của người tập,nhưng thường thấy côn có hai đầu tròn đường kính bằng nhau, có một độ dài đa dạng vàthường hiếm khi có quy ước cụ thể đầu côn hay đuôi côn. Tuy nhiên, một số loại côn cóđầu và đuôi côn bằng nhau nhưng thân giữa hơi phình to một chút, một số loại côn kháclại có đầu to hơn đuôi, như côn nhị khúc hay song hổ vĩ côn.Chất liệu làm côn rất đa dạng. Côn thường làm bằng gỗ, tre, tầm vông, cây song (mây)cứng hoặc song mềm. Tuy ít phổ biến hơn nhưng vẫn thấy có côn làm bằng kim loại (sắt,đồng, nhôm). Các võ phái xuất xứ từ Nhật Bản thường sử dụng gỗ sồi để làm côn, trongkhi Việt Nam thịnh hành các loại côn làm bằng tre, song mây, tầm vông, mật cật, căm xe.Một số loại cônDựa trên cấu tạo của côn và tùy thuộc võ phái, có thể phân chia côn thành hàng trăm tiểuloại. Tuy nhiên, trong ứng dụng thực chiến côn thường nằm trong hai loại: côn một khúcvà côn gồm nhiều khúc nối vào nhau.Côn một khúcTrường côn: cây gậy rất dài, có thể cao bằng đầu, cao hơn đầu một nửa cánh tay, hoặcthậm chí dài tới 2,5 mét được các chi phái Vịnh Xuân quyền sử dụng trong bài Lục điểmbán côn. Ảnh Nguồn InternetTề mi côn: côn ngắn tới ngang chân mày người tập, thịnh hành trong các võ phái cổtruyền Việt Nam. Các hệ phái võ thuật ở Bình Định còn gọi Tề mi côn là Roi chiến. Ảnhnguồn InternetTrung côn: cao tới ngang nách người tập.Đoản côn: gậy ngắn, thường dài bằng một cánh tay người tập. Có thể sử dụng cả hai đoảncôn gọi là song côn. Một biến thể của nó được ứng dụng thời hiện đại rất phổ biến dướitên gọi dùi cui.. Ảnh Nguồn InternetTiểu đoản côn: loại côn được các hệ phái Karatedo ưa chuộng, chỉ dài cỡ 10-15cm có thểđể gọn trong lòng bàn tay, thường dùng ngón út để đẩy đầu côn lên và ngón cái để đẩyđầu côn xuống khi đâm, chọc hỗ trợ đòn đánh gia tăng lực sát thương hàng chục lần.Quải (tonfa): một dạng dùi cui hay đoản côn có cán chĩa ngang hình chữ L, xuất xứ từOkinawa, rất thịnh hành trong Karate. Nguồn ảnh InternetKiếm gỗ (Nhật Bản) làm bằng gỗ sồi cũng có thể coi là một dạng côn vì sức công phámạnh mẽ của nó. Nguồn ảnh Internet Côn nhiều khúcTử mẫu côn: một trung côn nối vớimột đoản côn bằng sợi dây chắc, thịnh hành trong các võ phái Việt Nam với tên gọi Thiếtlĩnh. Trong võ thuật Trung Hoa, nguyên khởi từ Tống thái tổ Triệu Khuông Dẫn có t êngọi đại bàn long côn, thời cận đại ở phương Bắc lại gọi là đại tảo tử và tiểu bàn longcôn (tiểu tảo tử). Nguồn ảnh InternetCôn nhị khúc (nunchaku): còn gọi là lưỡng tiết côn, song tiết côn, xuất xứ từOkinawa.Nguồn ảnh InternetCôn tam khúc: còn gọi là tam tiết côn. Loại côn này thường dùng ba đoản côn dài bằngnhau được nối với nhau bằng dây mềm. Nguồn anh InternetSong hổ vĩ côn: dạng côn gồm 3 đoạn nối vào nhau tương tự như côn tam khúc, nhưng bađoạn có chiều dài không đều nhau nối theo thứ tự từ dài đến ngắn. Song hổ vĩ côn thườngsử dụng cả đôi (song). Nếu sử dụng đơn được gọi tên là hổ vĩ côn, thịnh hành trong CônLuân phái và môn phái Bắc Mã Sơn Việt Nam.Nguồn ảnh InternetKỹ thuật sử dụngKỹ thuật đánh côn rất đa dạng: có thể là loan hay khuyên (quay tròn), chặn, đả (đánh),thương (đâm), bật, xiết (thường ứng dụng với côn nhiều khúc) v.v. Nguyên lý sử dụngcôn thường dựa trên cơ sở lực ly tâm khi đánh và phản lực khi giật.Ứng dụng trong các võ pháiCôn Pháp Thiếu Lâm - Nguồn ảnh InternetTrong võ thuật Trung Hoa, côn được sử dụng rất phổ thông. Thiếu Lâm tự nổi danh vềcôn pháp với nguyên tắc “kẻ xuất gia từ bi bác ái, thà dụng côn bất dụng thương”. Bởituy côn có khả năng gây thương tích cho đối thủ nhưng ít khi gây chết người như đaohay thương, do đó phù hợp hơn với tăng ni phật tử. Nhiều loại côn từ các võ phái TrungQuốc lan truyền đến các nước vùng Á Đông khác như côn tam khúc, trường côn, đoảncôn, song hổ vĩ côn. Wushu hiện đại cũng có mục thi đấu và biểu diễn côn pháp trong cácbài sáo lộ mang tên trường côn.Vùng đất thượng võ Okinawa Nhật Bản được coi như nguyên ủy của côn nhị khúc, tiểuđoản côn, quải. ...