Tính mạch lạc thể hiện qua phương diện thời gian trong vở kịch Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng

Thời gian là yếu tố quan trọng cấu thành nên cuộc sống con người vì con người không thể tồn tại bên ngoài thời gian. Điều này đã được phản ánh rất rõ trong vở kịch Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng (có 22/ 24 nhân vật, gồm nhân vật có tên và không có tên, sử dụng từ chỉ thời gian).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tính mạch lạc thể hiện qua phương diện thời gian trong vở kịch Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng 56 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI TÍNH MẠCH LẠC THỂ HIỆN QUA PHƯƠNG DIỆN THỜI GIAN TRONG VỞ KỊCH VŨ NHƯ TÔ CỦA NGUYỄN HUY TƯỞNG 1 Đỗ Thị Bích Phượng Trường Cao ñẳng Vĩnh Phúc Tóm tắt: tắt: Thời gian là yếu tố quan trọng cấu thành nên cuộc sống con người vì con người không thể tồn tại bên ngoài thời gian. Điều này ñã ñược phản ánh rất rõ trong vở kịch Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng (có 22/ 24 nhân vật, gồm nhân vật có tên và không có tên, sử dụng từ chỉ thời gian). Qua khảo sát 822 lượt lời, chúng tôi thấy từ chỉ thời gian có số lượng lớn (1288 từ) và rất ña dạng (xét ở khía cạnh từ loại, thì (tense), nguồn gốc, tổ hợp từ ngữ, cấu trúc ngữ pháp...). Thời gian tuyến tính và từ chỉ thời gian là hai yếu tố chủ yếu tạo nên tính mạch lạc về thời gian trong vở kịch này. Từ khoá khoá: oá: Mạch lạc, Vũ Như Tô, thời gian, kịch. 1. MỞ ĐẦU Từ khoảng giữa thế kỷ XX, ngôn ngữ học văn bản ra ñời. Các nhà nghiên cứu ñã ñi sâu tìm hiểu các thuộc tính ñặc thù của văn bản, trong ñó có tính mạch lạc. Vấn ñề mạch lạc ñã ñược tìm hiểu ở cả bề rộng và bề sâu. Ở bề rộng, ñã có nhiều công trình nghiên cứu về ñặc ñiểm chung của mạch lạc trong văn bản viết; còn ở bề sâu, mạch lạc ñi vào từng loại hình văn bản thuộc nhiều phong cách chức năng khác nhau. Kịch là thể loại văn học tái hiện, tái dựng trực tiếp ñời sống trên sân khấu. Đối thoại giữa các nhân vật giữ vai trò chủ ñạo trong việc tạo dựng cốt truyện kịch và các xung ñột kịch tính. Tất nhiên, ñối thoại trong kịch khác với ñối thoại của ñời thường, bởi kịch, cũng như văn xuôi và thơ ca, về bản chất là phản ánh cuộc sống bằng hình tượng nghệ thuật. Sự thành công của một vở kịch ñược tạo bởi nhiều yếu tố, trong ñó có kịch bản và diễn xuất của diễn viên. Thời gian là yếu tố không ñiển hình nhưng lại là yếu tố quan trọng, không thể thiếu tạo nên tính mạch lạc trong kịch. Trong bài viết này, chúng tôi nghiên cứu tính mạch lạc thể hiện qua phương diện thời gian trong kịch, cụ thể là trong văn bản kịch Vũ Như Tô (do Nxb Thanh niên ấn hành năm 2007) của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng. 1 Nhận bài ngày 10.06.2016; gửi phản biện và duyệt ñăng ngày 24.05.2016 Liên hệ tác giả: Đỗ Thị Bích Phượng; Email: dothibichphuong1985@gmail.com TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 5/2016 57 2. NỘI DUNG 2.1. Một số khái niệm Tính mạch lạc Đã có nhiều nhà nghiên cứu ngôn ngữ ñưa ra ñịnh nghĩa về mạch lạc như David Nunan, Đỗ Hữu Châu, Diệp Quang Ban... Các ñịnh nghĩa ñều cố gắng làm rõ cái cụ thể của thuật ngữ mạch lạc vốn dĩ khá trừu tượng. Theo chúng tôi, hiểu một cách ñơn giản, mạch lạc là sợi dây, mạch ngầm liên kết diễn ngôn, tạo tính thống nhất cho diễn ngôn. Mạch lạc có thể trốn sau bất kỳ yếu tố nào cấu thành nên tác phẩm. Trong mạch lạc có liên kết. Một phần nào ñó của tính mạch lạc ñược thể hiện về mặt hình thức thông qua các phương thức liên kết. Thời gian Thời gian theo triết học là một phương thức tồn tại của vật chất. Thời gian chỉ hình thức tồn tại của các khách thể vật chất ñược biểu hiện ở mức ñộ lâu dài hay mau chóng (ñộ dài về mặt thời gian), ở sự kế tiếp trước hay sau của các giai ñoạn vận ñộng. Không một vật chất nào tồn tại ngoài thời gian và không gian. Theo các tác giả Từ ñiển tiếng Việt: Thời gian là hình thức tồn tại cơ bản của vật chất, trong ñó vật chất vận ñộng và phát triển liên tục, không ngừng [9, tr. 1501]. Tác giả Nguyễn Thiện Giáp trong 777 khái niệm ngôn ngữ có ñịnh nghĩa thời gian như sau: Thời gian là hình thức tồn tại cơ bản của vật chất, trong ñó vật chất vận ñộng và phát triển liên tục. Thời gian là ñại lượng ñặc trưng ñồng thời cho sự dài lâu của các hiện tượng và những sự tiếp nối cần thiết trong diễn trình của chúng [5, tr. 398]. Như vậy, thời gian chính là thước ño của vận ñộng, có quá khứ, hiện tại và tương lai; thời gian phát triển liên tục không có ngắt quãng, không có nhảy cóc, không chạy nhanh hơn, chậm lại hay ñảo ngược ñược. Đó là khái niệm về thời gian của vật lý, thời gian thông thường. Đi vào văn học, thời gian vật lý trở thành thời gian nghệ thuật, thời gian tâm lý, bao gồm cả quá khứ, hiện tại, tương lai... Thời gian nghệ thuật là một biểu tượng có tính ước lệ, thể hiện quan niệm của nhà văn về cuộc ñời và con người. Dựa vào hình tượng thời gian, phần nào ta sẽ thấy ñược cảm quan của nhà văn. Thời gian liên hoàn tạo nên logic của cuộc sống. Vì vậy, nó cũng là một mạch ngầm, sợi dây liên kết của tác phẩm văn học bởi văn học là hình bóng của cuộc sống. 2.2. Thời gian trong vở kịch Vũ Như Tô của ...