Tính tự truyện trong văn xuôi Đoàn Lê

Bài viết Tính tự truyện trong văn xuôi Đoàn Lê trình bày: Với một cuộc đời nhiều đa đoan, một trái tim đầy nhạy cảm với cõi đời, cõi người cùng đam mê sống và viết đến tận cùng, Đoàn Lê đã tạo được một vị thế, phong cách riêng trong đời sống văn học Việt Nam thời đổi mới,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tính tự truyện trong văn xuôi Đoàn LêTÍNH TỰ TRUYỆN TRONG VĂN XUÔI ĐOÀN LÊPHẠM THỊ THÚY - BÙI THANH TRUYỀNTrường Đại học Sư phạm – Đại học HuếTóm tắt: Với một cuộc đời nhiều đa đoan, một trái tim đầy nhạy cảm vớicõi đời, cõi người cùng đam mê sống và viết đến tận cùng, Đoàn Lê đã tạođược một vị thế, phong cách riêng trong đời sống văn học Việt Nam thời đổimới. Đó cũng là những yếu tính tạo nên chất tự truyện đậm đặc trong truyệnngắn và tiểu thuyết của nhà văn và cũng là một nhân tố quan trọng khẳngđịnh sự dân chủ, nhân bản, cách tân của văn xuôi đương đại.1. ĐẶT VẤN ĐỀTự truyện (tiếng Anh: autobiography, tiếng Pháp: autobiographie) là một thể loại vănhọc trong đó “tác giả tự kể và miêu tả cuộc đời của bản thân mình” [6, tr. 375]. Bảnthân thuật ngữ “autobiography” đã hàm chứa sự kết hợp ba yếu tố trong một thể loại:auto: tự, bio: cuộc đời, graphy: viết. Nhân vật chính của tự truyện chính là tác giả.Người kể chuyện thường trùng với tác giả và với nhân vật chính. Đây là những sáng tạonghệ thuật “làm cho quá khứ tái sinh”. Nhà văn viết tự truyện như được “sống lại mộtlần nữa đoạn đời đã qua của mình” [7, tr. 265]. Thường tập trung vào quá trình hìnhthành và lịch sử thế giới nội tâm của người viết trong sự tương tác của nó với thế giớibên ngoài, vì thế, với thể loại này, tính chất tự bạch, tự thú, tự vấn… được đẩy tới hạn;ở đó, tác giả giữ vai trò lưỡng trị: vừa là “bị cáo” vừa là “quan tòa” để phán xét, mổ xẻchính mình. Tuy nhiên, do độ lùi thời gian cùng với sự can thiệp trực tiếp, có dụng ýcủa cái “tôi” tác giả, hình ảnh cuộc sống của tác giả trong tự truyện có độ lệch nhất địnhvới cuộc đời thật của nhà văn. Chính sự cách biệt giữa thời gian viết và thời gian đượcnói tới đã ngăn trở việc người viết nhìn lại cuộc đời của bản thân mình như một chỉnhthể duy nhất. Ở tự truyện, các sự kiện tiểu sử, đời tư của nhà văn chỉ đóng vai trò cơ sởcủa sáng tạo nghệ thuật, là chất liệu hiện thực được tác giả sử dụng với nỗ lực tiếp cậntrạng thái tinh thần thời đại cũng như hiện thực vi tế của tâm hồn con người.Với đặc trưng và chức năng như thế, tự truyện là một thể loại văn học rộng mở, có thểbao gồm những kỉ niệm, nhật kí, những truyện ngắn, tiểu thuyết… có nguồn gốc từ cuộcđời tác giả, có thể bao quát hầu hết các phương diện của đời sống: đời tư, thế sự, sử thiđồng thời có sự “cảm ứng” khá rõ với hiện thực xã hội. Một khi “khí hậu” chính trị, vănhóa thuận lợi cho việc bộc lộ quan điểm, nhận thức, tình cảm cá nhân của nghệ sĩ, tựtruyện sẽ có nhiều cơ hội để chứng tỏ ưu thế của mình. Đây là lí do khiến tự truyện thểhiện rõ tính khả biến trong quá trình phát triển. Điều đó có thể nhận thấy khá rõ trongvăn xuôi Việt Nam thời đổi mới – một giai đoạn bước ngoặt bởi các vấn đề về đạo đức,ý thức cá nhân, về cuộc sống… trở thành chủ đề nổi bật được các nhà văn quan tâm.Nhu cầu bộc lộ tư tưởng, tình cảm, sự trải nghiệm, khám phá bản thân… đi vào văn họcnhư một luồng không khí mới và ngày càng đậm nét. Sự bùng nổ cùng sức hút thẩm mĩcủa tự truyện được minh chứng bằng hàng loạt truyện dài, tiểu thuyết có tiếng vang nhấtTạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm HuếISSN 1859-1612, Số 02(22)/2012: tr. 58-64TÍNH TỰ TRUYỆN TRONG VĂN XUÔI ĐOÀN LÊ59định: Thượng đế thì cười (Nguyễn Khải), Một mình một ngựa (Ma Văn Kháng), Giađình bé mọn (Dạ Ngân), Chuyện kể năm 2000 (Bùi Ngọc Tấn), Miền thơ ấu (Vũ ThưHiên), Tuổi thơ im lặng (Duy Khán), Khúc đồng dao lấm láp (Kao Sơn), Đường về vớimẹ Chữ (Vi Hồng)… Hòa trong xu thế khai thác cái tôi bản thể đó, những trang văn củaĐoàn Lê cũng tạo được dấu ấn, vị thế riêng bởi nhiều va đập, đắn đót với cõi mình, cõingười.2. BIỂU HIỆN CƠ BẢN CỦA TÍNH TỰ TRUYỆN TRONG VĂN XUÔI ĐOÀN LÊ2.1. Cuộc đời “đa đoan” của chính người viết qua thế giới nhân vật nữTác phẩm của Đoàn Lê không làm người đọc “choáng” vì không gian ngột ngạt, chậthẹp và triền miên trong tâm tưởng như Phạm Thị Hoài, không tạo sự hấp dẫn ở tìnhhuống lạ qua giọng điệu “tưng tửng” như Phan Thị Vàng Anh. Trên những trang viết,Đoàn Lê đã thể hiện chân thực nhất cái tôi cảm xúc của chính mình. Những hệ lụy đờiriêng đã được chị vận dụng một cách khéo léo trong văn chương và đằng sau đó là cảnhững nỗi đau âm ỉ của người phụ nữ. Đó là cuộc sống của Mỗ trong Cuốn gia phả đểlại, của Chín trong Tiền định, của nhân vật tôi trong Giường đôi xóm Chùa, của ngườimẹ trong Mẹ và con và thánh thần…Văn xuôi Đoàn Lê tập trung làm nổi bật cuộc đời của những người phụ nữ với những sốphận, cảnh đời éo le, nghiệt ngã. Trong Cuốn gia phả để lại, khởi đầu cho mọi mâuthuẫn của dòng họ Trần là bởi họ có một ông cụ tổ danh nhân. Đám con cháu xích mích,kiện tụng giành phần thờ cúng cụ tổ. Những xung đột đẫm máu luôn có khả năng bùngnổ vì giành nhà thờ, vì chuyện phế trưởng lập thứ… Tất cả tai ương ập đến cái gia đìnhbé nhỏ Tự - Mỗ. Người vợ, người mẹ của hai đứa con thơ luôn ở trong tâm trạng phậpphồng lo sợ cái tai họa khủng khiếp, chết người sẽ giáng xuống m ...