Tổ chức học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa trong dạy học Sinh học ở trường trung học phổ thông

Sách giáo khoa có vai trò quan trọng trong quá trình dạy học, là nguồn cung cấp kiến thức cho học sinh, đồng thời là phương tiện tổ chức các hoạt động của giáo viên. Điều này có nghĩa là, trong dạy học nói chung và dạy học Sinh học nói riêng, người giáo viên tổ chức cho học sinh tự học tốt SGK sẽ phát huy được tác dụng, tính tự động, sáng tạo của người học. Bài viết thông tin đến các bạn những phương pháp tự nghiên cứu sách giáo khoa, phục vụ cho quá trình tự học của học sinh, mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổ chức học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa trong dạy học Sinh học ở trường trung học phổ thôngT¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Gi¸o dôc tæ chøc häc sinh tù nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa trong d¹y häc sinh häc ë tr−êng trung häc phæ th«ng NguyÔn ThÞ Hµ (tr−êng §H S− ph¹m - §H Th¸i Nguyªn) 1. §Æt vÊn ®Ò S¸ch gi¸o khoa (SGK) võa lµ nguån cung cÊp th«ng tin, võa lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó triÓn khaic¸c ph−¬ng ph¸p d¹y c¸ch tù häc, tù nghiªn cøu. Víi vai trß lµ nguån cung cÊp th«ng tin, SGK®−îc sö dông ®Ó häc sinh (HS) tæ chøc, gia c«ng, khai th¸c nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhËn thøc dogi¸o viªn ®Æt ra. Víi vai trß lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó triÓn khai c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y c¸ch häc, c¸chnghiªn cøu SGK ®−îc sö dông ®Ó HS tra cøu c¸c sè liÖu, c¸c sù kiÖn, ph©n tÝch c¸c kh¸i niÖm,c¸c ®Þnh nghÜa, c¸c c«ng thøc. Sö dông SGK, HS ghi nhí, th«ng hiÓu, kh¸i qu¸t ho¸ néi dung tõc¸c phÇn, c¸c ch−¬ng, c¸c bµi theo mét chñ ®Ò nhÊt ®Þnh hoÆc kh¸i qu¸t hÖ thèng tµi liÖu, HScòng cã thÓ dïng SGK ®Ó «n tËp, cñng cè kiÕn thøc. Víi nh÷ng ý nghÜa ®ã, trong d¹y häc nãichung vµ d¹y häc sinh häc nãi riªng viÖc gi¸o viªn (GV) tù trang bÞ cho m×nh ph−¬ng ph¸p tæchøc häc sinh tù lùc nghiªn cøu SGK lµ rÊt cÇn thiÕt. 2. §Æc ®iÓm cña SGK sinh häc THPT míi a. VÒ néi dung kiÕn thøc: Néi dung th«ng tin trong SGK sinh häc míi (b¾t ®Çu thùc hiÖn®¹i trµ tõ n¨m häc 2005 - 2006) phong phó, hiÖn ®¹i vµ khã h¬n so víi s¸ch cò. NÕu nh− trongSGK cò, nguån th«ng tin chñ yÕu thÓ hiÖn ë d¹ng v¨n b¶n th«ng b¸o cã s½n th× trong SGK míi,nguån th«ng tin thÓ hiÖn ë nhiÒu kªnh kh¸c nhau, t¨ng th«ng tin qua kªnh h×nh. Nh÷ng th«ng tinnµy HS chØ cã thÓ lÜnh héi ®−îc b»ng c¸ch t¨ng c−êng c¸c ho¹t ®éng kh¸m ph¸. Bªn c¹nh ®ã,SGK míi cßn bæ sung thªm nhiÒu kiÕn thøc øng dông th«ng qua môc “Em cã biÕt”. Víi nh÷ng®Æc ®iÓm néi dung kiÕn thøc phong phó nh− vËy, SGK míi gióp GV cã nhiÒu thuËn lîi trongviÖc rÌn luyÖn cho HS ph−¬ng ph¸p tù häc, tù nghiªn cøu qua ®ã ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ®éng ®Ó HS cã thÓ häc ë bÊt cø n¬i ®©u, tiÕn tíi häc suèt ®êi. b. VÒ c¸ch thøc tr×nh bµy: Thø nhÊt, trong SGK sinh häc viÕt theo c¸ch ®æi míi, th«ngtin khoa häc kh«ng tr×nh bµy d−íi d¹ng th«ng b¸o cã s½n mµ ®−îc mM ho¸ trong c¸c ho¹t ®éngnhËn thøc d−íi d¹ng c¸c “lÖnh ho¹t ®éng”. Nh÷ng lÖnh nµy cã khi lµ mét t×nh huèng, c©u hái,bµi tËp, còng cã khi lµ b¶ng biÓu, s¬ ®å, h×nh ¶nh cßn thiÕu th«ng tin…V× vËy, HS kh«ng thÓ tùgi¶i mM ®−îc c¸c th«ng tin trong SGK mµ chØ cã thÓ th«ng qua sù ®Þnh h−íng, chØ ®¹o cña GVmíi lÜnh héi ®−îc. §iÒu nµy ®ßi hái ng−êi GV kh«ng chØ sö dông ph−¬ng ph¸p th«ng b¸o - gi¶ithÝch minh häa mµ ph¶i thiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng ®Ó tæ chøc HS t×m tßi, ph¸t hiÖn vµ kh¸m ph¸ trithøc. Víi quan niÖm nµy, mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh SGK chÝnh lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó tæ chøc ho¹t®éng häc tËp cho HS d−íi sù gia c«ng s− ph¹m cña ng−êi GV. Thø hai, c¸ch thøc tr×nh bµy cñaSGK hiÖn nay rÊt thuËn lîi cho viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó tæ chøc d¹y häc. Víi c¸cthiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh− m¸y chiÕu ®a vËt thÓ, m¸y chiÕu overhead, projecter…th× viÖc thiÕt kÕ c¸cgi¸o ¸n ®iÖn tö cho phÐp GV khai th¸c tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ c¸c h×nh ¶nh, s¬ ®å ë SGK hoÆc cãthÓ bæ sung c¸c h×nh ¶nh, phim t− liÖu vµo bµi gi¶ng d−íi d¹ng c¸c ho¹t ®éng nhËn thøc tõ ®ãkÝch thÝch tÝnh tß mß, thÝch kh¸m ph¸ vµ høng thó häc tËp cña HS, ph¸t huy ®−îc tÝnh tù häc, tùnghiªn cøu cña HS. 27T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Gi¸o dôc Tuy nhiªn, víi nguån th«ng tin trong SGK qu¸ c« ®äng nh− vËy, nÕu kh«ng cã sù gióp ®ìcña GV vµ c¸c tµi liÖu kh¸c th× HS khã lÝ gi¶i ®Çy ®ñ vµ n¾m ch¾c kiÕn thøc. H¬n n÷a, nh÷ngnguån th«ng tin ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng c¸c ho¹t ®éng hÇu nh− rÊt Ýt vµ cßn thiÕu c¸c c©u hái,bµi tËp h−íng dÉn vµ thiÕu c¸ch tù kiÓm tra ®¸nh gi¸. Do vËy, trong qu¸ tr×nh tæ chøc ho¹t ®éngtù lùc nghiªn cøu SGK cho HS, GV cÇn chó ý ®Õn c¸ch ®¸nh gi¸ vµ h−íng dÉn HS tù ®¸nh gi¸. 3. §Þnh h−íng tæ chøc HS tù nghiªn cøu SGK trong d¹y häc sinh häc §Ó tæ chøc HS tù nghiªn cøu SGK (TNC SGK), GV ph¶i thiÕt kÕ hÖ thèng c¸c ho¹t ®énghäc tËp ®Ó tæ chøc HS thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®ã. Trong mét bµi häc, GV cã thÓ tæ chøc HSTNC SGK cho mét ®o¹n bµi hoÆc cho c¶ bµi. Tr−íc hÕt, GV ph¶i x¸c ®Þnh xem trong bµi (®o¹nbµi) ®ã, kiÕn thøc ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng kªnh th«ng tin nµo, “kªnh ch÷” hay “kªnh h×nh” ®ÓthiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng cho phï hîp. Sau ®ã GV tæ chøc, h−íng dÉn cßn HS lµ ng−êi tham giatrùc tiÕp vµo c¸c ho¹t ®éng kh¸m ph¸ kiÕn thøc. Vai trß cña GV lµ h−íng dÉn HS hoÆc nhãm HS®äc ®o¹n v¨n b¶n, quan s¸t kªnh h×nh vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu ®Ò ra; tæ chøc cho tõng HS, nhãmHS tr×nh bµy kÕt qu¶ ®Ó c¶ nhãm, líp gãp ý, th¶o luËn, bæ sung; h−íng dÉn HS ®¸nh gi ...