Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Bảo vệ thực vật: Đánh giá hoạt tính đối kháng của một số cây thực vật bậc cao đối với cỏ dại

Đề tài "Đánh giá hoạt tính đối kháng của một số cây thực vật bậc cao đối với cỏ dại" thu thập và đánh giá hoạt tính đối kháng thực vật của cây lạc dại, cây liêm hồ đằng, cây tơ hồng xanh, cây gai, cây cỏ may trong điều kiện phòng thí nghiệm, nhà lưới và trên đồng ruộng; xác định được hoạt tính đối kháng từ dịch chiết của các cây thử nghiệm đến khả năng ức chế sự nảy mầm, sinh trưởng của hạt cỏ lồng vực và các hạt chỉ thị.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Bảo vệ thực vật: Đánh giá hoạt tính đối kháng của một số cây thực vật bậc cao đối với cỏ dại HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM PHAN TRUNG THẮNG ĐÁNH GIÁ HOẠT TÍNH ĐỐI KHÁNGCỦA MỘT SỐ CÂY THỰC VẬT BẬC CAO ĐỐI VỚI CỎ DẠI Ngành: Bảo vệ thực vật Mã số: 9 62 01 12 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2023Công trình hoàn thành tại: HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAMNgười hướng dẫn: PGS.TS. Trần Đăng Khánh PGS.TS. Nguyễn Văn ViênPhản biện 1: PGS.TS. Ngô Bích Hảo Hội Bảo vệ thực vậtPhản biện 2: PGS.TS. Đồng Huy Giới Học viện Nông nghiệp Việt NamPhản biện 3: TS. Lại Tiến Dũng Viện Bảo vệ thực vật Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án cấp Học viện, họp tại: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Vào hồi giờ phút, ngày tháng năm 2023Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia Việt Nam Trung tâm Thông tin - Thư viện Lương Định Của, Học viện Nông nghiệp Việt Nam PHẦN 1. MỞ ĐẦU1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Việt Nam là đất nước có điều kiện khí hậu nhiệt đới, á nhiệt đới, được biết đếnlà trung tâm đa dạng sinh học thực vật, có nguồn tài nguyên thực vật phong phú vớihơn 16.000 loài cây khác nhau (Biodivn, 2017). Trong số đó, nhiều loài thuộc nhómcây xâm lược, nhóm họ đậu đỗ và cây dược liệu. Tuy nhiên, hiện nay có rất ít nghiêncứu về đánh giá tính đối kháng thực vật của các loài cây này cũng như tách chiết cáchoạt chất đối kháng phục vụ công tác phòng trừ cỏ dại trên đồng ruộng. Đây là nguồnvật liệu vô cùng quý giá cần được khai thác và phát triển. Cỏ dại là thực vật không mong muốn làm giảm năng suất cây trồng đáng kể. Đểkiểm soát cỏ dại, một số phương pháp truyền thống được áp dụng bao gồm làm cỏbằng tay, sử dụng nước, làm đất hay kỹ thuật thâm canh đã được áp dụng. Tuy nhiên,những phương pháp này thường phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, tốn thời gian côngsức và không phù hợp với xu thế đô thị hóa như ở nước ta. Hiện nay, xu hướng tăngcường sử dụng nông dược và thuốc diệt cỏ tổng hợp ngày càng trở nên phổ biến.Thực tế, sử dụng thuốc diệt cỏ có thể giảm thiểu thời gian kiểm soát cỏ dại và ổn địnhnăng suất cây trồng. Tuy nhiên, việc lạm dụng và phụ thuộc vào thuốc diệt cỏ đểphòng trừ cỏ dại hiện đang là một vấn đề nghiêm trọng tại nước ta, dẫn đến ô nhiễmmôi trường đặc biệt là môi trường đất (mất cân bằng hệ vi sinh vật đất, thay đổi tínhchất lý hóa cũng như làm giảm các chất dinh dưỡng trong đất), các sản phẩm nôngnghiệp không an toàn và ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Nông nghiệp thế giới đang phải đương đầu để kiểm soát sự xâm lấn cỏ dại và đãxuất hiện cỏ dại kháng thuốc diệt cỏ, do vậy cần phải phát triển nhiều loại thuốc diệtcỏ mới hoặc tăng nồng độ sử dụng. Hiện nay, theo thống kê trên thế giới có khoảng30.000 loài cỏ dại gây ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cây trồng (Manisankar &cs., 2022). Ở Hoa Kỳ, người ta ước tính rằng cỏ dại gây thiệt hại khoảng 33 tỉ USDcho sản lượng cây trồng và hàng năm người dân phải chi khoảng 6,2 tỉ USD để phòngtrừ cỏ dại. Ở Australia, tổng chi phí cho phòng trừ cỏ dại là khoảng 3,3 tỉ đô la Úcmỗi năm, với thiệt hại năng suất tương đương 2,7 triệu tấn ngũ cốc (Chauhan, 2021).Ở nước ta, việc sử dụng thuốc diệt cỏ tổng hợp để quản lý cỏ dại tăng đáng kể từ đầunhững thập niên 90 và tăng mạnh lên 42,000 tấn/ năm vào năm 2013, tương đương300 triệu USD và tăng gấp đôi trong những năm gần đây (Thanh & Tran, 2020). 1 Tính đối kháng thực vật (allelopathy) có thể được hiểu một cách đơn giản là khảnăng ức chế hoặc kích thích sinh trưởng của cây trồng này sang cây trồng khác thôngqua con đường hóa sinh. Trong tự nhiên, thực vật xanh sản xuất nhiều sinh chất thứcấp được gọi là chất đối kháng thực vật, nhiều chất trong số này có khả năng ảnhhưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của những thực vật bên cạnh. Các thực vật ứcchế cỏ dại thông qua việc giải phóng các độc tố vào môi trường bằng cách tiết dịchgốc hoặc từ sự phân hủy tàn dư thực vật đã được Kalisz & cs. (2021) chứng minh trênkhoảng 200 loài. Hoạt chất đối kháng (allelochemicals) là hoạt chất thứ cấp đóng vaitrò quan trong trong sự tương tác giữa cây trồng với cây trồng, giữa cây trồng với visinh vật và côn trùng. Trong đó, nhiều chất liên quan đến hoạt tính đối kháng gây ảnhhưởng đến quá trình trao đổi chất và hệ thống sinh trưởng của thực vật bằng acidshikimic hoặc acid acetate (Rizvi & Rizvi, 1992; Kong & cs., 2019). Nhiều chất đốikháng đã được tách chiết, tinh sạch và xác định từ các loài thực vật bậc cao thườngthuộc nhóm acid phenolics và nhóm dẫn xuất, terpenoids, sterols, fatty acids,lactones, amino acids. Theo thông tin cập nhật nhất, cho tới nay có khoảng 100.000chất thứ cấp liên quan đến tính đối kháng đã được xác định (Latif & cs., 2017). Mộtsố chất đối kháng đang được sử dụng để quản lý cỏ dại như nguồn thuốc diệt cỏ sinhhọc bao gồm hoạt chất glucosinolate, sorgoleone, momilactones, artemisinin,leptospermone được thanh lọc từ Brassica sp., Sorghum bicolor L., (Oryza sativa L,Artemisia annual L., Callistemon citrinus (Latif & cs., 2017). Để giảm thiểu sự lệ thuộc vào thuốc điệt cỏ tổng hợp, đồng thời phát triển và duytrì nền nông nghiệp bền vững, thân thiện với môi trường là nhiệm vụ cấp bách của cácnhà khoa học hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Phòng trừ cỏ dại bằng phươngpháp sinh học vẫn là lĩnh vực mới và chưa được tập trung nghiên cứu nhiều ở nước ta.Xuất phát từ những lý do nêu trên, chúng tôi đã thực hiện đề tài: “Đánh giá hoạt tínhđối kháng của một số cây thực vật bậc cao đối với cỏ dại”. Kết quả của đề tài sẽcung cấp nguồn thông tin hữu íc ...