Tóm tắt luận án Tiến sĩ Luật học: Hoạt động tranh tụng tại phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

Luận án với mục tiêu trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về hoạt động tranh tụng tại phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, thực trạng quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam và thực tiễn hoạt động tranh tụng tại phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nhằm đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động tranh tụng tại phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt luận án Tiến sĩ Luật học: Hoạt động tranh tụng tại phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sựBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI NGUYỄN THỊ MAI HOẠT ĐỘNG TRANH TỤNG TẠI PHIÊN TÒA XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ Chuyên ngành: Luật Hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 9.38.01.04 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Đỗ Thị Phượng 2. TS. Vũ Gia Lâm HÀ NỘI, 2021 Công trình được hoàn thành tại: TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3:Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận án cấp Trường họp tại Trường Đại học Luật Hà Nội vào hồi…giờ….ngày….tháng…năm Có thể tìm hiểu luận án tại: 1) Thư viện Quốc gia 2) Thư viện Trường Đại học Luật Hà Nội DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ 1. Nguyễn Thị Mai (2020), “Bản chất hoạt động tranh tụng tại phiên tòaxét xử sơ thẩm vụ án hình sự và một số yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng tranhtụng”, Tạp chí Khoa học kiểm sát, (05). 2. Nguyễn Thị Mai (2020), “Một số giải pháp nhằm nâng cao chấtlượng hoạt động tranh tụng tại phiên tòa hình sự sơ thẩm”, Tạp chí Tòa ánnhân dân, (12). 3. Nguyễn Thị Mai (2020), “Một số vấn đề về chủ thể tranh tụng tạiphiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự”, Tạp chí Giáo dục và xã hội, số đặcbiệt tháng 5. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Xét xử là giai đoạn trung tâm của tố tụng hình sự, tất cả các hoạt động tốtụng trước đó đều nhằm tạo cơ sở cho việc có thể đưa vụ án ra xét xử. Trongđó, xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đây là giaiđoạn Tòa án tiến hành giải quyết, xử lí vụ án lần thứ nhất bằng cách ra bản ánvà các quyết định tố tụng cần thiết khác. Hoạt động xét xử là thể hiện tậptrung cao độ nhất của quyền tư pháp trong hệ thống pháp quyền. Thông quabản án và các quyết định, Tòa án sẽ định tội danh đối với hành vi phạm tộicủa bị cáo, quyết định hình phạt cũng như những vấn đề khác như xử lý vậtchứng, vấn đề bồi thường hoặc trong trường hợp bị cáo không có tội thì Tòaán có thẩm quyền ra bản án tuyên bị cáo không có tội và phải ra quyết định trảtự do ngay cho bị cáo (mặc dù bản án sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật vàsau đó vẫn có thể bị kháng cáo, kháng nghị). Như vậy chỉ có Tòa án mới cóquyền xét xử, tuyên một người là có tội và quyết định hình phạt đối với họ. Đến thời điểm hiện tại, tranh tụng không còn là vấn đề mới trong khoahọc luật tố tụng hình sự nhưng lại là vấn đề gây nhiều tranh cãi và còn nhiềucách hiểu khác nhau. Thực tiễn thi hành Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003cũng bộc lộ những vướng mắc, bất cập bởi còn nhiều nội dung chưa được cụthể hóa trong Bộ luật dẫn đến thiếu hành lang pháp lý cho nhiều hoạt động tốtụng. Tòa án là cơ quan duy nhất có thẩm quyền xét xử, ra bản án tuyên mộtngười là có tội và áp dụng hình phạt đối với người đó. Tuy nhiên, việc tổ chứcphiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp lại chưa thực sự toàn diện, hoạt độngtranh tụng tại phiên tòa còn mờ nhạt. Thực tế cho thấy, giữa Kiểm sát viên vàngười bào chữa gần như không có tranh tụng, Hội đồng xét xử dành nhiềuthời gian cho việc xét hỏi bị cáo và các chủ thể tham gia tố tụng khác để tìmra sự thật khách quan của vụ án (hay đúng hơn là tìm căn cứ để có thể khẳngđịnh bị cáo có tội). Hiện có nhiều ý kiến cho rằng Tòa án đang thực hiện thaychức năng buộc tội của Viện kiểm sát, trong khi Tòa án phải đóng vai trò là 1trọng tài, phải thật vô tư, khách quan trong quá trình xét xử. Điều này ảnhhưởng không nhỏ đến niềm tin của người dân vào các cơ quan tiến hành tốtụng và mặc nhiên cho rằng, một người khi bị Tòa án đưa ra xét xử là sẽđương nhiên bị kết tội. Trước đòi hỏi của thực tiễn cũng như yêu cầu của công cuộc cải cách tưpháp, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 ra đời đã có nhiều sửa đổi, bổ sungthể hiện sự đổi mới về kĩ thuật lập pháp, tư duy lập pháp cũng như quan điểmchỉ đạo của Đảng về công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm. Một trongnhững điểm mới rất đáng ghi nhận của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 đólà quy định về thủ tục tranh tụng tại phiên tòa mà rõ nét nhất là tại phiên tòaxét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Trước đây, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003quy định về thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa, Bộ luật Tố tụng hìnhsự năm 2015 đã gộp hai thủ tục này làm một và đổi tên thành thủ tục tranhtụng tại phiên tòa và bổ sung nhiều quy định nhằm “bảo đảm chất lượngtranh tụng tại các phiên tòa xét xử, lấy kết quả tranh tụng tại phiên tòa làmcăn cứ quan trọng để phán quyết bản án, coi đây là khâu đột phá để nâng caochất lượng hoạt động tư pháp”. Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về cơ bảnđã tạo cơ sở pháp lý cho các chủ thể thực hiện các hoạt động tranh tụng tạiphiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nhưng vẫn còn bộc lộ những điểm bấthợp lý như: tại phiên tòa, Thẩm phán chủ tọa là người điều khiển tranh tụngnhưng lại chủ động xét hỏi trước, nhiều trường hợp xét xử vắng mặt ngườitham gia tố tụng nhưng chưa có căn cứ cụ thể. Có thể thấy khoa học luật tố tụng hình sự ngày càng phát triển cả vềchất và lượng trên cơ sở nền tảng là các học thuyết, các quan điểm, ý kiếnđánh giá của các chuyên gia. Đây chính là cơ sở lý luận, là tiền đề cho cácnhà khoa học thực hiện các công trình nghiên cứu của mình. Tuy nhiên,trước sự vận động và biến đổi không ngừng của thế giới tự nhiên, việc nhậnthức của con người về một vấn đề khoa học nào đó cũng có sự thay đổi nhấtđịnh qua các thời kì. Quan điểm khoa học mới hình thành sau có thể tiến bộhơn thậm chí phủ nhận quan điểm xuất hiện ở thời kì trước ...