Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc tại Vườn quốc gia Chư Yang Sin và đề xuất các biện pháp bảo tồn, sử dụng bền vững

Luận án nhằm đánh giá hiện trạng nguồn tài nguyên cây thuốc tại vườn quốc gia (VQG) Chư Yang Sin và tri thức, kinh nghiệm sử dụng cây cỏ làm thuốc của các dân tộc thiểu số bản địa vùng đệm VQG Chư Yang Sin; tìm hiểu các mối đe dọa và đề xuất biện pháp bảo tồn nguồn tài nguyên cây thuốc và nguồn tri thức dược học tại VQG Chư Yang Sin; bước đầu tìm hiểu khả năng bảo tồn, phát triển một số loài cây thuốc có triển vọng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc tại Vườn quốc gia Chư Yang Sin và đề xuất các biện pháp bảo tồn, sử dụng bền vững 1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN Vườn quốc gia (VQG) Chư Yang Sin là một khu rừng đặc dụng của Việt Nam nói chung và của Tây nguyên nói riêng, được thành lập năm 2002, nằm trên địa phận 11 xã thuộc 2 huyện Lắc và Krông Bông, tỉnh Đắk Lắk. VQG hiện có (đang bảo vệ) diện tích rừng nguyên sinh rất lớn, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ đa dạng sinh học. Ngọn núi Chư Yang Sin là nơi giàu đa dạng sinh học bậc nhất của cao nguyên Đà Lạt, hơn nữa, VQG còn chứa đựng nhiều loài cây thuốc quý, hiếm, có giá trị kinh tế cũng như có giá trị khoa học cao. VQG Chư Yang Sin được ví như viên ngọc của hệ thống các VQG của nước ta do vị trí địa lý và thành phần các loài sinh vật tại đây. Bên cạnh sự đa dạng sinh học cao, vùng đệm VQG Chư Yang Sin là nơi sinh sống của của 3 dân tộc bản địa. Họ đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý báu, độc đáo trong việc sử dụng cây cỏ làm thuốc để phòng và chữa bệnh tại cộng đồng. Ngoài việc thu hái cây thuốc đáp ứng nhu cầu chữa bệnh tại chỗ trong thời gian dài, cây thuốc còn bị khai thác vì mục đích thương mại đã dẫn đến tình trạng khan hiếm và có nguy cơ biến mất một số loài cây thuốc quý tại vùng núi Chư Yang Sin. Cho tới nay, tại VQG Chư Yang Sin chỉ có một số nghiên cứu về đa dạng sinh học nói chung. Các nghiên cứu về nguồn tài nguyên cây thuốc ở đây còn ít ỏi. Điều này gây khó khăn cho việc đánh giá toàn diện giá trị cây thuốc của VQG. Do vậy, cần thiết phải có các nghiên cứu chuyên sâu nhằm phục vụ cho việc bảo tồn nguồn tài nguyên cây thuốc cũng như phát triển và bảo tồn tri thức dược học, khai thác bền vững và sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá này. Xuất phát từ các lý do trên, tôi lựa chọn đề tài luận án: “Nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc tại Vườn quốc gia Chư Yang Sin và đề xuất các biện pháp bảo tồn, sử dụng bền vững”. Đây là vấn đề mang tính cấp thiết, có ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn cao. 2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN a) Đánh giá hiện trạng nguồn tài nguyên cây thuốc tại VQG Chư Yang Sin và tri thức, kinh nghiệm sử dụng cây cỏ làm thuốc của các dân tộc thiểu số bản địa vùng đệm VQG Chư Yang Sin. b) Tìm hiểu các mối đe dọa và đề xuất biện pháp bảo tồn nguồn tài nguyên cây thuốc và nguồn tri thức dược học tại VQG Chư Yang Sin. c) Bước đầu tìm hiểu khả năng bảo tồn, phát triển một số loài cây thuốc có triển vọng. 2 3. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN * Ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu của đề tài luận án là cơ sở để bảo tồn và phát huy nguồn tài nguyên cây thuốc; là cơ sở để nghiên cứu dược học, thành phần hóa học, điều tra các hoạt chất sinh học trong các cây thuốc tại VQG. Từ đó, đề xuất giải pháp khai thác, phát triển và sử dụng bền vững đối với các loài cây thuốc quý, hiếm, nguy cấp tại khu vực nghiên cứu cũng như tri thức dược học độc đáo của các dân tộc thiểu số bản địa tại đây. * Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả của đề tài làm cơ sở khoa học phục vụ thiết thực cho các ngành Y học, Dược học, Hóa học, đồng thời làm cơ sở để bảo tồn, phát triển một số loài cây thuốc quý hiếm có nguy cơ bị đe dọa cao tại VQG Chư Yang Sin. 4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN a) Đây là công trình đầy đủ và cập nhập nhất về nguồn tài nguyên cây thuốc của VQG Chư Yang Sin, bao gồm thành phần loài, đặc điểm phân bố và các loài bị đe dọa cần bảo vệ. b) Lần đầu tiên cung cấp các dẫn liệu về tri thức và kinh nghiệm sử dụng tài nguyên cây thuốc của 3 dân tộc thiểu số bản địa (M’nông, Ê đê và K’ho) sống tại vừng đệm VQG Chư Yang Sin. c) Bước đầu thăm dò thành công triển vọng nhân giống vô tính và hữu tính hai loài cây thuốc Bí kỳ nam (Hydnophytum formicarum Jack) và Kỳ nam gai (Myrmecodia tuberosa Jack). d) Lần đầu tiên nghiên cứu chi tiết thành phần hóa học hai loài cây thuốc Bí kỳ nam (Hydnophytum formicarum Jack) và Kỳ nam gai (Myrmecodia tuberosa Jack). e) Đã xác định được các mối đe dọa tới nguồn tài nguyên cây thuốc và tri thức dược học của các dân tộc thiểu số bản địa vùng đệm tại VQG Chư Yang Sin và đề xuất các biện pháp nhằm bảo tồn, sử dụng bền vững chúng. 5. BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN Luận án gồm 5 phần: - Mở đầu: 03 trang. - Tổng quan tài liệu: 36 trang - Địa điểm, đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu: 07 trang - Kết quả nghiên cứu và thảo luận: 78 trang - Kết luận và kiến nghị: 03 trang 3 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU Khái quát lịch sử và tình hình nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc trên thế giới và ở Việt Nam, bao gồm: một số mốc lịch sử điển hình nghiên cứu cây thuốc, tình hình điều tra, nghiên cứu, đánh giá nguồn tài nguyên cây thuốc (thống kê nguồn tài nguyên cây thuốc, đánh giá giá trị sử dụng và tiềm năng nguồn tài nguyên cây thuốc); khái quát hiện trạng bảo tồn cây thuốc (vai trò của cây thuốc và mối quan tâm của các quốc gia, các tổ chức tới bảo tồn cây thuốc); khái quát tri thức dược học dân tộc và phát triển nguồn tài nguyên cây thuốc (kinh nghiệm chữa bệnh bằng cây thuốc ở một số quốc gia và dựa vào kinh nghiệm, tri thức sử dụng cây cỏ chữa bệnh của các dân tộc bản địa trên nhiều vùng lãnh thổ mà nhiều loại thuốc đã được phát hiện, sản xuất và đưa vào ứng dụng rộng rãi). Khái quát giới thiệu về hai loài Bí kỳ nam - Hydnophytum formicarum Jack và Kỳ nam gai Myrmecodia tuberosa Jack (về tri thức sử dụng ở một số dân tộc, các nghiên cứu hóa học và hiện trạng bảo tồn ở một số nước trên thế giới, hình vẽ hai loài này) và khái quát về địa điểm nghiên cứu (vị trí VQG Chư Yang Sin, điều kiện tự nhiên và xã hội,…). CHƢƠNG 2. ĐỊA ĐIỂM, ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Địa điểm nghiên cứu: VQG Chư Yang ...