Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của hai loài sâm đại hành (Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb.) và xạ can (Belamcanda chinensis (L.) DC.) (họ La đơn (Iridaceae))

Đề tài “Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của hai loài sâm đại hành (Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb.) và xạ can (Belamcanda chinensis (L.) DC.) (họ La đơn (Iridaceae))” với mục tiêu làm sáng tỏ thành phần hoá học và hoạt tính sinh học (đặc biệt là hoạt tính kháng viêm), nhằm nâng cao giá trị sử dụng và khai thác có hiệu quả nguồn hoạt chất quý giá từ hai cây thuốc dân gian này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của hai loài sâm đại hành (Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb.) và xạ can (Belamcanda chinensis (L.) DC.) (họ La đơn (Iridaceae)) 24 1A (BS-3), irigenin (BS-4), irilin D (BS-7), tectoridin (BS-9) và tectorigenin 4’-O-β-D- I. GIỚI THIỆU LUẬN ÁNglucoside (BS-10); 3 hợp chất flavonoid là rhamnocitrin (BS-6), kaempferol-3-O-β-D- 1. Đặt vấn đềglucopyranoside (BS-11) và isoquercetin (BS-12); và 4 hợp chất khác là acetovanillone Việt Nam nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng và ẩm, được thiên(BS-5), daucosterol (BS-8), 24E-stigmasta-5,22-dien-3β-ol (BS-13), axit myristic (BS- nhiên ưu đãi nên có thảm thực vật phong phú và đa dạng, với khoảng hơn 14.000 loài14). Trong số đó, 4 hợp chất là: acetovanillone (BS-5), kaempferol-3-O-β-D- thực vật bậc cao. Trong đó, có khoảng gần 4.000 loài được sử dụng làm thuốc chữa bệnhglucopyranoside (BS-11), isoquercetin (BS-12) và axit myristic (BS-14) là các hợp chất trong y học cổ truyền. Nước ta có nền y học cổ truyền hết sức đa dạng và đặc sắc, với bềlần đầu được phân lập từ loài này. Hai hợp chất tectorigenin và tectoridin là thành phần dày hàng nghìn năm lịch sử, nền y học dân tộc cũng không ngừng phát triển qua các thờichính trong thân rễ thực vật này. kỳ đó. Nhiều bài thuốc, vị thuốc có tác dụng tốt trên lâm sàng nhưng chưa được nghiên2. Về nghiên cứu hoạt tính sinh học cứu sâu về thành phần hóa học, tác dụng dược lý và độc tính. Nghiên cứu để khai thác, kế 2.1 Kết quả sàng lọc hoạt tính kháng viêm của các dịch chiết cho thấy chỉ có cặn chiết thừa, ứng dụng và phát triển nguồn thực vật làm thuốc đã, đang và sẽ là vấn đề có ý nghĩaethyl acetat (EB-Et) của củ sâm đại hành, cặn chiết ethyl acetat (BS-Et) và cặn nước (BS- khoa học, kinh tế và xã hội rất lớn ở nước ta.W) của thân rễ xạ can có hoạt tính kháng viêm theo đường uống với mức độ ức chế khối Trong chương trình sàng lọc các cây thuốc có hoạt tính kháng viêm từ nguồn dượcviêm tương ứng là 52,12%, 70%, 64,26%. Tất cả các cặn chiết củ sâm đại hành và thân rễ liệu Việt Nam, chúng tôi đã phát hiện thấy các cây thuốc họ La dơn có hoạt tính khángxạ can không thể hiện hoạt tính khi thử nghiệm theo đường bôi. viêm khá tốt. Ngoài ra, chúng còn có một số hoạt tính khác như: kháng nấm, kháng 2.2 Lần đầu tiên nghiên nghiên cứu tác dụng ức chế sự sản sinh cytokine gây viêm từ khuẩn, độc tế bào, chống oxy hoá... Trong đó, đáng chú ý nhất là hai loài Belamcandatế bào tua DC sinh ra ở tuỷ xương được kích thích bởi LPS của 14 hợp chất phân lập chinensis (L.) DC. (xạ can) và Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb. (sâm đại hành). Đây làđược từ củ sâm đại hành. Kết quả cho thấy có 4 hợp chất: (2S) dihydroeleutherinol-8-O- hai cây thuốc mới chỉ được sử dụng theo kinh nghiệm dân gian, chưa có nhiều các nghiênβ-D-glucopyranoside (EB-1), hongconin (EB-4), eleutherine (EB-5), và isoeleutherin cứu về thành phần hoá học cũng như hoạt tính sinh học cả ở Việt Nam và trên thế giới.(EB-6) có hoạt tính tốt ức chế sự sản sinh các cytokine IL-12 p40 (với giá trị IC50 từ Trong y học dân gian, cây xạ can thường được sử dụng để chữa viêm họng, viêm amidan,0,1±0,08→5±0,4 µM) và IL-6 (với giá trị IC50 từ 1,7±0,1→8,7±0,3 µ M) từ tế bào tua đau cổ, ho và khó thở do nhiều đờm, chữa sốt, tắc tia sữa… Còn cây sâm đại hành(DCs) sinh ra từ tủy xương. Kết quả này cho thấy có thể sử dụng các hợp chất này như là thường được dùng để trị thiếu máu, vàng da, hoa mắt, nhức đầu, mệt mỏi, ho ra máu, cầmcác chất kháng viêm tiềm năng trong tương lai. máu, ho, ho lao… 2.3 Đã đánh giá hoạt tính kháng viêm và độ an toàn của tectorigenin là hoạt chất Vì vậy đề tài “Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của hai loài sâmchính phân lập được từ thân rễ xạ can. đại hành (Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb.) và xạ can (Belamcanda chinensis (L.) DC.) - Tác dụng kháng viêm, giảm đau: (họ La dơn (Iridaceae))” với mục tiêu làm sáng tỏ thành phần hoá học và hoạt tính sinh Tectorigenin có tác dụng giảm đau rõ rệt nhất ở liều 100 mg/kg cân nặng chuột nhắt. học (đặc biệt là hoạt tính kháng viêm), nhằm nâng cao giá trị sử dụng và khai thác cóVới liều 60 mg/kg cân nặng chuột cống, tectorigenin có tác dụng chống viêm cấp và hiệu quả nguồn hoạt chất quý giá từ hai cây thuốc dân gian này.viêm mạn. 2. Đối tượng nghiên cứu và nội dung của luận án - Độc tính cấp tính của tectorigenin đã được xác định với giá trị LD50 là (1,78 ± 0,13) Đối tượng nghiên cứu của luận án là củ cây sâm đại hành (Eleutherine bulbosa (Mill.)g/kg P. Urb.) và thân rễ cây xạ can (Belamcanda chinensis (L.) DC.). - Độc tính bán trường diễn: tectorigenin với các liều thử 100 mg/kg cân nặng và 300 Nội dung chính của luận án là:mg/kg cân nặng, cho chuột ống thuốc liên tục 28 ngày không làm ảnh hưởng đến cân 1. Điều chế và đánh giá hoạt tính kháng viêm các cặn chiết của củ sâm đại hành và thânnặng, không làm thay đổi chức phận tạo máu và chức năng gan, thận so với lô chứng. rễ xạ can. KIẾN NGHỊ 2. Chiết tách và phân lập các hợp chất ...